6 Şubattaki depremin 24’üncü saniyesindeki enerji patlaması büyük felaketi getirdi

6 Şubattaki zelzelenin 24’üncü saniyesindeki güç patlaması büyük felaketi getirdi

– ODTÜ’lü bilim insanları Kahramanmaraş merkezli birinci zelzelede felakete neden olan yıkımların, fay sınırlarında başlayan ve 24’üncü saniyede azamî düzeye ulaşan “enerji patlaması” sonucu oluştuğuna dair tespitlerini, Science mecmuasında yayımladıkları makaleyle bilim dünyasına duyurdu

– Çalışma, 6 Şubattaki sarsıntıların, merkez üssü yahut etrafı yerine 47,5 kilometre uzakta yıkıcı tesirler yaratması ve iki büyük zelzelenin peş peşe gerçekleşmesi özelliğiyle, bilinen tüm sarsıntılardan farklılar taşıdığını gösterdi

– Jeoloji Mühendisliği Kısım Lideri Prof. Dr. Erdin Bozkurt:

– “Narlı fayında başlayan kırılmadan 16 saniye sonra güç giderek yükseldi. Kuzeydoğuya gerçek ilerleyerek 24’üncü saniyede 47,5 kilometre uzaklıktaki Büyük Nacar köyü yakınlarında Doğu Anadolu fayı ile birleşti ve güç patlamasına neden oldu”

ANKARA (AA) – SELMA KASAP – ODTÜ’lü bilim insanları, 6 Şubattaki birinci zelzelede felakete neden olan yıkımların, kırılmanın üzerinden geçen 24’üncü saniyede fay sınırlarının kesişmesiyle oluşan “enerji patlaması” sonucu oluştuğuna dair tespitlerini, Science mecmuasında yayımladıkları makaleyle bilim dünyasına duyurdu.

Felakete neden olan fay sınırlarının nasıl hareket ettiğinin saniye saniye bilimsel datalarla ortaya konulduğu çalışmayla pek çok bilinmez aydınlatılmış oldu.

ODTÜ’lülerin çalışması, 6 Şubat sarsıntılarının merkez üssü yahut etrafı yerine 47,5 kilometre uzakta yıkıcı tesirler yaratması ve iki büyük zelzelenin, 9 saat ortayla, peş peşe gerçekleşmesi özelliğiyle, bilinen tüm sarsıntılardan farklılar taşıdığını gösterdi.

Makalenin muharrirlerinden ODTÜ Jeoloji Mühendisliği Kısım Lideri Prof. Dr. Erdin Bozkurt, AA muhabirine açıklamalarda bulundu.

Bozkurt, Türkiye’de 6 Şubat’taki zelzelelerin, yalnızca Türkiye’de değil, dünyada da son yüzyılda oluşan en büyük sarsıntılar ortasında bulunduğunu vurguladı.

Kahramanmaraş merkezli zelzele dizisinin, Arap levhasının kuzeye gerçek bir adım atması, Anadolu levhasının ise batıya sıçrayarak reaksiyon vermesinin doğal bir sonucu olarak geliştiğini belirten Bozkurt, lakin 6 Şubat’taki birinci zelzeleden 9 saat sonra ikinci büyük sarsıntının peş peşe gerçekleşmesinin bilimsel olarak beklenen bir durum olmadığına işaret etti.

Prof. Dr. Erdin Bozkurt, bu durumu bilimsel olarak incelemek üzere alanda çalışmalara başladıklarını, bu çalışmalara Çin’de doktora yapan öğrencisinin de dahil olduğunu anlattı.

– Alanda dronla haritalama ve müşahede yaptılar

Faydan topladıkları bilgileri tahlil ettiklerini aktaran Bozkurt, “Çok farklı bir sarsıntı olduğu için buradan elde edilen dataların bilim dünyasıyla paylaşılması gerekiyordu. Science mecmuasında yayımlanan makalemizle bu sarsıntıyla ilgili pek çok soruyu yanıtladık ve bilim dünyasıyla paylaştık.” diye konuştu.

– Yıkım sırasında yerin altında yaşananlar saniye saniye anlatıldı

“Kırılma yaklaşık 90 saniye boyunca devam etmiş. Elde ettiğimiz bilgilere nazaran, Narlı fayında başlayan kırılmanın akabinde 16 saniye sonra güç giderek yükseldi ve kuzeydoğuya yanlışsız ilerleyerek 24’üncü saniyede 47,5 kilometre uzaklıktaki Büyük Nacar köyü yakınlarında Doğu Anadolu fayı ile birleşti. Bu kesişme, zelzeleye farklı bir boyut kazandırarak makalemizde de belirttiğimiz ‘enerji patlaması’na neden oldu. Bu güç patlaması da uzun vakittir sessiz olan yani zelzele üretmeyen Doğu Anadolu fayını tetikledi.”

Bozkurt, 6 Şubat zelzelelerinin, öbür büyük sarsıntılardan oluş farkını şu sözlerle anlattı:

“Depremler sırasında oluşan en büyük yer değiştirmeler, yıkımlar ve hasar çoklukla zelzelenin merkez üssü ve yakın etrafında gerçekleşir. 6 Şubat sarsıntıları ise merkezden 47,5 kilometre uzakta yıkıcı tesirler yaratmış ve bu haliyle bilinenlerin dışındadır. Hasebiyle bu makaleyle birlikte tarihi zelzelelerin merkez üslerini tanımlarken bu olguyu da dikkate almamız gerektiğini bilim dünyasına duyurmuş olduk.”

– “Bilimsel açıdan ikinci sarsıntı öngörülemezdi”

Bozkurt, sarsıntı sırasında oluşan güç patlamasının bilimsel açıdan pek çok bilinmezi içerdiğini, bunlardan birincisinin, iki fayın birleştiği alanda görülen azamî hareket sonucu oluşan güç patlaması olduğuna işaret ederek, “Bu durum bilim insanları olarak bizi çok şaşırttı. Zira bu, sarsıntılar hakkında bildiklerimizin dışında yani aslında olağan dışı bir olguydu. Zira biz azamî hareketi, yani güç patlamasını öbür bir bölgede bekliyorduk.” dedi.

Tüm bilim insanlarının birinci sarsıntısı öngördüğünü lakin ikinci zelzelenin “öngörülemez” olduğunu söz eden Prof. Dr. Bozkurt, sarsıntının daha tali bir yarar başlaması ve çok daha büyük Doğu Anadolu fayını tetiklemiş olmasına ait epeyce kıymetli bilimsel dataları elde ettiklerini bildirdi.

Bozkurt, makalenin dünyanın en itibarlı bilimsel mecmuası Science’da yer bulmasının, bu bilgilerin birinci sefer elde edilmesinden kaynaklandığını söyledi.

– “Depreme kaynaklık eden fay ve fay bölgelerinden uzak durulmalı”

Prof. Dr. Erdin Bozkurt, makalede yer alan bilgilerin bilim dünyasına tesirini şu sözlerle açıkladı:

“Bu makale gösteriyor ki zelzeleye kaynaklık eden fay ve fay bölgelerinden uzak durmamız lazım. Bilhassa halk lisanında çürük taban diye tanımlanan, yıkımın çok fazla olduğu alanları ziraî faaliyete bırakıp, biz daha çok kaya yerlerde nitelikli binalar inşa ederek zelzeleye hazır olabiliriz. Bu sarsıntılar geçmişte olduğu üzere, gelecekte de olmaya devam edecek. Sormamız gereken soru sarsıntıya hazır mıyız olmalı. Şayet biz bu sorunun karşılığını evet olarak verebiliyorsak çok memnunuz.”