Selçuklu Devleti | Selçuklu Devleti kuruluşu ve yıkılışı (1040-1157)

Selçuklu Devletinin kurucusu Selçuk Beyefendi, Oğuz Yabgu Devleti hizmetinde kumandan olarak vazife yapmaktaydı. Müslüman olduktan sonra Oğuz Yabgu Devletinden ayrılarak Cend Kentine Oğuz Yabgu’ya karşı direnerek bağımsızlığını ilan eder. Oğuz Yabgu Devletinin himayesindeki Müslümanları kendi himayesine alarak Müslüman bir devlet kurma teşebbüslerine başlar. İslamiyet’i şimdi benimseyen Selçuk Beyefendi, Müslümanlığı öğrenmek için Zandak’a elçi göndererek din adamı göndermelerini ister. Çocuklarıyla birlikte yeni bir devlet kurma gayretine giren Selçuk Beyefendi, 1009 yılında vefat eder. Selçuk Bey’in vefat etmesi üzerine Arslan Yabgu başa geçer. Arslan Yabgu, yeğenleri Davet ve Tuğrul Beyefendilerle birlikte yeni bir yurt arayışına girer. 

SELÇUKLU DEVLETİNİN KURULUŞU

Orta Asya’da yeni bir devlet kurmak için çaba eden Selçuklular, güçlü bir devlet olma yolunda ilerlerken Selçukluların ilerleyişinden çekinen Gazneli Mahmut, kurduğu tuzakla 1025 yılında Arslan Yabgu’yu esir alır ve Kalincar Kalesine hapseder. Bir daha bu kaleden çıkamayan Arslan Yabgu, 1032 yılında kalede vefat eder. Arslan Yabgu’nun Gazneliler yüzünden vefat etmesi, tüm Oğuz soyundan gelenlerin Gaznelilere karşı büyük bir düşmanlık beslenmesine neden olur. 

Oğuz Yabgu’nun vefat etmesinin akabinde Selçukluların başına yeğeni Tuğrul Beyefendi geçer. Davet ve Tuğrul Beyefendiler, kendilerine uygun bir bölge arayışına girdiklerinden Anadolu ve Asya’nın farklı bölgelerine akınlar düzenler. Bu akınlar sırasında karşılarına çıkan Gazneli devletini 1035 ve 1038 yıllarında 2 kere mağlubiyete uğratırlar. Bu esnada Gaznelilerin zayıfladığını gören Karahanlı Devleti bu durumu fırsat bilerek Gaznelilere saldırmak ve topraklarını kendi devletine katmak ister. Gaznelilere saldırır…

DANDANAKAN SAVAŞI

Gazneli Mahmut, Selçuklulara karşı kaybettiği prestijini toparlamak için Harzemşah Devletinin Cend Valisi Şah Melik ile ittifak yaparak Selçukluları ortadan kaldırmak ister. Lakin tekrar de başarılı olamayan Gazneliler, Selçuklulardan yıkıcı darbeyi alır. Selçukluların 1040 yılında Gaznelilere karşı kazandıkları Dandanakan Savaşı Selçuklu Devletinin resmen kurulmasını sağlar. Selçuklu Devletinin kurulmasıyla devletin birinci hükümdarı Tuğrul Beyefendi olur. 

TUĞRUL BEYEFENDİ PERİYODU (1040-1063)

Tuğrul ve Davet Beyefendi, yaptığı dur durak bilmeyen akınların sonucunda devletlerini kurmayı başararak bağımsızlıklarını resmi olarak ilan ederler. Tuğrul Bey’in başarılı akınları ve elde ettiği askeri üstünlük Abbasi Halifesi Kaim bi Emrullah’ın dikkatini çeker. Abbasi Halife’si Şii Fatımi Devletinin baskısından kurtulmak için Sultan Tuğrul’dan yardım ister. Tuğrul Beyefendi, Bağdat’ı işgal eden Arslan Besasiri’yi Bağdat’tan atarak Halife’ye sunar. Abbasi Halifesi, Tuğrul Bey’in bu hareketine karşı ona ‘Rükn’üd Dünya Ve’ddin’ unvanını verir. Tuğrul Beyefendi, İslam’ın en güçlü kumandanı ve sultanı unvanlarını aldıktan sonra 1063 yılında 70 yaşında iken vefat eder ve yerine oğlu Alparslan geçerek Selçuklu sultanı olur.

SULTAN ALPARSLAN (1063-1072)

Anadolu’nun Türk yurdu hale gelmesini sağlayan Selçuklu Sultanı Alparslan, veziri Nizam’ül-mülk ile birlikte Batı Anadolu topraklarına hakikat seferlere başlar. Bizans İmparatorluğunun zayıfladığını gören Selçuklular, Bizans topraklarına yanlışsız akınlara başlarlar. Durumu fark eden Bizans İmparatoru Romanos Diogenes, Selçuklu Devletine bir sefer düzenler. Bizans’ın sefer hazırlığı içinde olduğunu öğrenen Alparslan, hazırlıklarını yaparak Kuzeybatıya hakikat yola çıkar. Malazgirt önlerinde karşılaşan Bizans ve Selçuklu orduları, Alparslan’ın savaş taktikleri sayesinde Selçukluların zaferiyle sonuçlar. Savaş sonrasında esir olan Romanos Diogenes, Alparslan tarafından konuk üzere karşılanır. Bizans İmparatoru, savaş tazminatı ödemesi ve vergiye bağlanması koşuluyla memleketine gönderilir. İmparator, memleketine geldikten sonra Türklere mağlubiyeti utanç kaynağı olarak karşılanarak gözlerine mil çekilerek azaplarla öldürülür. İmparatorun öldürülmesi ise yapılan muahedenin hayata geçirilmesen feshedilmesine neden olur…

Sultan Alparslan seferlerine devam ederken güneye sefere giderken hayatını kaybeder ve Selçuklu Devletinin yıkılış süreci başlar.

Alparslan’ın Anadolu’ya girmesinin akabinde her kumandan gittiği bölgeye yerleşerek kendi beyliğini kurar. Bu beylikler Selçuklu Devletine bağlı olsalar da farklı bir valilik üzere yönetilirler. Kumandanların kendi beyliklerini kurup Anadolu’ya yerleşmesi aslında Anadolu’nun Türkleşme sürecini hızlandırmak için düşünülmüş bir siyasettir.
Sultan Alparslan’ın vefat etmesinin akabinde oğlu Melikşah Selçuklu Devletinin yeni hükümdarı olur. Melikşah’ın sultan olmasıyla birlikte devletin hem içinde hem dışında türlü meseleler meydana gelir. Anadolu’nun Türkler tarafından fethedilmesi, Türklerin süratle ilerlemesi ve güçlenmesi Avrupa’da Haçlı Seferlerinin başlatılmasına neden olur. Batı’da Haçlı Seferleri başlarken Doğu’da ise müritlerine efsunlayarak kendine bağlayan Haşhaşi oluşumu meydana gelir. Melikşah ve veziri Nizam’ül-mülk devleti ayakta tutmak için gayret verirken Haşhaşilerin sinsi suikastları sonucunda öldürülürler. 

SELÇUKLU DEVLETİNİN YIKILIŞI

Sultan Melikşah’ın öldürülmesinin akabinde Selçuklu Devletine bağlı olan valilikler ve bölgeler bağımsızlıklarını ilan etmeye başlar. İç çekişmeler ve direnişlerle çaba etmek zorunda kalan Selçuklu Sultanları, Haşhaşilerin hücumlarına ve Haçlı Seferlerine daha fazla dayanmayıp 1157 yılında yıkılmasına neden oldu…

SELÇUKLU DEVLETİ HÜKÜMDARLARI

Tuğrul 
Alp Arslan 
I. Melikşah 
I. Mahmud 
Berkyaruk –
II. Melikşah 
Muhammed Tapar
Sencer