73 yıl sonra yine aynı acı… Dünyanın gözü önünde evlerinden kovuluyorlar

Samira Dacani, ailesiyle birlikte 1956 yılında birinci gerçek konutlarına taşındıklarında çok heyecanlı ve memnundu.

Dacani ailesi, 1948 yılında bugün çoğunlukla Musevilerin yaşadığı Batı Kudüs’ün güçlü mahallelerinden Baka’daki konutlarını terk etmek zorunda kalmıştı.

Yıllar boyunca mülteci olarak yaşadılar ve Ürdün’den Suriye’ye, oradan Doğu Kudüs’e dolaşıp durdular. Sonunda sabit bir yere, Doğu Kudüs’ün Şeyh Cerrah Mahallesi’ne yerleşebileceklerdi.

Taşındıktan kısa bir mühlet sonra Samira’nın babası Fuad Musa Dacani, konutlarının bahçesine 6 fidan dikti ve fidanların her birine çocuklarından birinin ismini verdi. Baba Dacani’ye nazaran, ailesi de tıpkı bu ağaçlar üzere Pir Cerrah’ta kök salacak serpilip büyüyecekti.

65 YILDIR ORADA YAŞIYORLAR

Bugün 70 yaşında olan Samira Dacani ve eşi Adil Budeyri, hala o meskende oturuyor. Samira’nın çocukları çoktan büyüyüp yuvadan uçarken, kardeşleri Musa ve Davud’un isimlerini taşıyan fidanlar da kocaman birer ağaç olmuş durumda.

Lakin ailenin kökleri 1 Ağustos’ta, 65 yıllık yuvalarından sökülme tehlikesiyle karşı karşıya. Zira İsrail mahkemesi, Samira Dacani’nin İsrailli yerleşimcilere karşı uzun yıllardır sürdürmekte olduğu hukuk uğraşında haksız olduğuna karar verdi.

1956’DA 28 AİLEYLE BAŞLADI

Dacani ailesi, İsrail tarafından Pir Cerrah’taki meskenlerinden zorla çıkarılacak olan birçok Filistinli aileden sadece biri.

1956 yılında ortalarında Dacani’lerin de bulunduğu 28 Filistinli aile Pir Cerrah’a yerleştirildi. Bu aileler 1948’de İsrail Devleti’nin kurulmasının akabinde patlak veren savaş sırasında yerlerinden edilen bireylerden yalnızca bir kısmıydı.

Filistinlilerin “Nekbe” yani “büyük felaket” olarak her yıl 15 Mayıs’ta andığı olayda, 750 binden fazla kişi, bugün İsrail olarak bildiğimiz topraklarda yaşadıkları yerlerden kovularak hayatlarını mülteci olarak yaşamak zorunda bırakıldı.

MESCİD-İ AKSA’NIN ÇABUCAK YANINDA

O devirde Doğu Kudüs’ü de kapsayan Batı Şeria bölgesi, Ürdün Krallığı’nın denetimi altındaydı. Ürdün, Birleşmiş Milletler Filistinli Mülteciler Ajansı’nın onayıyla ismini Selahaddin Eyyubi’nin tabibi Hüsameddin el Cerrahi’den alan Pir Cerrah Mahallesi’nde 28 aile için konutlar inşa etti.

Insider’a konuşan Orta Doğu’yu Manaya Enstitüsü Yöneticisi Diana Buttu, mahallenin tarihini “Nekbe’nin özeti” diye nitelendirdi ve ekledi: “Çünkü yaşananlar Nekbe’nin bir sonucu.”

Pir Cerrah Doğu Kudüs’teki tek Müslüman mahallesi değil lakin bilhassa öne çıkmasının sebebi ise stratejik pozisyonu. Tam Doğu-Batı Kudüs ayrımında yer alan mahalle Şam Kapısı’nın ve Mescid-i Aksa’nın ise çabucak kuzeyinde yer alıyor.

ÜRDÜN’DEN TAPULARINI DA ALDILAR

1960’lı yıllarda aileler Ürdün hükümetiyle vardıkları mutabakat sonucunda içinde yaşadıkları meskenlerin ve meskenlerin üzerine inşa edildiği yerlerin sahibi haline geldi. Aileler üç yılın sonunda sembolik bir fiyat karşılığında tapularını alıp mülteci statülerinden vazgeçti. Fakat 1967 Savaşı’nda Ürdün bu bölgelerin denetimini kaybetti ve Batı Şeria ve Doğu Kudüs’ü İsrail kontrolü altına girdi.

Fakat memleketler arası kamuoyu İsrail’in bu toprakları tek taraflı ilhak etmesini kabul etmiyor ve bölgedeki kontrolünü işgal sayıyor.

İsrailli çok sağcı yerleşimciler, 1972 yılından itibaren bölgede yaşayan Filistinlileri buradan gönderme çalışmalarına başladı. Yerleşimcilerin Filistinlilerin Musevilere ilişkin topraklarda müsaadesiz bulunduğu tarafındaki savları mahkemeye taşındı ve bugüne kadar devam eden bir hukuk gayreti başladı.

MAHKEME EVVEL FİLİSTİNLİLERİ HAKLI BULDU LAKİN… 

1956’dan beri Pir Cerrah’ta yaşayan bir başka Filistinli olan Muhammed es Sabbağ, o tarihten itibaren yaşananları Anadolu Ajansı’na anlattı. Sefarad Musevileri Komitesi ile Aşkenazi Musevileri Komitesi’nin 1972’de bu topraklarda hak sav etmeye başladığını söyleyen Sabbağ, mahkemenin 1976’da, haklarında dava açılan Filistinli aileler lehine karar verdiğini ve ailelerin yasal bir formda bu topraklara yerleştirildiğine hükmettiğini aktardı.

Lakin İsrail mahkemesi, daha sonra, bir evvelki kararını yok sayarak “yeni kayıtlara göre” toprak mülkiyetinin İsrailli derneklere ilişkin olduğuna karar verdi ve mahalledeki Filistinlilerin yerlerinden edilmesinin yolu açıldı.

Sabbağ, 1982’de Yahudi yerleşim üniteleri dernekleri tarafından Pir Cerrah’ta yaşayan 24 ailenin meskenlerinden tahliye edilmesi için dava açıldığını, yasal sürecin 1991’e kadar devam ettiğini fakat derneklerin bu süreçte mülkiyet haklarını ispatlayamadığını söyledi.

17 Filistinli aileyi temsil eden avukat Tosye Cohen’in 1991 yılında kendilerinden habersiz derneklerle bir mutabakat imzaladığını da belirten Sabbağ, “Anlaşmaya nazaran, bu toprakların mülkiyetinin İsrailli iki derneğe ilişkin olduğu kabul edildi. Bu formda bölgenin gerçek sahipleri, kiracı pozisyonuna düşürüldü” diye konuştu.

KISA MÜHLET SONRA TAHLİYELER BAŞLADI

2002’de 43 Filistinli tahliye edildi. Mahkemeler devam ederken 2003’te İsrailli dernekler, elde ettikleri toprak mülkiyeti haklarını bir Yahudi yerleşim ünitesi şirketine sattı.

Middle East Eye’ın aktardığına nazaran, 2005’te gelindiğinde İsrail mahkemesi Pir Cerrah’ta yaşayan Süleyman Derviş Hicazi’nin sunduğu Osmanlı’dan kalma tapuların geçersiz olduğuna hükmetti.

2008, 2009 ve 2017 yıllarında tahliyeler devam etti. Filistinlilerden boşalan konutlara Yahudi yerleşimciler yerleştirilirken Filistinli ailelerin hukuk gayreti sonuçsuz kaldı.

Pir Cerrah’ta bugün 38 Filistinli aile yaşıyor. Geçtiğimiz aylarda çıkan tahliye kararı, Pir Cerrah ile birlikte toplam üç Doğu Kudüs mahallesinde 36 aileyi etkiliyor. İnsan hakları örgütleri 1000’den fazla Filistinlinin konutlarını kaybetme riskiyle karşı karşıya olduğunu tabir ediyor.

Filistinli ailelerin dördü derhal, üçü ise 1 Ağustos’ta konutlarından atılma tehlikesi ile karşı karşıya. Dört ailenin durumlarını belirleyecek Yüksek Mahkeme kararının Mayıs ayı başında çıkması bekleniyordu. Fakat karar en az 1 ay ertelendi. Şayet Filistinli aileler temyiz davasını kaybederlerse, birkaç hafta içinde konutlarını boşaltmak zorunda kalacaklar.

ÇATIŞMALARIN BAŞLANGIÇ NOKTASI

İsrail polisinin, konutlarından edilecek ailelerin yakınları ile destekçilerinin haftalardır sürdürdüğü protestolara şiddet kullanarak müdahale etmesi bir haftayı aşkın müddettir devam eden kanlı çatışmaların da başlangıç noktası oldu. 

İsrail polisi, Gazze’deki Filistinli direnişçilerin belirlediği müddette Pir Cerrah’tan ve yeniden Doğu Kudüs’te bulunan Mescid-i Aksa’dan çekilmeyi kabul etmedi. Filistinli kümelerin İsrail’e çok sayıda roket fırlatmasının ardından İsrail ordusu, Gazze Şeridi’ne yönelik “Surların Muhafızı” ismiyle askeri operasyon başlatıldığını duyurdu. 

İsrail’in Gazze’ye düzenlediği saldırılarda 17’si çocuk, 7’si bayan olmak üzere 83 Filistinli şehit oldu, 487 kişi yaralandı.

“APARTHEID”, “SAVAŞ SUÇU”

Ortalarında İsrail merkezli B’Tselem’in de bulunduğu insan hakları örgütleri, İsrail’in Yahudi çoğunluğunu korumak ismine Filistinlileri Kudüs’ten atmak için uyguladığı siyasetleri “apartheid” olarak nitelendiriyor.

Son olarak İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün Filistin ve İsrail sorumlusu Ömer Şakir, Twitter’dan bir açıklama yaparak, “Şeyh Cerrah Mahallesi’ndeki planlı tahliye operasyonları, milyonlarca Filistinlinin maruz kaldığı apartheid gerçeğini teyit ediyor” dedi.

Şakir, İsrail hükümetinin İsrailli Musevilerin Filistinlilerin meskenlerine el koymasına müsaade veren bir yasaya dayanarak Pir Cerrah’taki Filistinlileri hudut dışı etmeye çalıştığına dikkati çekti.

Birleşmiş Milletler de İsrail’in askeri ablukasının ve Doğu Kudüs’teki yerleşimci varlığının yasa dışı olduğunun altını çiziyor. Son olarak Pir Cerrah’la ilgili açıklama yapan BM yetkilileri İsrail’in hareketlerinin “savaş kabahati ile eş manalı olduğunu” söyledi.

MUSEVİLER İSRAİL VATANDAŞI, MÜSLÜMANLARIN OTURMA MÜSAADESİ VAR

İsrail bu suçlamaları reddediyor ve Pir Cerrah’taki durumun bir arazi uyuşmazlığı olduğunu öne sürüyor. İsrailli yetkililere nazaran, Filistinlilerin bu arsa ve konutlarda hakkı bulunmuyor.

İsrailli çok sağcı yerleşimciler, bu toprakların 1948 Savaşı’ndan evvel Musevilere ilişkin olduğunu argüman ediyor. İsrail kanunları da Musevilerin bu argümanları öne sürmesine müsaade verirken, Filistinlilerin, hala İsrail denetimindeki bölgelerde yaşasalar bile, birebir savaşta kaybettikleri mülklerini geri almasına imkan tanımıyor.

Kudüs kenti fiili olarak bölünmüş olmakla birlikte İsrail maddelerine nazaran bir bütün kabul ediliyor ve kentin iki yakasında yaşayan herkesin eşit haklara sahip olduğu öne sürülüyor. Fakat Doğu Kudüslüler, Yahudi ya da Müslüman olmalarına bağlı olarak farklı haklara sahipler.

Doğu Kudüs’te doğan Museviler otomatik olarak İsrail vatandaşı oluyor. Aslında dünyanın neresinde doğarlarsa doğsunlar, tüm Musevilerin İsrail’den vatandaşlık alma hakkı bulunuyor.

Doğu Kudüs’te doğan Müslümanlara ise kentin dışında belirlenen mühletten fazla vakit geçirdikleri takdirde çabucak iptal edilen bir devamlı oturma müsaadesi veriliyor. Müslümanların İsrail vatandaşlığına başvurma hakları mevcut lakin müracaattan sonra aylar hatta yıllar süren sancılı ve sonucu belirli olmayan bir süreç başlıyor. Üstelik birçok Müslüman İsrail’i işgalci kabul ettiğinden vatandaşlık almak da istemiyor.

MÜSLÜMAN MAHALLELERİNİN SONLARI AŞİKÂR

Filistinliler mülk edinme hususlarında da farklı muameleye maruz kalıyor. Bu nedenle Pir Cerrah’taki Filistinliler konutlarından edildikleri takdirde Kudüs’te yaşamaya devam etmeleri çok sıkıntı.

İsrail 1967’de bu toprakları işgal ettikten sonra kentin hudutlarını hayli genişletti. Yeni iskana açılan bölgelerde bugün on binlerce yerleşimcinin konutları bulunuyor. Lakin İsrail birebir vakitte Filistinlilerin yaşadığı mahallelerin hudutlarını da çok keskin bir biçimde belirledi. Bu mahallelerin sonlarının genişletilmesine yasak geldi.

Bugün Doğu Kudüs’te yeni inşa edilen binalarda 220 binden fazla Yahudi yaşıyor. Öteki yandan 350 bin Müslüman yeni inşaat yapılacak sonlu alan bulunan çok kalabalık mahallelerde hayatlarını sürdürmeye çalıyor.

Filistinliler inşaat müsaadelerini almanın çok kıymetli ve güç olduğunu bu nedenle kaçak yapılaşmaya başvurduklarını ya da Batı Şeria’ya taşınmak zorunda kaldıklarını belirtiyor. Batı Şeria’ya taşınan Filistinliler de üstte dediğimiz üzere Doğu Kudüs’e dönüp yine yerleşme haklarını kaybediyor. İnsan hakları örgütlerine nazaran Filistinlilere ilişkin mahallelerde bulunan 40 bin konut müsaadesiz inşa edildi ve yıkım tehlikesiyle karşı karşıya.

“BENİM BU MAHALLEDEN FAKAT CENAZEM ÇIKAR”

Associated Press haber ajansına konuşan Pir Cerrah sakini bir insanın konutunu almanın “insanlık dışı bir eylem” olduğunu söyledi. Kendisinin Pir Cerrah’ta doğduğunu, anne-babasının da hâlâ oradaki konutlarında yaşamakta olduğunu anlatan bayan, İsrailli yetkililerin kendisini cezalandırmasından çekindiği için isminin açıklanmasını istemedi.

Meskenlerinden atılma tehlikesi içindeki anne ve babasına birlikte yaşamayı teklif ettiğini de anlatan bayan, “Babam bu teklifi reddetti. ‘Benim bu mahalleden lakin cenazem çıkar’ dedi. 65 yıldır bu mahallede yaşıyor” diye konuştu.

“Buradan gönderilirsek aldığımı havayı kaybederiz” diyen kaynak Insider’a yaptığı açıklamada da, Filistinlilerin ve dünyanın dört bir yanından insanların tahliyelere karşı harekete geçmesinin kendisine umut verdiğini ve İsrail Yüksek Mahkemesi’nin kararının ertelenmesinde bu durumun tesirli olduğunu söyledi.

Kelam konusu kişi, “Gördüğümüz baskıdan ötürü mutluyum ve kararın ne olacağı muhakkak değil. Tahliye mi edileceğiz yoksa inşallah konutlarımızda mi kalacağız hâlâ emin değiliz” diye konuştu.

Önümüzdeki haftalarda İsrail Başsavcısı Avichai Mandelbilt’in Filistinli ailelerin talebi üzerine davaya taraf olup olmayacağı muhakkak olacak. İSrail Yüksek Mahkemesi 10 Mayıs’taki duruşmayı Maldelbilt’in talebi üzerine ertelemişti.

Samira Dacani ise yeniden AP’ye yaptığı açıklamada, “Bu meskende çok hoş anılarım var. Yıllarca kaçtıktan sonra vardığımız cennet gibiydi” derken konutunu terk etmek istemediğini söyledi. Bununla birlikte taşınması gerekirse işi kolay olsun diye bu yıl çiçeklerini küçük saksılara diktiğini söyleyen Dacani, kardeşlerinin ismini taşıyan ağaçların akıbetini ise şimdilik aklından geçirmek bile istemiyor.