6 SORUDA yıldırım harekâtı: İşler kötüye gidiyor derken Ukrayna nasıl geri döndü?

Rus ve Ukrayna ortasında devam savaş birinci gününden bu yana aralıksız devam ediyor. Güçlü Ukrayna savunmasına karşın ilerlemesini sürdüren ve amacının Donbas olduğunu duyuran Rus ordusu yaz başından itibaren savunma konumundaydı. Aylarca süren çabanın akabinde Rus ordusu, işlerin hiç de istediği gitmediğini anladı.

İşgale karşı direnen Ukrayna ordusu, ülkenin doğusunda gerçekleştirdiği karşı taarruzda 3 bin kilometrekareden fazla alanı Rusya’dan geri aldı. Ukrayna’nın bu beklenmeyen karşı taarruzu Kremlin idaresini açmazın içine sürüklerken, Batı ise alandaki kazanımların devam etmesi konusunda kesenin ağzını sonuna kadar açtı.  

Öyle ki, bu ilerleme Rus ordusunun Kiev güçleri karşısındaki birinci büyük bozgunu manasına geliyor.

UKRAYNA ORDUSU TAARRUZDA 4 BİNE YAKIN ASKER KAYBETTİ İDDİASI

Bu ilerleme, doğrulanması halinde, Kiev güçlerinin Rusya karşısında daha evvel açıkladığı kazanımlarını birkaç gün içinde üç katına çıkardığı manasına geliyor. Yenilgiyi saklayamayan Rusya ise Ukrayna ordusunun yıldırım harekâtı sonrasında, Harkov’un kuzey bölgesinin neredeyse tamamını kaybettiğini kabul ettiğini duyurdu.

Buna rağmen bu harekâtla birlikte Rusya, Ukrayna Silahlı Kuvvetlerinin de büyük kayıplar verdiğini öne sürüyor.

Rusya Savunma Bakanlığı’na nazaran Ukrayna ordusuna ilişkin 26 tank, 23 piyade savaş aracı, 9 zırhlı araç imha edildi, 2 ‘Su-25’ tipi savaş uçağı düşürüldü ve 4 bine yakın Ukrayna askeri hayatını kaybetti.

Peki fakat bu gerçek bir zafer mi? Büyük kayıplar veren Ukrayna nasıl geri döndü, bu savaşı sahiden kazanabilir mi? En kıymetlisi de Rusya bu noktadan sonra nasıl bir adım izleyecek?

Fotoğraflar: AP

‘WASHINGTON’IN İÇ SİYASETTE ELİ RAHATLADI’

The New York Times muhabirleri Andrew E. Kramer ve Andrew Higgins, Ukrayna’nın zaferle sonuçlanan karşı saldırısının yanı sıra ikinci taarruzun çok daha yavaş ilerleme kaydettiği bilgisini verdi. Bununla birlikte Rus ordusunun Karadeniz liman kenti Kherson’un ilerisinde kurduğu güçlü savunma mevzilerinin gerisine konuşlandığı gelen bilgiler ortasında.

Şurası bir gerçek ki, son zaferden sonra Ukrayna güçleri değerli moral üstünlüğü sağlamış oldu. Ukrayna Devlet Lideri Vladimir Zelenski’nin iktisat danışmanı Alexander Rodnyansky, “Bence Avrupa da zaferin kazanılabileceğini gördü ve bu onların bize olan takviyesini arttıracak” sözünü kullandı.

Eski üst seviye Amerikalı yetkilisi Charles A. Kupchan ise bu muvaffakiyetle birlikte olası olarak yakın vakitte silah tedariğinin artacağını, kazanımların ise Batı dayanağını güçlendireceğini söyledi. Kupchan, “Savaş alanındaki bu kazanımların sonucunun nereye ulaşacağı hala belirsizliğini korusa da, Avrupa’nın kararlılığını güçlendirecek. Washington’un ise Ukrayna’yı destekleme konusundaki kararlılığı iç siyasette daha rahat savunulabilecek” dedi. 

1) UKRAYNA HARKOV’DA GERÇEK BİR ZAFER Mİ KAZANDI?

Geçtiğimiz hafta sonu başlayan sürpriz hücum sonrasında Ukrayna ordusu Harkov’un kuzey bölgesinin neredeyse tamamını ele geçirdi. Herkesi şaşkına çeviren karşı taarruz karşısında tam manasıyla bozguna uğrayan Rusya’nın taktik bir geri çekilişte bulunduğu bilhassa Rus kamuoyu tarafından ileri sürülen bir argümandı.

Rusya Savunma Bakanlığı ise Rus birliklerinin Balakliya, Kupyansk ve İzyum’dan utanç içinde kaçtıkları biçimindeki söylentileri yalanladı ve “Bu bir kaçış değil, evvelce planlanmış bir yine toparlanma manevrası” açıklamasını yaptı.

Savaşın başından bu yana yazdığımız değerlendirmelerde, Ukrayna ordusunun “sürpriz unsurunu” düzgün kullandığını, Rus ordusunun cephe gerisine akınlarda bulunarak tedarik ve ikmal yollarına başarılı taarruzlar düzenlediğini belirtiyorduk. Hafta sonu başlayan taarruz da birebir biçimde “sürpriz saldırı” formunda gerçekleşti.

HAREKÂTTA 6 BİN KİLOMETREKARELİK ALAN GERİ ALINDI

Hızlı hareketlerle Rus ordusunu “gafil avlayan” Ukrayna ordusu destek yollarını, cephaneliklerini ve kumanda merkezlerini yerle bir etti. NATO’nun önemli askeri yardımlarının ve son teknoloji savaş aygıtlarının kullanıldığı taarruzda uzun menzilli roketatar sistemleri harekatın yazgısını değiştirdi.  

Ukrayna Silahlı Kuvvetleri Başkomutanı Valerii Zaluzhnyy, geri alınan bölgenin büyüklüğünün 6 bin kilometrekareye ulaştığını söyledi.

Ukrayna birliklerinin bu harekatla iki temel maksadı bulunuyordu. Birincisi, Donbas bölgesindeki stratejik Rus tedarik ve lojistik sınırlarını oluşturan İzyum, Balakliya ve Kupiansk kentlerinin denetimini ele geçirmek. İkincisi ise, Herson kentinin geri alınmasıyla Kırım yolunun da açılmasını sağlamak. 

Ukrayna ordusunun süratli hareketleri ve ani atakları nedeniyle bozguna uğrayan Rus ordusu geri çekilirken, Kiev güçleri hiç elbet gerçek bir zafere imza attı. 

Bugüne kadar bölgede kazanım elde eden Rus güçleri birinci sefer önemli oranda toprak kaybetmeye başladı. Rus ordusunun yaklaşık altı ayda aldığı arayı birkaç günde kat eden Ukrayna ordusu büyük bir moral üstünlük yakaladı.

 2) UKRAYNA ORDUSU SAVAŞI HAKİKATEN KAZANABİLİR Mİ?

Ukrayna ordusunun sürpriz ilerlemesi birçok şeyi değiştirdi. Kış ayının yaklaşmasıyla doğacak güç krizinin sonuçlarını düşünen Avrupa da Ukrayna ordusunun beklenmeyen harekâtına hazırlıksız yakalandı.

Savaşın Ukrayna ordusu tarafından kazanılabileceği ihtimalini akıllarına getirmeyen Avrupalı parlamenterler, son yaşanan gelişmeler ışığında bu ihtimalin gerçek olabileceğini yüksek sesle lisana getiriyor.

Son yaşanan gelişmelerin tesirlerini pahalandıran uzmanlar, Putin üzere her vakit kazanmasını bilen bir önderin Ukrayna savaşında zorlandığını ve kaybetme ihtimaliyle birinci defa karşı karşıya kaldığını tabir ediyor. O denli ki, Rus kamuoyunda dahi Ukrayna’yı işgal etme kararının büyük bir hesap yanılgısı olduğu görüşü yüksek sesle lisana getirilmeye başlandı.

Rus istihbaratının bölgedeki zayıflığı, Ukrayna istihbaratının ise güçlü varlığı Ukrayna ordusunun askeri gayelere yönelik “taktik istihbarat” sağlamasını kolaylaştırıyor. O denli ki, Ukraynalı bir yetkili tarafından yapılan şu kıymetlendirme epeyce dikkat alımlı:

“Ruslar burada kör; bir ise her şeyi görebiliyoruz!”

Ukrayna ordusunun Rus radarları üzerinde büyük ziyan vermesinden bu yana, Rus uçakları ve insansız hava araçları adeta kör üzere uçuyor. Almanya tarafından verilen Gephard uçaksavar sistemleri ise Rusya’nın hava üstünlüğünü ve hasebiyle istihbarı faaliyetlerini sekteğe uğratıyor. Buna rağmen, son teknolojik sistemlerle donatılan Ukrayna istihbaratı ise “Sinyal istihbaratı, Elektronik istihbarat, İmaj istihbaratı ve Açık kaynak istihbaratı”nı çarçabuk toparlayabiliyor.

Sayısal üstünlüğü ve savaş sanayisinin büyüklüğü ile bölgede tutunan Rusya, Ukrayna ordusunun bu yetenekleri nedeniyle bölgede büyük kayıplar yaşayabilir. Şayet bu kurallar değişmezse de Ukrayna savaşta kazanan taraf haline gelebilecek.

İngiliz niyet kuruluşu Royal United Services Institute (Rusi) uzmanlarından Justin Bronk ise son yaşananları şu biçimde kıymetlendirdi:

“Doğru formda desteklenirse Ukrayna’nın kazanabileceğini görmüş olduk. Rusya’nın yaşadığı çıkmazı uzattığı ve bu büyük güce darbe indirebildiğine nazaran artık, ‘Ukrayna’ya dayanak sağlamaya gerek yok, bu dayanağa değmedi; başaramıyorlar’ argümanı artık çökmüş oldu. Zafer artık görünür bir hâl aldı ve zafere inanların sayısı artıyor.”

Ukrayna’nın ABD büyükelçisi Oksana Markarova’nın “Bu karşı hücum kazanabileceğimizi gösteriyor” çıkışı ise dikkat cazipti.

Ukrayna Kara Kuvvetleri Kumandanı Korgeneral Oleksandr Syrskyi

 3) KARŞI TAARRUZUN ARDINDA HANGİ GENERAL VAR?

Peki, herkesi şaşkına çeviren ve zafere dönüşen bu harekâtın ardında gerçekte kim var? Birçok kişi Oleksandr Syrskyi ismini duymamış olabilir. Ukrayna Kara Kuvvetleri Kumandanı Korgeneral Syrskyi, 21. yüzyılın en başarılı generalleri ortasında gösteriliyor.

Hafta sonu gerçekleştirilen sürpriz Ukrayna karşı taarruzu da onun plânı. 57 yaşındaki Korgeneral, daha evvel de Rusya’yı Kiev kapılarının önünde durduran harekâtı bilfiil yönetmişti.

Harekatın taktik altyapısını hazırlayan Syrskyi; Kupiansk ve Izium’daki Rus çizgilerinin zayıf formda tutulduğunu tespit etti. Âlâ planlanmış bir yıldırım harekâtla düşmanın en zayıf bölgesine ağır bir darbe indiren Syrskyi, harekâtın başından sonuna kadar eksiksiz halde yürütülmesini sağladı.

4) ZELENSKY’NİN YENİ PLANI NE?

Son zaferin akabinde Vladimir Zelenski, bir küme Ukraynalı yetkiliyle savaşın kazanılması ve Rusya’nın geri püskürtülmesi durumunda, Rusya’nın Ukrayna’ya bir daha saldırmasını engellemenin yollarını arıyor.

Ukrayna Devlet Lideri Zelenski, salı günü yaptığı basın toplantısında, Ukrayna’nın gelecekteki rastgele bir hücuma uğramaması ve egemenliğine tecavüz edilmemesi için Ukrayna’nın güvenliğini garanti altına almak isteyen ülkelerle savunma paktı kurmak istediklerini açıkladı.

Ukrayna yetkilileri yani hazırlanan plan çerçevesinde, Ukrayna’yı Rusya’ya karşı desteklemek isteyen ülkelerle masaya oturmayı, kurulacak ortak koalisyonla askeri caydırıcılığı garanti altına almak istediklerini açıkladı. Buna nazaran rastgele bir akın durumunda, savunma paktının üyeleri, Ukrayna’nın yardımına geleceğine dair yasal ve bağlayıcı garanti verecek.

Plân yalnızca askeri dayanakla de sonlu kalmayacak; taahhütte bulunan ülkeler, Ukrayna’nın savunma endüstrinin geliştirilmesi için yatırımlarda bulunacak. Uçaksavar ve füzesavar savunma teçhizatları, silah sevkiyatı ve istihbarat takviyesi de muahedenin içinde yer alacak.

Fakat, NATO ülkelerinin, kendilerini geniş bir çatışmaya sürükleyebilecek böylesi bir muahedeye “yasal” dayanak verip vermeyeceği netlik kazanmış değil. Bununla birlikte, hiçbir muahedenin son noktada Rusya’yı caydırmayacağı son savaşta ortaya çıkmıştı. Zelenski ise askeri bir muvaffakiyetin akabinde gelecek böylesi bir mutabakatın Putin’i sonsuza kadar dışarıda tutmak için yeteceğine inanıyor.

Korgeneral Oleksandr Syrskyi ve Vladimir Zelenski harekatın akabinde bir ortada…

5) ZAFER SONRASI SİLAH YARDIMLARI ARTACAK MI?

Beklenmeyen karşı taarruz hiç kuşkusuz Ukrayna ordusuna dair kuşkuları azalttı. Savaşın kazanılabileceğini düşünen batılı yetkililer yeni yardım paketlerini parlamentolarından geçirmeye hazırlanıyor.

Ukrayna ordusunun kazanımının akabinde açıklamalarda bulunan Alman Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock, bunun bir “umut anı” olduğunu söyledi. Almanya’nın Ukrayna’ya dönük askeri yardımlarına sürat vereceklerini tabir eden Baerbock, Leopard tanklarının da dahil olduğu ağır silahlardan oluşan askeri yardım için görüşmelerde bulunduklarını belirtti.

ABD Ulusal Güvenlik Kurulu sözcüsü John Kirby ise gazetecilere verdiği demeçte, Biden idaresinin Kiev güçlerinin Rusya’ya karşı kıymetli bir zafer kazandığını, ABD’nin Ukrayna’ya yeni bir askeri yardıma hazırladığını söyledi.

Kirby, “Önümüzdeki günlerde duyuracağımız ek silah sevkiyatı Ukrayna’nın Ruslara karşı ataklarını sürdürmesine yardımcı olacak” sözünü kullandı. Ukrayna’nın güneyde yavaş ilerlediğine vurgu yapan Kirby şunları ekledi:

“Başkan Zelenski askerî açıdan bir dönüm noktasında. Açıkçası, Donbas’ta kazanılan zafer moralleri yükseltti ve Ukrayna ordusunun savaşı kazanabileceğine dair hislerin artmasına yol açtı.”

Had a phone conversation with IMF Managing Director @KGeorgieva. Thanked for the allocation of $1.4 billion of additional support. Discussed future cooperation to increase Ukraine's financial stability.

— Володимир Зеленський (@ZelenskyyUa) September 13, 2022

Askeri yardımlarla birlikte, Ukrayna’ya yönelik finansal takviye de süratle artıyor. Zelenski Twitter’da yaptığı açıklamada, Memleketler arası Para Fonu’nun (IMF) 1,4 milyar dolarlık ek fon sağlayacağını duyurdu.

6) PUTİN NE YAPACAK?

Rusya yanlısı toplumsal medya kanallarında dahi “yenilgi”nin yarattığı öfke nedeniyle Rus ordusuna yönelik suçlamalar yüksek sesle dillendirmeye başlandı. Bloomberg’in haberine nazaran evvelki gün Rusya’da St. Petersburg ve Moskova kentlerindeki 50’ye yakın belediye meclisi üyesi Putin’in istifaya çağıran bir açık mektup yayımladı.

Mektupta, Putin’in “Rusya’nın ve vatandaşlarının geleceğine ziyan verdiği” söz edildi. Mektuba imza verenlerinin sayısının arttığı ortaya çıktı. Bununla birlikte son anketlerde, Rus halkının savaşa dayanağının ise yüzde 81’den yüzde 76’ya düştüğü görülüyor.

Savaşın başından bu yana Rusya’nın kıymetli toprak kazanımının akabinde başlayacak siyasal sürecin, Kiev idaresini köşeye sıkıştıracağını ve bir mühlet sonra Kiev hükümetinin devrileceğini düşünülüyordu. Aylar süren direnişin akabinde gelen “sürpriz taarruz” bu planın gerçekleşme ihtimalini rafa kaldırdı.  

Bu durumun Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin için siyasi sonuçları olması ihtimal dahilinde. Halkın ve seçkinlerin gözündeki Putin yenilmezliği ve Rusya’nın övündüğü “güçlü ordu” algısı da ziyan görmüş durumda.

ÇİN FAKTÖRÜ KRİTİK!

Ukrayna savaşı jeopolitik istikrarlar çerçevesinde değerlendirildiğinde de yalnızca Rusya’yı değil, Çin’i de yakından ilgilendiriyor. Savaşın başlangıcı itibariyle Rusya ile gerek finansal, gerekse askeri pek çok mutabakat yapan Çin için Rusya, mümkün bir Hint-Pasifik tansiyonunda güvenilecek müttefik pozisyonundaydı.

Fakat ortaya çıkan tabloda, yıpratılmış bir Rusya’nın bu denklemde yükünün ne olacağı merak konusu. ABD Dış Alakalar Kurulu lideri Richard Haass’ın belirttiği üzere:

“Çin’in maksadı batıyı bölmekti, fakat Rusya ile ittifakı bunun tam zıddının yaşanmasına neden oldu.”

Dolayısıyla Çin, Rusya’nın Doğu Ukrayna’da başarılı olmasına çok gereksinimi var. Bilhassa itibar açısından Ukrayna’da yaşanacak büyük bir mağlubiyetin Çin cephesinde de önemli tesirleri olabilir.

‘PUTİN BATI’NIN YOZLAŞMIŞ OLDUĞUNU VE ZAYIF OLDUĞUNU BİLİYOR’

Sürpriz mağlubiyete karşın Putin’in Avrupa’ya uyguladığı güç ambargosunun kış ayının gelmesiyle Avrupa’daki istikrarları önemli manada sarsması bekleniyor. İtalyan Memleketler arası Bağlar Enstitüsü müdürü Nathalie Tocci tarafından Avrupa’nın Putin karşısında çaresiz olduğu söz edildi.

Tocci ,“Putin, Batı Avrupa’nın iktisadi olarak gelişmiş, fakat ahlaki olarak yozlaşmış olduğunu biliyor. Liberal demokrasilerin zorluklar karşısında yetersiz ve zayıf olduğunun da farkında. Putin, Avrupa’nın gelişmiş iktisadının kendisine rest çekerek uçurumdan aşağı atlamayacağını da çok düzgün biliyor” diye konuştu.

Bu görüşe en yakın ve çarpıcı örnek, 3 Eylül’de Prag’ın Wenceslas Meydanı’na toplanan 70 bin şahıstan geldi. Güç krizinin fiyatlara yansımasını protesto eden on binlerce kişi, Rusya ile olan sorunun çözülmesini istedi. Şovların ortak sloganı ise, “Bu bizim savaşımız değil!” sloganıydı.

Dolayısıyla, Putin alanda kaybettiği noktaları geri alacak karşı bir akına geçebilir ve bu çıkmazı kış ayına kadar sürdürebilirse, Avrupa’daki dengelerin önemli oranda değişeceği bir ortamla karşı karşıya kalınabilir.