‘Türk ebeveyn modeli pandemi sürecinde arttı’

Mert İnan –  Pandemi periyodunda zorlanan çocukların yanı sıra, süreci kabullenen ve geleceğe umutla bakan çocuklar da azımsanmayacak oranda. Psikiyatri uzmanı Prof. Dr. Yankı Yazgan’a nazaran süreç rahatsız edici olsa da birtakım çocukların durumu kavradığı, birtakım çocukların ise abartılı yansılar verip ağır dert yaşadıklarına dikkat çekti. “Anne ve babanın, ‘Oraya dokunma, şöyle yapma, uzak dur’ telaffuz ve davranış biçimleri birinci sefer ortaya çıkmış değil” diyen Prof. Dr. Yazgan, “Türk anne ve babasında yüz yıllardır var olan bir davranış modeli pandemiyle daha da artmış oldu” diye konuştu.

‘Mantıklı nedeni var’

Çocukların akranları ve aileleriyle yakın temas kurmaları, objelere ve sevdiklerine sarılıp, dokunmalarının sembolik olarak manası olduğuna da değinen Prof. Dr. Yazgan, şunları söyledi: “Ancak tehlikeli bir durumdan sakınma gayeli ihtarların büsbütün mantıklı bir sebebi var. Bu durumu çocuklara gerçek halde anlattığımızda travmatik bir durum ortaya çıkmayacağı üzere tasalarını de azaltmış olursunuz.

Pandemi devrinin getirdiği kaygı ve eğitimin istendiği formda yapılamaması ayrıyeten okul ortamının sağlanamaması, ebeveynlerin moralsizliği çocuklarda bir ruhsal dalgalanmalara neden olacaktır. Fakat çocuklar yetişkinlere nazaran daha kolay adapte olma yeteneğine sahiptir.”

‘Sadece sıkılıyorum’

Yazı dizimizin son gününde ebeveynleri aracılığıyla konuştuğumuz çocuklar ise en büyük problemlerinin tıpkı ortam ve aktivitelerden sıkkınlık olduğunu lisana getirdi.

Anaokulu öğrencisi Defne Orhan (6), maskesiz gezmeyi, arkadaşlarıyla oynamayı, hastalıktan korkmamayı özlediğini söylerken, Pırıl Yücer (7) ise “Tenefüste arkadaşlarımla koşup, derste öğretmenimi dinlemeyi özledim. Korktuğum bir şey yok. Yalnızca sıkılıyorum. Ailemle dışarı çıkınca bir yerlere gidemiyoruz. Daima olarak parkta, bahçede oyun oynarken, aletlere dokunmamam gerektiğinin söylenmesini de istemiyorum” dedi.   

Anneleri tabip olan ikizler Ecem ve Kerem (6) ile ağabeyleri Kaan Yazıcı (10), “Hem okula, hem de yaz tatilinde bir yerlere gitmeyi özledik. 23 Nisan’ı canlı canlı okulda kutlamak isterdik. Bütün çocuklar bu türlü kutlamayı isterdi. Koronavirüsün geçeceğini beklemek çok sıkıcı. Dışarı çıkıp parklarda oynamak, arkadaşlarımızla buluşmak istiyoruz. Annemizin hasta olmasından korkuyoruz” diye konuştu.

Ağabeyleri Kaan Yazıcı ise sevdiklerinde birinin ölmesinden korktuğunu söylerken, “Futbol oynamayı özledim. Konutta sıkılmıyorum. Ders çalışıp, kardeşlerimle oynuyorum ancak okula gidememek çok berbat. Dışarı çıkarken, daima hiçbir yere dokunmamamız tenbihleniyor. Ben dokunmuyorum fakat kardeşlerim parkta yahut bahçelik yerlerde kesinlikle bir şeylere temas ediyorlar” diye konuştu. 

‘Maç yapmayı özledim’

Arda Tanıl (8), tahminen de futbol oynamayı en çok özleyen çocuklardan… “Futbol maçı yapmayı çok özledim” diyen Tanıl sorularımıza şöyle cevap verdi:

“Bir daha seyahate gidememek ve sevdiklerimin ölmesinden korkuyorum. Gelecekte korana yüzünden bir sevdiğimiz hastalanır yahut ailemizden biri koronavirüs olursa hiçbir yere gidemeyebiliriz. En sevdiğim arkadaşlarımla yan yana gelip oyun oynayamamak sıkıcı. Annemiz bazen bizi parka götürse de daima birebir parka gitmek, daima çocuklardan uzak durmak ve bir yerlere dokunurken korkmaktan bıktım. Artık virüs ve hastalık olmasın istiyorum.”

Arda’nın şimdi 5 yaşındaki kardeşi Aras ise okula gidemediğinden şikayet ederek, “Resim yapmayı istiyorum. Hasta olmaktan korkuyorum. Arkadaşlarımla oyun oynamayı istiyorum. Maske takmak hoş değil. Biz istediğimiz saatte neden dışarı çıkamıyoruz? Babam artık bizi her yere götüremiyor. Çok sıkıldım” dedi.

‘Söylemlerimize dikkat edelim!’

Prof. Dr. Hakan Türkçapar (Psikiyatri uzmanı): “Anne ve babanın çok evham ve kaygı duyarak vereceği bildirisi çocuk direkt alır. Çocuklarda soyutlama marifeti yetişkinler kadar gelişmiş değildir. Ebeveyn, çocuğuna, ‘Komşumuz elini yıkamamış, hastalanmış, ölmüş. Aman biz her saat başı elimizi yıkayalım’ üzere telaffuzlar olursa çocuğa korku yüklemiş olursunuz. Çocuklanız ile konuşurken vilayetle de yapsın diye abartılı lisan kullanmak yanlışsız değil. Çocukların bizlerin iletilerini umursamadığını zannettiğimiz vakitlerde bile iletileri direkt alırlar. Bu nedenle lisanımıza, söylemlerimize, reaksiyonlarımıza dikkat etmemiz gerekiyor.

Küçük çocuklar, 0-10 yaş ortası küme anne, babasıyla oynamaktan hoşlanır. Mesken içi oyunları severler. Bu nedenle ebeveynlerin biraz daha devreye girmeleri gerekir. Endişeleri, evhamları abartılı formda yansıtmamak gerek. Olaylara verdiğiniz reaksiyonlar gerçekçi ve makul seviyede olmalı. Ruhsal açıdan sağlam olanlar gerilim yaşasalar bile bu durum onlarda ruhsal rahatsızlığa yol açmaz. Pandeminin sosyolojik ve toplumsal tesirleri uzun dilimde ortaya çıkacaktır. Eğitim, seyahat, toplu etkinlikler eskisi üzere olmayacaktır. Artık hiçbir vakit eski dünya olmayacaktır.”

‘En çok etkileyen şey belirsizlik’

ÇARE-DER Çocuk ve Aile Rehberliği Derneği İdare Şurası Üyesi, uzman psikolog Gamze Kalkanlı, Kovid-19’un aile ve bireylerin hayat alışkanlıklarını değiştirdiğini belirtti. Kalkanlı, “İstisnai vakit ve sınıflar dışında çocuklar, bir yılı aşkın müddettir okula gidemiyorlar. Pandemi sürecinde anne ve babalar meskenden çalışmaya başlarken, bir kısmı ise fiyatsız müsaadeye çıkartıldı. Ailelerde kayıplar ve buna bağlı yas süreçleri yaşanabiliyor. Çocuklar akranlarıyla görüşemez, toplumsal temas kuramaz hale geldiler. Bu tablo hem yetişkin hem çocuklarda ağır derde neden oldu” diye konuştu.

Kalkanlı, çocukların ruhsal durumunu olumsuz etkileyen en kıymetli nedenlerin başında belirsizlik olduğuna dikkat çekerek, “Pandeminin ne kadar süreceğini bilmediğimiz üzere aşıya erişim vaktimiz da bilinmeyen. Çocuklar ne vakit yüz yüze eğitime başlayacaklar bilinmezler ortasında. Salgın süreci yaşamayan, bu süreci deneyimlemeyen şahıslar olduğumuzdan ‘tahmin edilemeyen’, tasamızı artırıyor. Böylesi bir devirde çocukların ruhsal sıhhatlerinin ve güzellik hallerinin korunması çok önemli” diye konuştu. Çocuklara yanlışsız hijyen eğitimi, maske ve uzaklığın sıklıkla anlatılması gerektiğini kelamlarına ekleyen Kalkanlı, şunları söyledi: “Çocuklardan tekrar tekrar sorular gelebilir. Bu sorulara sabırla karşılık vermeliyiz. Çocukların rutinlerinin korunması, uyku, oyun, ders saatlerinin birlikte belirlenmesi gerekiyor. Endişelerini denetim edemeyen çocukların uyku sorunu yaşadıklarını gözlemliyoruz. Tasa yüküne bağlı olarak çocuklarda huzursuzluk, ebeveynlere çok yapışmalar olabilir. Çocuk yahut ergene direktif vermek de karşıt tesir yarattığından karşılıklı irtibat kurulmalı. Bu periyot konutta fizikî aktivite, nizamlı beslenme, uyku nizamı ve hijyen her zamankinden daha kıymetli.”

BİTTİ