Zaman Makinasında Yolculuk: Türkiye’nin 1970’li Yılları

BEYZA KARAKAYA

12Mart Muhtırası, anayasa değişikliği, Süleyman Demirel, “Umudumuz Karaoğlan” Ecevit, Kıbrıs Buhranı: “Ayşe Tatile Çıktı”, Aydınlar Ocağı, Alparslan Türkeş, Ülkücü Hareket, komünizme karşı gayret, Necmettin Erbakan, Ulusal Nizam, Ulusal Selamet, Akıncılar, mücahitler, 1 Mayıs, Maraş Katliamı, Deniz Gezmiş… Uzayıp giden tüp, yağ, ekmek vs. kuyrukları, sokakta oynayan çocuklar… Misyonumuz Tehlike, Uzay Yolu, Aşk-ı Memnu, Kaynanalar… Kemal Sunal, Cüneyt Arkın, Yılmaz Güney… İnek Şaban, Hababam Sınıfı, Arkadaş, Güneş Ne Vakit Doğacak, Birleşen Yollar… Bütün saydığım bu kavramlar, olaylar ve dahi isimler bu yazıyı okuyan pek çok kişi için eminim ki pek çok şey söz ediyor ve hatta onları vakit makinasında kendi geçmişlerine hakikat bir seyahate çıkartıyordur. Ancak bütün bu sıraladıklarıma sadece kitaplarda, belgesellerde rastlayan veyahut aile sohbetlerinde işitenlerin de sayısı azımsanmayacak kadar çoktur. Bu satırların müellifi da onlardan biri… Daha önce Türkiye’nin 1950’li ve 1960’lı Yılları isimli iki çalışmayı yayına hazırlayan Mete Kaan Kaynar’ın yayına hazırladığı Türkiye’nin 1970’li Yılları isimli kapsamlı çalışma, 1970’leri şahsen yaşayanlar için bir vakit makinası fonksiyonu görürken; bu on yılı sadece kitaplardan, belgesellerden, devir filmlerinden/dizilerinden veya aile sohbetlerinden öğrenen genç nesil içinse akademik lisanın uzaklığından ve kalıplarından uzak kıymetli bir ansiklopedi olma özelliği taşıyor. Kitapta 1970’li yılların siyasi, askeri ve ekonomik atmosferi epey ayrıntılı bir halde aktarılmış. Fakat kitapta benim en çok sevdiği kısımlar gündelik hayatın, televizyon yayınlarının, edebiyatın, müziğin ve sporun yetmişli yıllardaki seyrinin yer aldığı kısımlar oldu. Bu sebeple 70’li yılların müziğine ve sporuna hakikat bir seyahate çıkma niyetindeyim. Dilerseniz siz de eşlik edebilirsiniz…

UMUT İLE ÜMİTSİZLİK ORTASINDA 70’LERİN MÜZİĞİ

Türkiye’nin 1970’li Yılları Mete Kaan Kaynar İrtibat Yayınları 2020 1120 sayfa

Murat Meriç, “Yetmişli Yılların Tanınan Müziği: Umut ve Çelişki Ortasında Bir Yolculuk” başlıklı yazısında, yetmişli yılları tek bir sözle özetlemesi istense “umut” sözünü seçeceğini belirtiyor. Çünkü Meriç’e nazaran, özellikle bu on yılın müziği düşünüldüğünde durumu en güzel karşılayan sözcük “umut”. Meriç, o periyot ana arterde üç farklı cinsin olduğunu söylüyor, bunlar: Türkçe kelamlı hafif Batı müziği, Türk sanat müziği olarak isimlendirilen alaturka ve halk müziği. Daha sonra bu üç çeşide arabesk dahil oluyor ve vakitle piyasayı ele geçirip ana arteri tesiri altına alıyor. Murat Meriç’in, Ajda Pekkan’dan Sezen Aksu’ya, Nükhet Duru’dan, Nilüfer’e… Erkin Koray’dan, Bülent Ortaçgil’e, Cem Karaca’dan, Barış Manço’ya, Orhan Gencebay’dan, Ferdi Tayfur’a müzik tarihimizin kıymetli köşe taşlarını anlattığı yazısını bitirdikten sonra yetmişli yılların müziklerini dinlemek kaçınılmaz hale geliyor böylelikle.

YETMİŞLİ YILLARDA SPOR

Mehmet Yüce’nin “Yetmişli Yıllarda Spor” başlıklı yazısı sporla ilgilenmeyenler için dahi periyodu anlamada değerli bir izlek sunuyor. Ulu, yıl yıl ülkemizde ve dahi dünyadaki spor gelişmelerini anlatırken, dünyada ve ülkemizde gelişen hadiselerden de bahsediyor. Bu da siyasi ve sosyokültürel hadiselerin spor üzerindeki tesirlerini görmemizi kolaylaştırıyor. “Sol Açıkta Bir Gladyatör: Metin Kurt” başlıklı yazı tam da bu kavrayıştan sonra çıkıyor karşımıza. Nurettin Kalkan bu yazıda, Ulusal Kadro ve Galatasaray başta olmak üzere oynadığı tüm ekiplere damgasını vuran Metin Kurt’un yetmişli yılların kıymetli bir figürü olduğunu gösteriyor.

Metin Kurt, 1973 yılında Galatasaray’da forma giyerken kulüp idaresinin kendi onayı olmadan kontratını uzatmasının ardından bu duruma “futbolcuların bir mal üzere pazarda alınıp satıldıkları” gerekçesiyle karşı çıkar. Metin Kurt’un futbolcuların haklarını arayan bu gayreti GS kulübünün onu takım dışı bırakmasına sebep olur. Fakat Kurt geri adım atmaz, ona nazaran bu durum bir personel patron çatışmasıdır. Kurt’un futboldaki bu statükoya karşı hareketi “futbolun içine anarşi sokmakla” özdeşleştirilir. Nurettin Kalkan’ın kaleminden okuduğumuz Metin Kurt biyografisi temelinde futbolun dahi devrin siyasi, ekonomik ve toplumsal kaidelerinden ne derece etkilenebileceğinin değerli bir kanıtı niteliğindedir.

Vakit seyahatimiz nihayete erdiğinde söyleyebilirim ki Türkiye’nin 1970’li Yılları kitabı periyodu anlamak ve 80’li yılların kaotik atmosferiyle ilişkisini yakalayabilmek için değerli bir yol haritası niteliğinde. Tahminen siz de yetmişli yılların farklı duraklarına uğramak istersiniz diye… Kitap orada okuyucunu ve hatta yolcusunu bekliyor…