‘Doğu Anadolu fay hattı, suskunluk döneminden aktif döneme geçti’

Elazığ’ın Fırat Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aksoy, Doğu Anadolu fay sınırının suskunluk devrinden faal periyoda geçtiğini söyledi. Türkiye’nin sarsıntı jenerasyonu üzerinde yer aldığına dikkat çeken Prof. Dr. Aksoy, fay çizgilerinin ne vakit sarsıntı üreteceğinin bilinemediğini söyledi. Bingöl’ün Yedisu ilçesindeki kısmının ve Elazığ’da 24 Ocak’ta meydana gelen zelzelenin her iki tarafında kalan kısımların riskli hale geldiğini anlatan Aksoy, fayların yerinin ve sarsıntı üretme potansiyellerinin olduğunu, bunlara nazaran yapılaşma ve yerleşme alanlarının yapılması gerektiğini aktardı. 

‘UZUN VAKİTTİR SARSINTI MEYDANA GELMEDİ VE RİSK ARTTI’

Prof. Dr. Aksoy, Türkiye deprem jenerasyonu üzerinde yer aldığı için belirli aralıklarla zelzele meydana geldiğini belirterek, şunları söyledi:

“Kuzey Anadolu, Doğu Anadolu ve Ege’deki faylar var. Örneğin burada Kuzey Anadolu fay çizgisi ve Doğu Anadolu fay sınırı Bingöl’ün Karlıova ilçesinde birleşiyor. Pekala bu faylar ne vakit zelzele üretiyor? Yakın vakitte yahut şu aralıkta zelzele meydana gelebilecek, diyebilmemiz için örneğin Doğu Anadolu fay sınırı zonu üzerinde konuşalım. Karlıova’dan başlıyor, Karataş’a kadar alırsak 700 kilometre. Dolayısıyla pek çok kesimden ibaret. Modüllerden oluştuğu için her bir modülün zelzele tekrarlanma aralığını bilmemiz lazım. Bu nedir? Ne kadar vakitte sarsıntı meydana getirecek gücün birikeceği manasına geliyor. Bildiğimiz bilgiler çok kaba bilgilere dayanıyor. Zira bu faylar üzerinde paleosismoloji dediğimiz eski zelzelelerin tekrarlanma aralıkları, büyüklükleri, nerede meydana geldiği üzere hususların detaylı bilgisi yok. Lakin tarihî devirlerde yazılı kaynaklardan edinilen bilgilere nazaran Doğu Anadolu fay sınırı zerinde birkaç yüzyıl aralıklarla zelzele meydana geldiğini biliyoruz. Bu fay çizgisi üzerinde meydana gelen son büyük sarsıntı 1905 Malatya sarsıntısı olarak geçiyor. Ondan sonra orta büyüklükteki zelzeleler var. 2003 yılından itibaren Bingöl sarsıntısı, gerisinden 2005 Doğanyol-Elazığ etrafında meydana gelen zelzeleler ve en son 24 Ocak 2020 yılında meydana gelen 6,8 büyüklüğünde bir sarsıntı var ki bu da orta büyüklükteki sarsıntıların üst hududunda yakın bir sarsıntı. Münasebetiyle Doğu Anadolu fay çizgisinin sarsıntı tertibinde bir değişiklik olduğunu söyleyebiliriz. Suskunluk periyodundan etkin periyoda geçtiği söylenebilir fakat ne kadar aralıklarla yeni zelzelelerin meydana gelebileceğini bilemiyoruz. 2020’nin Haziran ayında Bingöl-Karlıova etrafında ağır bir sarsıntı oldu. Zira fay çizgileri bu bölgede birleşiyor. Erzincan ile Karlıova ortasında Yedisu segmenti ismi verilen kısımda uzun vakittir sarsıntı meydana gelmemiş. Buradan elde edilen datalar bu fayın şu aralıkla sarsıntı üretebildiğini söylediği için bu vakit aşıldığında sismik boşluk var deniyor. Yani uzun vakittir sarsıntı meydana gelmedi ve risk arttı. Münasebetiyle Yedisu kısmının ve Elazığ’da 24 Ocak’ta meydana gelen sarsıntının her iki tarafında kalan kısımların riskli hale geldiğini söyleyebiliriz.” 

‘YAPILAŞMA FAYLARA NAZARAN YAPILMALI’

Prof. Dr. Aksoy, fayların yerine, zelzele üretme potansiyellerine nazaran yapılaşma ve yerleşme alanları yapılması gerektiğini lisana getirerek, “Eğer o denli yaparsak rahat edeceğiz. Aksi takdirde karşılığı net olmayan, ne vakit zelzeleler meydana gelecek, diye bu sorunun yanıtını aramakla boşuna vakit harcamış olacağız. Sarsıntı gerçeği belirli, faylarımızın yeri muhakkak. Yer seçimlerini ve yapılaşmalarımızı bunlara uygun olarak yapmamız gerekiyor” diye konuştu.