29 Mayıs ne günü, bayram mı?

İstanbul’un Fethi’nin 571. yılı, 29 Mayıs’ta coşkuyla kutlanıyor. Fatih Sultan Mehmet’in kahramanlık destanını ve bu tarihi zaferin değerini anlatan merasimler, etkinlikler İstanbul’un çeşitli yerlerinde düzenleniyor.

29 MAYIS NE GÜNÜ?

29 Mayıs 1453 tarihinde, Osmanlı padişahı II. Mehmed komutasındaki ordunun 53 günlük kuşatmasının akabinde İstanbul fethedildi. Bu olay, yalnızca bir kentin ele geçirilmesi değil, birebir vakitte Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu’nun yıkılması ve Osmanlı İmparatorluğu’nun yeni bir çağın başlangıcında yükselişini temsil eden tarihi bir dönüm noktasıydı.

İSTANBUL’UN FETHİNİN TARİHÇESİ

Osmanlı’nın bölgede topraklarını genişletmesi ile II. Mehmet tahta geçtiğinde İstanbul’un etrafı sarılmıştı. Bizans İmparatorluğu, kuşatmada Haliç’e zincir gerdi ayrıyeten donanmasını destek etti. Bizans’ın bir diğer savunma aracı ise grejuva idi. Grejuva, suda sönmüyordu ve hem kara hem deniz savaşında faal formda kullanılacaktı. Kuşatma esnasında külfet çekilmemesi için erzak, mühimmat depoları destek edildi; çeşitli ülkelerden gelen askerlerle muhafızların sayısı arttırıldı ve kent surları güçlendirildi. Papalık tarafından üç kadırgayla birlikte 200 asker ve mühimmat gönderildi, 30 geminin ise sefer için hazırlanmakta olduğu bildirildi. Ocak 1453’te iki gemiyle bir arada Cenevizli kumandan Giovanni Giustiniani komutasındaki 700 askerle yardıma geldi. İmparator Konstantin tarafından Guistiniani başkomutan olarak atandı. Muharebe Bizans zaferiyle sonuçlanırsa Giustiniani’ye Limni adası verilecekti.

Bizans’ın savunma planında ana öge İstanbul surları idi. İstanbul surları yalnızca karadan gelebilecek taarruza karşı tasarlanmamıştı; kentin deniz kıyısı da bütünüyle surlarla çevriliydi. Günümüzde Sarayburnu olarak bilinen bölge bütünüyle denizden izole edilmişti.

İSTANBUL’U KUŞATMA HAZIRLIKLARI

Kuşatmada Osmanlılar tarafından kullanılmak üzere ağır toplar döküldü. Bizans zindanlarından lağımcılar tarafından kaçırılan Urban isimli bir mühendisin yaptırdığı şahi topu bunlardan biriydi, tek güllesi 550 kilogram civarındaydı ve topun uzunluğu 8, etrafı de 2.5 metreydi.

İstanbul’un deniz temasını tümüyle kesmek, kuşatma esnasında kente rastgele bir yardımın gelmesi önlemek için II. Mehmet, Anadolu Hisarı’nın karşısına Rumeli Hisarı’nın imalini gerekli gördü.

Osmanlı ordusunun mevcudu hakkında çeşitli fikirler bulunmaktadır, Hammer’a nazaran 250.000, Barbaro’ya nazaran 160.000, Sfrantzes ve Dukas’a nazaran 200.000 asker idi. Kuşatmada denizden takviye vermesi için Osmanlı Donanması da hazırlanmıştı; Baltaoğlu Süleyman Paşa’nın komutasına verilen filonun mevcudiyeti hakkında farklı fikirler mevcuttur; Dukas 300, Yeorgios Francis ise 160 demektedir.

Kuşatmadan evvel kentin etrafındaki birtakım kaleler ve kasabalar Karaca Paşa komutasındaki 10.000 asker tarafından ele geçirildi.

İSTANBUL’UN FETHİ

6 Nisan 1453’te Osmanlı kara ordusu, Haliç’ten Marmara’ya uzanacak formda surların önüne mevzilendi. Osmanlı ordusu, ataktan evvel kentin etrafındaki varoşları yıktı. Topların konuşlanacağı yerleri seçmek için surların en zayıf bölümleri tespit edildi. Topların konuşlanmasından iki gün sonra Baltaoğlu Süleyman Paşa komutasındaki Osmanlı Donanması Prinkipos’u (Büyükada) ve Antigoni’yi (Burgaz Adası), Tarabya’daki bir Bizans kalesini de Osmanlı ordusu ele geçirdi.

Topların da konuşlanmasından sonra, II. Mehmet veziri Veli Mahmud Paşa’yı İmparator Konstantin’e göndererek kentin teslimini istedi. Konstantin, kenti muhafazaya yeminli olduğunu lakin istenilirse vergi verebileceğini söyledi. 12 Nisan 1453’te Osmanlı topçu ateşi başladı. Periyoduna nazaran kuvvetli görülen bu toplar, birçok kaynağa nazaran büyük gürültü çıkarmaktaydı ve kenti savunanların moralini bozmaktaydı. Osmanlı topları yaklaşık iki saatte dolduruluyordu, bundan ötürü topçu ateşi sık değildi. II. Mehmet, topların daha sık ateşlenmesini istedi ve sonuç olarak bir top patlayarak parçalandı, topu döken usta Urban ile etrafındakiler öldü. Topların bakımı için ordugahta bir tamirathane kurulmuş olsa da, tarihçi Hammer’a nazaran Urban’ın ölmesi sebebiyle parçalanan top tamir edilemedi. Osmanlı topçu ateşi, 18 Nisan gününe kadar devam etti.

18 Nisan günü Osmanlı merkez ordusunun bulunduğu noktada, Bayrampaşa Deresi taraflarında birinci ve ikinci surlarda gedik açıldı. II. Mehmet’in buyruğuyla surların önündeki hendek taşlarla, kum torbalarıyla dolduruldu. Osmanlı ordusu, gece taarruzu başlattı. Taarruzu desteklemek için II. Mehmet’in buyruğuyla savaş kuleleri inşa edilmişti. Lakin Osmanlılar gece taarruzundan bir sonuç alamadı; yürüyen kuleler grejuvayla tutuştu ve surlara çıkmayı başaran Osmanlı askerleri de inatçı bir savunmayla karşılaştı. Birebir günlerde Osmanlılar deniz taarruzu da başlatmıştı; 15 Nisan 1453 tarihinde Haliç önlerine yığılan Osmanlı donanması, Bizans ve müttefik donanmalarının savunması sebebiyle zinciri kıramayarak geri çekilmek zorunda kaldı. Her iki taarruzun da başarısızlığa uğraması Bizans tarafında moralleri yükseltti.

OSMANLI DENİZDE HÜSRANA UĞRADI

20 Nisan’da kaptan Flantanellas’ın komuta ettiği bir Bizans ve üç Ceneviz kalyonundan oluşan yardım filosu İstanbul’a yaklaştı. II. Mehmet, Baltaoğlu Süleyman Bey’i 18 gemi ile yardım filosunun üstüne gönderdi. Rüzgarı gerisine alan yardım filosu daha süratli ilerlemekteydi ve Osmanlı gemileri bir türlü yanaşamamaktaydı. Günümüzde Yeşilköy ismini taşıyan bölgenin açıklarında rüzgar kesilince dört kalyon hareketsiz kaldı; Osmanlı gemileri kürek çekerek kalyonlara yetişti. Çarpışmaların uzaması sebebiyle geriden gelen Osmanlı gemileri de yetişti ve dört gemiden oluşan Ceneviz-Bizans filosunun etrafını yaklaşık 150 Osmanlı gemisi sardı. Lakin kalyonların Osmanlı kadırgalarından daha yüksek olması, en öndeki Osmanlı gemilerindeki tayfaların acemiliği sebebiyle üstünlük kurulamadı. Ağır kayıp verildiğini gören Baltaoğlu Süleyman Bey, donanmaya geri çekilme buyruğu verdi. Hakim bir doruktan yenilgiyi gören II. Mehmet sonlandı ve atını denize sürerek Baltaoğlu Süleyman’a buyruklarını duyurmaya çalıştı. Lakin Osmanlı donanması yenilmişti, yardım filosu yoluna devam etti ve karanlık bastırınca Haliç’i kapatan zincirin gevşetilmesiyle iki Venedik gemisinin eşliğinde limana sığınarak Konstantinopolis’e yardımını muvaffakiyetle ulaştırdı.

Ertesi gün II. Mehmet, on bin atlıyla bir arada mağlubiyetin hesabını sormak için donanma komutanlığına gitti. Baltaoğlu Süleyman Bey’i idam etmek isteyen öfkeli padişah, öteki devlet adamlarının yalvarması sonucu idamdan vazgeçti lakin Baltaoğlu’nu topuzuyla döverek azletti; boşalan kaptan-ı deryalığa Çalıbeyoğlu Hamza Bey getirildi.

GEMİLERİN KARADAN YÜRÜTÜLMESİ

Şehre yapılan atakların başarısızlığından sonra yardım getiren kalyonların Osmanlı donanmasını yarıp geçmesi üzerine II. Mehmet, devlet adamlarıyla ve kumandanlarla toplantı yaptı. Toplantıda Avrupa devletlerinin yardıma geleceğini tekrarlayan Çandarlı Halil Paşa, kuşatmanın kaldırılmasını ve Bizans’ın 70.000 duka altın vergiye bağlanmasını önerdi. Lakin ortalarında II. Mehmet’in eniştesi Zağanos Paşa ile hocası Molla Gürani’nin de bulunduğu öbür bireyler bu teklife itiraz etti. Buna karşın toplantıda Haliç’e nasıl girileceği konusunda kimse teklifte bulunamıyordu. Mehmet tahta geçmeden 14 yıl evvel Venedikli kumandan Gattamelata, Adige’den Garda Gölü’ne gemilerini karadan götürmüştü. Gemilerin karadan yürütülmesinde bu olayın örnek alındığı varsayım edilmektedir.

İlk olarak Zağanos Paşa’ya Galata ile Konstantinopolis surları ortasında kara ilişkisi kurmak için Haliç üzerine köprü kurması emredildi. Lakin bu köprünün Haliç’teki Bizans ve müttefik gemilerine karşı savunmasız olacağı düşünüldü. Bunun üzerine II. Mehmet, Diplonsion (Günümüz ismi Beşiktaş) önlerindeki Osmanlı donanmasının Galata surları önünden kaydıralarak Haliç’e indirilmesini emretti. Ek olarak, Haliç surlarını ve Haliç’teki donanmayı vurmak için Galata civarında hakim zirvelere toplar yerleştirildi. Gemilerin geçeceği ara 2 ilâ 4 kilometreydi ve ormanlıktı; güzergâh üzerindeki ağaçlar kesiliyor sonra da ağaçlar Cenevizlilerin verdiği zeytinyağı ile kayganlaştırılarak toprağa sabitleniyordu. Cenevizliler, savaş boyunca istikrar siyaseti izlemiş ve hem Bizans hem Osmanlı tarafına yardım etmiştir. Gemiler yürütülmeden evvel, Galata taraflarına mevzilenen Osmanlı topçuları Haliç’teki gemileri topa tuttu. Bizanslıların fark etmemesi için gemiler 21-22 Nisan gecesi yürütüldü. Bu sırada dikkatlerini diğer tarafa çekecek biçimde St. Romanos Kapısı civarında büyük bir gedik açıldı. O gece kentte bulunanlar, bu gediği kapatmakla meşgul oldu. Sabah olduğunda 72 Osmanlı savaş gemisi muvaffakiyetle indirilmiş ve Haliç’i kapatan zincir fonksiyonsuz kalmıştı.

Osmanlılar, planın ikinci evresi olan ahşap köprünün üretimine başladı. 24 Nisan’da Giustiniani’nin bir kadırgası gemileri yakmak üzere yaklaştıysa da Osmanlı topçuları tarafından batırıldı. Olayın akabinde Bizans tarafındakiler St. Maria Kilisesi’nde toplandı ve ikinci bir atak yaparak gemileri yakmayı gerekli gördü. Akın, Venedikli kaptan Jacomo Coco’nun komutasında gece vakti yapılacaktı. Gemileri akına hazırlama mazeretiyle saldırıyı bir gün erteleten Galata Cenevizlileri, kazandıkları vakitten istifade ederek planı II. Mehmet’e gizlice iletti. Planı öğrenen II. Mehmet, Haliç’teki gemilerin destek edilmesini ve kıyılara iki top daha yerleştirilmesini emretti. 28 Nisan gecesi Jacomo Coco komutasında grejuvayla yüklü iki yahut üç gemi, Osmanlı gemilerine yaklaştı. Ancak akından haberdar olan Osmanlı donanması ateş açtı; Coco’nun gemisi batırıldı. Cabriel Trivixan komutasındaki öteki kadırga, topların gürültüsü sebebiyle Coco’nun gemisine olanları farketmedi ve ilerlemeye devam etti. Osmanlı topçuları bu kadırgayı da vurdu; gövdesinde delik açıldı, fakat iki mürettebatın pelerinlerini deliğe sıkıştırması sayesinde kadırganın su alması önlendi. Buna karşılık Osmanlıların bir gemisi yanmıştı, esir alınan denizciler kentten görülecek biçimde öldürüldü. Misilleme olarak Bizanslılar da ellerinde bulunan 260 esiri infaz etti ve kesik başlarını surlara dikti.

HALİÇ SURLARININ TOPA TUTULMASI

Osmanlı gemilerinin Haliç’teki Bizans karşı taarruzlarını savuşturmasından sonra Galata’da mevzilenen topçular Haliç’teki gemilerle birlikte surları da bombalamaya başladı. Bunun üzerine Bizanslılar, Haliç surlarına asker kaydırmak zorunda kaldı. Tekrar de Osmanlı topçusu uzun aralıktan ötürü surları yıkamıyordu; 150 atıştan yalnızca 1 tanesi isabet etmiş ve bir bayan ölmüştü. Haliç surlarının hasar görmemesinden ötürü rahatlayan Bizanslılar, ağır ateş altındaki gemilerini korumak için 3 Mayıs’ta Haliç surlarına iki adet top yerleştirdi. Açılan ateş sonucunda iki Osmanlı gemisi batırıldı. Osmanlıların karşılığı ise karşı kıyıya üç top getirerek bu iki topu ateş altına almak oldu, gece gündüz devam eden çatışmaya karşın iki taraf da birbirinin toplarını imha edemedi.

Haliç’te karşılıklı bombardıman devam ederken, St. Romanos civarındaki surlar da bombalanmaktaydı. Sayısı arttırılan yürüyen kuleler kent surlarından yüksekti ve içlerine küçük toplar yerleştirilmişti, bu kuleler vasıtasıyla Osmanlı askerleri açılan gediklerin kapatılmasına mani oluyordu. Surlardan düşen modüllerle dolan hendekler, Osmanlı ordusuna taarruz yapma fırsatı veriyordu. Bizans savunması Osmanlılara kayıp verdirmeye devam ediyordu; dört yürüyen kule yakılmıştı. Surların gereğince yıprandığını düşünen II. Mehmet, 6 Mayıs akşamı taarruz başlattı. Ancak sonuç alınamadı ve ağır kayıp veren ordu geri çekildi. Bu taarruzun akabinde surların en yıpranmış bölgesi olan St. Romanos, 400 kadar Venedikli denizciyle destek edildi. Bundan sonra topçu ateşi Kaligaria Kapısı (Eğri Kapı) ile Blakernai Sarayı ortasındaki surlara ağırlaştı. 12 Mayıs günü açılan gediklere giren Osmanlı ordusu, başlarda üstün geldiyse de Bizans ihtiyat güçlerinin yetişmesi sonucu püskürtüldü. Akabinde tekrar taarruz yapıldı; bunda da Kaligaria’dan yardıma gelen bin kişilik Bizans kuvveti sebebiyle Osmanlılar sonuç alamadan geri çekildi.

19 Mayıs sabahı Osmanlı ordusu, surlardan yüksek bir yürüyen kuleyi Adrianapolis Kapısı yakınlarına getirdi. Kat kat öküz/deve derisiyle kaplanmış ahşap bir iskeletten oluşuyordu ve iskeletin boşlukları toprakla doldurulmuştu, ok taş ve ufak güllelerin ziyan veremediği bu kule sayesinde surdaki askerlere ok atılırken hendekler de toprakla dolduruldu. Birebir gün Osmanlı ordusu Haliç’in daraldığı yerde birbirine bağlanmış fıçılardan oluşan bir köprü inşa etti; Bizanslıların açabileceği bir ateşle yok edilmemesi için Haliç surlarındaki Kynegos Kapısı’na uzatılmadı. Bizans tarafı, yarım kalmış bu köprünün Kynegos Kapısı’na uzatılması ihtimaline rağmen Haliç surlarına asker konuşlandırmak zorunda kaldı. 21 Mayıs’ta bütün Osmanlı donanması Haliç önlerine geldi, genel taarruzun başlayacağını zanneden kent halkı paniğe kapıldı ve kiliselerde çanlar çalındı; lakin rastgele bir kara taarruzu olmadığı üzere Osmanlı donanması da birkaç saat sonra geri döndü. Kuşatma esnasında kentte bulunan Venedikli doktor Barbaro’ya göre surlar aralıksız her gün bombalanmaktaydı; tanım ettiği bir top 544 kiloluk gülle atıyordu ve her atışı kent içerisinde paniğe yol açıyordu.

LAĞIMCILARIN SAVAŞI

16 Mayıs sabahı Kaligaria Kapısı civarında yeraltından sesler işiten muhafızlar, Osmanlı lağımcılarının tünel kazdığını farketti ve bunu durdurmak üzere kendileri de bir tünel kazmaya başladı. Kısa mühlet içerisinde iki tünel buluşunca yeraltı savaşı başladı; Osmanlıların tünelini her ne değerine olursa olsun yok etmekle misyonlu Bizans lağımcılarının taammüden çıkarttığı yangın kendileriyle bir arada Osmanlı lağımcılarının da vefatına, her iki tünelin de çökmesine sebep oldu.

21 Mayıs günü Osmanlı lağımcıları, gözetleme kulelerinden mahrum Kaligaria Kapısı civarında ikinci bir tünel daha açtı ve o da kenttekiler tarafından farkedildi; evvelki tünelde olduğu üzere Bizans lağımcılarının tekrar yangın çıkartacağını iddia eden Osmanlı lağımcıları fırsat vermeden kendi tünellerini ateşe vererek kendileriyle bir arada Bizans lağımcılarının da vefatına yol açtı.

Ertesi gün birebir yerde bir tünel daha keşfedildi; muhafızların döktüğü kızgın yağlar ile içerisindeki lağımcılar öldürüldü ve tünel ateşe verildi, birebir gün yakınlardaki şimdi keşfedilmemiş bir Osmanlı tüneli çöktü. Kenti savunanlar ortasında bulunan mühendis Jean Grant, başka tünellerin olup olmadığını öğrenmek için çalışmaya başladı ve kuşatmanın son haftasına girilirken her gün birkaç Osmanlı tüneli daha keşfedilir oldu; 23-24-25 Mayıs günleri yeniden tıpkı yerde öbür tüneller bulundu. 25 Mayıs’ta farkedilen tünel surların altına ulaşmıştı; imha edilmesi halinde surların çökmesi mümkündü; Bizans lağımcıları tüneli duvarla kapatmakla yetindi.

VE SON HÜCUM

Haliç’e indirilen donanma, kentte başlayan kıtlık, yeraltındaki savaşlar ve surlardan yüksek yürüyen kuleden sonra Osmanlı ordusunun son atak için hazırlıkları başlamıştı. 23 yahut 24 Mayıs günü II. Mehmet, eniştesi İsfendiyaroğlu Kasım Bey’i İmparator Konstantin’e elçi olarak gönderdi. Teslim olmaları halinde Konstantin ve ailesinin istek ettikleri yere itimatla gidebileceği, halkın canına ve malına dokunulmayacağı, son olarak Paleologos Hanedanı’yla dostça bağların kurulacağı lakin teslim olmazlarsa imparator ve başka asillerin öldürüleceği, kent halkının esir edileceği, orduya yağma için müsaade verileceği belirtiliyordu.

İmparator kenti teslim etmeyi reddetti ancak vergi vermeye hazır olduğunu belirtti.Sadrazam Çandarlı Halil Paşa’nın tasalarına karşın kuşatmanın sürdürülmesine ve 29 Mayıs’ta son atağın yapılmasına karar verildi. Atak kararı ve günü Osmanlı ordusuna duyuruldu; kentin fethedilmesi halinde bütün askerlerin üç gün boyunca kenti yağmalama hakkına sahip olduğu padişah tarafından ilan edildi. Ayrıyeten padişah, surların üzerine çıkacak birinci askere ödül vereceğini ancak savaştan kaçanları da idam ettireceğini ilan etmişti; yağma müsaadesinin çıkmasından sonra Osmanlı ordusunda şenlikler başladı ve çadırlar, gemiler ışıklandırıldı; kenttekiler duyacak biçimde tekbir sesleri yükselmekteydi.

Sultan Mehmet ordusunu üç kümeye ayırmıştı; birinci küme yaşlılardan ve Hristiyanlardan, ikinci küme orduya katılmış Müslüman köylülerden ve azablardan, üçüncü küme ise yeniçerilerden oluşmaktaydı. Her kümenin yaklaşık 50 bin askerden oluştuğu kaydedilmiştir. Ordunun büyük kısmı ağır hasarlı St. Romanos Kapısı önlerindeydi. İmparator Konstantin ve Giustiniani de bu çizgisi savunmak üzere birlikleriyle beklemekteydi. 29 Mayıs Salı günü güneş doğmadan Osmanlı ordusu namaz kıldı ve mehter kadrosu hamle marşı çalmaya başladı. Yaşlılardan ve Hristiyanlardan oluşan birinci kümenin öncelikli misyonu merdivenleri surlara taşımak idi. Güneş doğmadan muharebe başlamıştı lakin surlara dikilen merdivenler derhal Bizans askerleri tarafından devriliyor, surlara yaklaşan askerler de fırlatılan taşlarla oklarla öldürülüyordu. Bu kümenin taarruzu iki saat sürdü. Çoğunluğu imha edilen bu küme, ordugâha gerçek kaçmaya başladı. Lakin bir gün evvel II. Mehmet’in verdiği buyruk uygulandı; kaçmakta olan askerler kılıçtan geçirildi ve surlara geri dönmeleri için zorlandı.

Sıra ana muharip askerlerden oluşan ikinci kümedeydi, bu kümenin da atağı başladı. Atak giderek St. Romanos civarında ağırlaşıyordu ama ikinci kümenin askerleri bir türlü surlara çıkamıyor, merdivenleri dikemiyordu. Bizans askerleri kızgın yağ, grejuva, ok ve taş kullanarak bütün hücumları püskürtüyordu. İkinci küme da bitkin düşmekteydi ve bu durum Bizans kuvvetlerinin morali üzerinde olumlu tesir yaratıyordu; bir buçuk saatlik savaşın akabinde ikinci kümeden da birtakım askerler geri kaçmaya başladı. Savaştan kaçanlar da tekrar kumandanlarının infazlarıyla karşılaştı ve Sultan II. Mehmet, birkaç kaçak askeri topuzuyla cezalandırdı.

II. Mehmet elinde kalan son küme olan yeniçerileriyle birlikte surlara yaklaştı. Bizans birlikleri artık yorgun düşmüştü, dinç ve deneyimli yeniçeriler saflarını bozmaksızın surlara ulaştı; bir gece evvel karşı taarruz için Konstantin’in buyruğuyla açılan Kerkoporta Kapısı, elli kadar Osmanlı askerinin içeri girmesine imkan sağlayınca Bizans askerlerinin morali bozuldu. O esnada büyük Osmanlı topu ateşlendi ve yeniçerilere bir geçit açıldı, toz bulutunun içerisinde yeniçerilerle Bizans askerlerinin çarpışması başladı. Gözetleme kulesine girmeyi başaran Osmanlı askerleri imha edildi ve yeniçerileri de püskürttüğünü gören Bizans askerleri zafer sevinci yaşamaya başladı fakat Osmanlı topu tekrar ateşlendi; geride kalan Osmanlı birliklerinin taarruzu başlamıştı. Direnci kalmayan birinci sur Osmanlıların eline geçti, azabların da takviyesiyle burayı sağlama alan yeniçeriler var güçleriyle ikinci sura yönelik saldırıyı başlatmıştı.

Her iki sur da harap haldeydi ve çarpışmalar sürüyordu. Bozgunun tesiriyle güneydeki Piyi Kapısı da düştü, Osmanlı askerlerinin yağması başlamıştı. Ordunun tartısı kentin merkezine yanlışsız ilerlemekteydi, oradaki zenginlikler daha fazlaydı ve sancaktarlar bir an evvel Osmanlı bayraklarını dikmek istiyordu. Öğlen olduğunda kent düşmüş ve yağma başlamıştı lakin Haliç surlarında, Vasileos, Leon, Alexius burçlarında direniş devam ediyordu; daha sonra Haliç surları düşürüldüyse de üç burç direnmeye devam etti, Giritli denizciler tarafından savunulan bu üç burç vire ile teslim oldu ve denizcilere meskenlerine dönmeleri için II. Mehmet tarafından müsaade verildi.

II. Mehmet, vezirleri ve kumandanlarıyla birlikte St. Romanos Kapısı’ndan (Topkapı) kente girdi. Ayasofya’nın önüne gelen II. Mehmet, secdeye kapanarak toprağı öptü ve kiliseye sığınan kalabalığın köle yapılmakla yetinileceğini söyleyerek dışarı çıkmalarını istedi; canlarına dokunulmadı. Ayasofya’daki mozaikleri ve bedelli mermerleri incelediği tarihî kaynaklarda geçmektedir. Bu sırada mermerleri sökmeye çalışan bir askeri görünce reaksiyon gösterdi ve kentteki binaların kendi mülkü olduğunu söyledi. Ataktan evvel askerlere verdiği üç günlük yağma müsaadesine karşın yağma ve talanın derhal bitirilmesini, itaat etmeyenlerin idam edilmesini emretti.