27 Mayıs darbesi üzerinden 64 yıl geçti

1960 yılının 26 Mayıs’ını 27 Mayıs’a bağlayan gece, Türk Silahlı Kuvvetleri iktidardaki Demokrat Parti’ye askeri darbe gerçekleştirdi. Türkiye’nin siyasi tarihinde değerli bir dönüm noktası olan 27 Mayıs darbesi, ordunun siyaset üzerindeki tesirini arttırdı ve sonraki yıllarda gerçekleşecek öbür askeri müdahalelerin de tabanını hazırladı.

27 MAYIS DARBESİ NEDEN YAPILDI?

27 Mayıs 1960 darbesi, Türkiye Cumhuriyeti tarihinde gerçekleşen birinci askeri darbedir. Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından gerçekleştirilen bu darbe, Demokrat Parti (DP) iktidarına son verdi. Darbe, siyasi, ekonomik ve toplumsal alandaki huzursuzluklar ve gerginliklerin sonucunda meydana geldi.

Darbeci idare, DP’nin ülkeyi bir baskı rejimine sürüklediği ve demokrasiyi tehdit ettiği gerekçesiyle harekete geçti. 27 Mayıs sabahı, Türk Silahlı Kuvvetleri’nden (TSK) bir küme subay, Ulusal Birlik Komitesi (MBK) ismini verdikleri bir cunta oluşturarak idareye el koydu. Darbe sonucunda Cumhurbaşkanı Celal Bayar, Başbakan Adnan Menderes ve birçok DP üyesi tutuklandı.

DARBE BİLDİRİSİNİ TÜRKEŞ OKUDU

Emir komuta içinde planlanmayan darbe planı, ordu içindeki 37 düşük rütbeli subayın tertibiyle devreye sokuldu. Cunta tarafından kritik noktalardaki askerlerin üst komuta kademesini etkisiz hale getirmesiyle devlet idaresine el konuldu. 27 Mayıs 1960 sabahı darbe bildirisini radyodan okuyan kişi, yıllar sonra MHP’yi kuracak olan Albay Alpaslan Türkeş’ti.

Başında Orgeneral Cemal Gürsel’in bulunduğu 37 subaydan oluşan Ulusal Birlik Komitesi, TBMM ve Anayasa’nın feshedildiğini açıkladı. Ortalarında Cumhurbaşkanı Celal Bayar, Başbakan Başbakan Adnan Menderes, Genelkurmay Başkanı Rüştü Erdelhun ve bakanların da bulunduğu devlet ve hükümet yetkilileri tutuklandı. 235 general ve 3 bin 500 subay emekli edildi. 147 öğretim görevlisinin işine son verildi ve 520 hakim ve yargıç vazifeden alındı.

15 İDAMDAN ÜÇÜ ONAYLANDI

28 Mayıs 1960 günü Cemal Gürsel başkanlığında bir hükümet kuruldu. Yeni anayasa için çalışmalara başlandı. Tutuklu Demokrat Partililer, Yüksek Adalet Divanı’nda yargılanmak için Yassıada’ya gönderildi.

15 kişi idama, 31 kişi ömür uzunluğu mahpusa, 418 kişi çeşitli mahpus cezalarına çarptırılırken 123 kişi de aklandı. Ulusal Birlik Komitesi idam cezalarından üçünü onayladı. Maliye Bakanı Hasan Polatkan ve Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Şiddetli 16 Eylül 1961’de, Başbakan Adnan Menderes ise sonraki gün idam edildi. Celâl Bayar ve Refik Koraltan ile 11 kişinin idam cezası ömür uzunluğu mahpusa çevrildi.