#WONDERWOMEN

Bu sayfalarda karşılaşacağınız bayanlar bulundukları pozisyonun ve güçlerinin farkındalar. Sırtlarına pelerinlerini geçirmeyen bu süpermodeller takipçilerine yalnızca nerede ve nasıl yaşadıkları konusunda ilham vermiyorlar. Öğrendiklerini paylaşmak ve hayata geri bildirim vermek, katkı sağlamak, yapmaktan en keyif aldıkları şeyin başında geliyor…

Geçmişlerindeki acı bir anı ya da uzak noktalara yapılan öğretici bir seyahat. Z kuşağından X nesline moda endüstrisinin gelişimine katkı sağlayan sekiz süpermodel modanın başşehirlerinde bir koleksiyon sunmak ve mecmua kapaklarından gülümsemek dışında hayattan öğrendiklerini geri vermek için çabalıyorlar. Ekolojiye sahip çıkarak sürdürülebilir bir hayatı destekliyorlar. Okyanuslardan çöllere kadar geniş bir skalada yaşayan tüm canlıların uygun besin ve pak kurallarda yaşamalarını sağlıyorlar. Dünyanın dört bir yanındaki bayana, anne adaylarına ve çocuklara dayanak olmak onlara sağlıklı ve eşit şartlarda bir hayat sunabilmek ismine çalışıyorlar. Ve geleceği şekillendirecek gençleri yalnızca bilgilendirmekle kalmayıp, birer meslek edinmeleri ve alacakları eğitimler konusunda yönlendiriyorlar. Anja Rubik, Naomi Campbell, Doutzen Kroes, Christy Turlington Burns, Natalia Vodianova, Karlie Kloss, Adwoa Aboah ve Hari Nef daima birlikte katkı sağlayabileceğimiz, güzelleştirebileceğimiz farklı bir dünyanın var olabileceğini savunuyorlar. Dünyayı değiştirmek, çevreyi daha yaşanılabilir hale getirmek için çalışan modeller yalnızca bu isimler değil elbette. Uzunca bir liste, hatta aktivist modellerin bir ortada olduğu bir platform da var. Husus hakkındaki gelişmeleri Instagram’da @modelactivist hesabından takip edebilirsiniz.

TEK BİR GEZEGEN

“Moda endüstrisi, değişim konusunda inanılmaz süratli olabiliyor, öbür hiçbir disiplinde olmadığı kadar trendler yaratıp kitleleri süratle etkileyebiliyoruz.” Kelamlar Polonyalı süpermodel Anja Rubik’e ilişkin. Rubik yalnızca ülkesindeki olaylara başkaldırmakla kalmayıp dünyanın geleceğini de etkileyen sıkıntılara el atıyor. Her yıl okyanusa bırakılan sekiz ton plastik atığın dünyanın sonunu getireceği konusunda da Birleşmiş Milletler’de geçtiğimiz Haziran ayındaki Dünya Okyanus Günü’nde konuşmalara katılmıştı. Çıkış noktası çok kolay. “Bir gün okyanus kıyısına inmiştim ve plajda kuma gömülmüş birçok pet şişesi gördüm” diyor. Daha sonra ise bir dalış sırasında denizin tabanında canlılardan çok atıkların olduğunu fark edince işe el atmak istiyor. Denizlerin atıkla dolması, suyun pH bedelinin artacağı manasına geliyor bu da canlıların ölümüne yol açıyor. Rubik kısa süre içinde Oceans isimli bir toplumsal sorumluluk projesinin kurucularından Cyrill Gutsch ile bir ortaya gelerek insanları bilgilendirmek konusunda kollarını sıvıyor. Attığı birinci adım ise tekrar ülkesi Polonya’da oluyor ve insanları pipet kullanımı konusunda uyarmaya başlıyor. Anja verdiği bir röportajda şöyle diyor:

“Her şey ufak adımlarla başlamalı. Bugün pet şişe kullanımı konusunda uyardığınız beşerler yarın, iklim krizine inanan ve savaşan siyasetçileri seçmek için çalışacaklar.”

Çalışmalarını sürdürülebilirlik ve tabiatın dostu olmak için sürdüren tek isim elbette Anja Rubik değil. Naomi Campbell ELLE’in İngiliz edisyonu için bir çekim sebebiyle seyahat ettiği New Orleans’la farklı bir bağ kurduğunu anlatıyor. Bu yüzden Katrina kasırgası kenti yerle bir ettiğinde bildiği en güzel yolla yardım etmeye başlamıştı. Endüstrideki tüm dostlarını toplayıp New York Moda Haftası sırasında Bryant Park’taki moda çadırında Fashion For Relief tertibini düzenledi. Defilede Beyoncé bile podyumdaydı. Campbell tıpkı vakitte Japonya ve Filipinler’deki doğal afetler sırasında çeşitli yardım davetleri düzenlemişti. Bugün Fashion For Relief defileleri düzenlenmeye devam ediyor. Lakin Campbell’ın üzerine çalıştığı tek husus önlenemez tabiat olaylarının sonuçları değil. Mülteciler, Suriye ve Ürdün halkı, Lesotho’daki AIDS hastaları için UBS ve Birleşmiş Milletler üzere tertiplerle işbirliği halinde. Gruplarının bir modülü olduğu Together Band ile sürdürülebilir bir ömür için mücadele ediyor. Uganda’da kullanılmış plastik şişelerinden tuvaletler inşa etmek için de Shadow Van teşebbüsüyle çalıştı. “Yapmamız gereken tek şey birlikte hareket etmek” diyor.

Doutzen Kroes ise tıpkı Anja ve Naomi üzere çıktığı seyahatten etkileniyor ve konutuna geri döndükten sonra bir şeyler yapma dürtüsüne kapılarak harekete geçiyor. Tahminen de çok gezen mi bilir, çok okuyan mı sorusunun yanıtını vermiş oluyorlar bu formda. (Gerçi bugünlerde pek yerinde olmadı bu ama!) “Kenya’ya hakikat çıktığımız bir seyahat hayatımı değiştirdi” diyor Kroes. Fillerin hayatının tehlikede olduğunu, kötü koşullarda yaşadıklarını ve soylarının tükenmek üzere olduğunu görünce gücünü bir hayır kurumu olan Knot on My Planet ile birleştiriyor. Hollandalı süpermodelin birinci teşebbüsü toplumsal medyanın gücünü kullanmak olmuş. Taktik ise aşikâr. Bir paylaşım yaptıktan çabucak sonra yüksek takipçili arkadaşlarınızı etiketleyerek olayın dalgalar halinde yayılmasını sağlamak. Tertibin başlığındaki “bağlanmak” sözcüğünü bir çıkış noktası belirleyen Doutzen ve takipçileri sembolik olarak düğüm atıp dikkati fillere çekmişlerdi. Kroes tabiata karşı olan hürmetinin da çocukluğundan geldiğini söylüyor: “Çocukluğum boyunca ailemin yetiştirdiği meyve ve zerzevatları yedim. Daima tabiat dostu bir ortamda yetiştim.” Doutzen’ın bir modülü olduğu teşebbüs bugüne kadar 8 milyon dolar toplamış.

@parley.tv

@togetherbandofficial

@knotonmyplanetTABİAT DOSTLARI
Doutzen, Anja, Naomi… Yıllar boyunca çeşitli moda çekimleri ve kampanyalar için dünyanın dört bir yanına yaptıkları seyahatler değişimin başlangıcı olmaları için onlara yol göstermiş.

EZBERBOZANLAR

Aktivist modelleri ortak paydada buluşturan şey tutkulu olmaları.”En çok da etrafımızda gördüğümüz örnekler bizi harekete geçiriyor” diyor Christy Turlington.

EVVEL ANNELER VE ÇOCUKLAR

Bugün gebelikte gerçekleşen anne ölümlerinin yüzde 99’ı az gelişmiş ya da gelişmekte olan ülkelerde meydana geliyor. En çok ölümün gerçekleştiği ülkeler ortasında ise Nijerya, Uganda, Bangladeş ve Pakistan üzere ülkeler başı çekiyor.

Nedenlerin başında ise tıbbi gereçlerin azlığı, ulaşım zahmeti, bayan sünneti üzere sebepler var. Kendi hamileliği sırasında yaşadığı komplikasyonlardan sonra dünya genelinde gereğince sıhhat imkanına sahip olmayan binlerce anne adayının hayatını kaybettiğini öğrenince 2010 yılında Every Mother Counts isimli tertibini kuruyor, çabucak akabinde ise “No Women, No Cry” isimli belgeseli çekiyor. “Anne olmak dünyaya çok farklı bir gözden bakmamı sağladı, öbür bütün bayanlarla bir bağ hissettim aramda. Hamilelikte ya da sonrasında güçlü bir periyot geçiren bayanlara yardım etmek istedim. Aslında hepimiz komplikasyonlar konusunda bilinçliyiz, fakat buna adanmış bir politik duruş ya da maddi kaynak bulunmuyor.” Turlington’ın kurduğu Every Mother Counts üzerinden bağış da yapabiliyorsunuz. Üstelik sistem epeyce şeffaf ilerliyor. Toplanan bağışın nerelere harcandığı, hangi hisselerde dağıtıldığı yazıyor. 2014 yılında Time mecmuası tarafından bu sebeple Yılın En Tesirli 100 insanından biri olarak gösterilen Turlington kurduğu ağ sayesinde bugüne kadar Tanzanya’dan Haiti’ye 600.000 insanın hayatına dokunmuş.

2004 yılında Rusya’nın Beslan kentinde çocukların okulda rehin alınıp büyük çoğunluğunun (300’den fazla) öldürülmesi üzerine Natalia Vodianova Naked Heart Foundation isimli kuruluşu yaratır. Hedefi katliam sonrasında psikolojisi bozulan çocuklar başta olmak üzere, ailelerin bakım konusunda kâfi olamadıkları engelli çocuklara yardım etmekti. Vodianova birebir vakitte kendi çocukluğunun da bu türlü bir yardım ağı kurması konusunda ilham verdiğini söylüyor. Süpermodel, gerekli ölçüde parayı toplamak için Londra, Moskova, Paris ve Monte Carlo üzere kentlerde her yıl Love Ball düzenliyor ve toplanan parayla ailelere yardım etmenin ötesinde Rusya’da 158 adet oyun alanı inşa edilmesini sağladı. Natalia Vodianova, Rus psikiyatr Lev Vygotsky’nin bir sözünün bu teşebbüsü motive ettiğini söylüyor: “Çocukların muvaffakiyetleri, oyunla geçirdikleri vakitle orantılıdır. Büyüdüklerinde alacakları aksiyonların ve ahlaki bedellerin temeli oyun alanında atılır. Tıpkı vakitte hayatta karşılaşacakları olayları da hayal güçleri eşliğinde düşünebileceklerdir.” Tertip yalnızca 2019 yılında 4300’den fazla çocuğun hayatına dokundu Rusya’da. Natalia Vodianova tıpkı vakitte 1993 yılından beri varlığını sürdüren ve savaşlarda sağ kalan bayanlara takviye olan Women for Women isimli tertibin da destekçileri ortasında.

@everymomcounts

@nakedheartfoundation

AKTİVİST GENÇLER

“Müzik görüntülerinden billboard’lara, modadan reklamlara her tarafta seks var, fakat husus sahiden sekse gelince bu mevzuda konuşamıyoruz.” Alıntı, Anja Rubik’in Instagram’ından.

Rubik’in sesini yükselttiği tek alan okyanuslar değildi. Kurucusu olduğu #sexedPLile, ülkesinde seks eğitimi almayan gençlerin kalmaması konusunda çalışıyor. Hedef kürtaj, cinsel yolla bulaşan hastalıklar ve bilhassa gençlerin kendilerini keşfetmeleri ve hakları konusunda onları bilgilendirmek. Rubik bu hareketiyle daha evvel kitleleri Varşova sokaklarına dökmeyi başarıp model, editör ve fotoğrafçı dostları sayesinde hareketin dünya genelinde ses getirmesine katkı sağlamıştı. Teşebbüsü için Netflix’teki “Sex Education” başlıklı dizinin daha önemli versiyonu diyebiliriz. Öğretici görüntülerin yer aldığı YouTube kanalının ise bugün yaklaşık 55 bin takipçisi var.

Hekimler ve profesörler ruh sıhhati hakkında konuşuyor. Bağımlılık ve depresyon bilhassa birçok gencin diğerleriyle paylaşmaktan çekindikleri sorunların başında geliyor. Genç kızlar, 21. yüzyılda genç bir kız olmanın nasıl hissettirdiğinden ya da başlarından geçen şiddetli mücadelelerden bahsediyor. Yeni neslin popüler insta-modellerinden Adwoa Aboah birkaç yıl evvel kurduğu Gurls Talk ile kendi karşılaştığı sıkıntı durumları göz önünde bulundurup yaşıtı kızlarla paylaşmayı ve başka kızların da meselelerine çözüm bulmayı hedefliyor. Aboah, Gurls Talk’u 2018 yılında Vanity Fair’e verdiği bir röportajda şu formda anlatıyordu: “Okuldayken gereksinimim olan, hayalini kurduğum bir ortam sunuyoruz. Burası güvenli bir alan. Herkesin rahat olabileceği, utanç duymadan konuşabileceği bir yer.” Bugün platformun web sitesinde, farklı ülkelerde yaşamaları nedeniyle Gurls Talk buluşmalarına katılamayanlar için “Aşk ve Seks” temalı 14 bölümlük bir podcast serisi de yer alıyor.

Teknoloji sektöründeki bayanların varlığının hayli az olduğundan rahatsızlık duyarak 2015 yılında Kode With Klossy’i kuran Karlie Kloss kızların da başkan olabilmelerinin hayalini kurarak bu işe el atmış. “Dergi çekimleri ve defileler sayesinde dünyada çok fazla yere seyahat ediyordum. Çabucak her seferinde girişimcilerle teknoloji üzerine muhabbet ettiğimi ve teknolojinin içinde yaşadığımız hayatı ne kadar değiştirdiğini gözlemledim.” Karlie Kloss her vakit için bilim ve matematikle çok ilgilendiğini ve Kode With Klossy’i kurmadan evvel aplikasyon yaratma ve programlama konusunda dersler aldığını da söylüyor. Yaz boyunca 25 kentte 50 farklı merkezde kızların HTML, JavaScript üzere programları öğrenmeleri ve kod yazmaları konusunda burs sağlıyor. Karlie Kloss yalnızca güçlü bayanlar yetiştirmek konusunda çalışmıyor, bayanların yanında da her vakit duruyor. 2016’da Birleşik Devletler’deki seçimde Hillary Clinton’ı desteklediği üzere bayan yürüyüşlerine katılmaktan geri kalmıyor. Programın web sitesinde şöyle yazıyor: “13 – 18 yaş ortasındaki süpergüç edinmek isteyen bütün kızlar başvurabilir.”

Hari Nef’in ismini en çok Eckhaus Latta’nın defilelerinden ya da Gucci’nin yüzü olarak bilebilirsiniz. Amazon’un bir trans bayanın ve ailesinin durumu nasıl ele aldığını anlatan dramedisi “Transparent”taki rolüyle de tanıyabilirsiniz. Kendisi tıpkı vakitte dünyanın en büyük modellik ajanslarından biri olan IMG’nin de birinci trans modeli. “Beni tanımlayan en kıymetli şey trans olmam değil, cinsiyet dediğiniz şey nedir ki?” diyor. Cinsiyet sözü ya da manası üzerine çok fazla konuşmasa da husus haklar ve LGBTQI olunca harekete geçmek konusunda tereddüt etmiyor. Rainn isimli kâr maksadı gütmeyen tertiple cinsel istismar ve ataklar üzerine çalışıyor. Trans hakları korumak için kurulan National Centre for Transgender Equality’nin elçisi olan Nef bulabildiği her platformu kullanarak eşcinsel ve trans bireylerin haklarını savunuyor, yapabildiği durumlarda ise bunu moda endüstrisinin gözünden aktarmaya çalışıyor.

@sexedpl

@gurlstalk

@kodewithklossy

@transequalitynow

YAZI: Aykun Taşdöner

ELLE Türkiye Nisan sayısından alınmıştır.