Marmara’ya Karadeniz’den organik karbon yağıyor

MERT İNAN İstanbul – Marmara Denizi’ni saran müsilaj felaketine ait farklı nedenler konuşulurken, İTÜ Etraf Mühendisliği Bölümü’nden Prof. Dr. İzzet Öztürk ile Araştırma Vazifelisi Büşra Çiçekalan, Tuna Irmağı kaynaklı kirlenmeye dikkat çeken değerli bir rapor yayınladı. “Tuna’nın Marmara Denizi Üzerindeki Hidrolik ve Organik Yük Baskıları” başlıklı raporda, Tuna Nehri’nden, Boğaz üst akımıyla taşınan partiküler organik karbonun Marmara’daki ekolojik istikrara ziyan verdiğine dikkat çekilerek, İstanbul özelindeki duruma da değinildi.

Tuna’dan Marmara’ya

Tuna, Karadeniz, Boğaz yoluyla yıllar içerisinde taşınan kirleticilerin, Marmara’nın alt katmanındaki çözünmüş oksijen azlığına neden olduğuna dikkat çekilen raporda, şu tespitlerde bulunuldu:

“Karadeniz’den İstanbul Boğazı ile Marmara’ya giren, yüklü olarak Tuna ırmağı kaynaklı hudut aşan kirlilik, 1990’lı yıllardan itibaren, ötrifikasyon (aşırı plankton çoğalması) riski bilhassa Marmara Denizi alt katmanındaki kronik çözünmüş oksijen azlığı sorunun en temel nedenlerinden biridir. Marmara ile ilgili olarak yapılan kirletici yükleri envanterinde de Karadeniz’den gelen kirliliğin İstanbul’un kentsel kirlilik yükünün toplam organik karbon bakımından 10 katı, toplam azot ve fosfat parametreleri prestiji ile ise birkaç katı mertebesinde olduğunu gösteriyor.”

Azalsa da risk var

Raporda, SSCB’nin parçalanmasından sonra Tuna havzasında bulunan ülkelerin fosfor ve azotlu gübre tüketimlerini azalttığı buna karşı riskin devam ettiğine işaret edilen raporda, “Öyle ki, Tuna havzası ülkelerince kullanılan azotlu ve fosforlu gübre ölçüleri 1995 sonrası, sırası ile 1.5 ve 0.5 milyon ton/yıl düzeylerine geriledi. Tuna Havzasındaki Doğu Bloku ülkelerinde yaşanan ekonomik kriz münasebetiyle azalan zirai gübre kullanım, havzanın fosfat yükünü sonlu oranda düşürmesine rağmen TIN yükünde bir değişime yol açmamıştır. Fosfor yükündeki besbelli azalmanın ana sebebi fosforsuz deterjanlara geçiş ile besi unsuru giderimli atıksu arıtma uygulamalarıdır” görüşleri yer aldı.

Irmaklardan Boğaz’a buradan Marmara’ya

Tuna Nehri’nin Avrupa ülkeleri tarafından alınan tedbirler sayesinde daha az kirlenmiş olmasına rağmen hala ağır bir kirletici yükü taşıdığına dikkat çeken Prof. Dr. Öztürk ise Milliyet’e şu bilgileri verdi:

“Karadeniz üzerinden Marmara Denizi’ne taşınan kirleticilerin ana kaynakarı Tuna ve Dinyeper ırmakları. Kelam konusu büyük ırmakların taşıdıkları atık yükünün yüzde 70’i Boğaz’dan Marmara’ya boşalıyor. Karadeniz’deki planktonlar üst organizmalar tarafından tüketiliyor. Doğal istikrar korunduğu için müsilaj görülmüyor. Bilhassa planktonla beslenen üst popülasyonun yok olmaya başlaması bu vahim tabloyu ortaya çıkartıyor. Marmara ve Boğazlar’ın su kalitesi izleme çalışmaları kesintiye uğratılmadan minimum mevsimlik bazlı olarak sürdürülmelidir. Marmara su kalitesini büyük oranda etkileyen Karadeniz kaynaklı kirliliğin izlenmesi maksadıyla Tuna havzası ülkeleriyle daha sıkı iş birliği sağlanmalıdır.”

RÜZGÂRA KARŞI PAKLIK

İstanbul’da, Marmara Denizi’nde ortaya çıkan müsilaj (deniz salyası) meselesini çözmek için birçok noktada çalışmalar devam ediyor. Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’nın başlattığı paklık çalışmalarında Caddebostan Kıyısı ve Bostancı İDO İskelesi mevkilerinde İstanbul Büyükşehir Belediyesi takımları, deniz salyalarını süzgeçlere doldurarak atık torbalarına koyuyor. Takımlar, akıntı ve rüzgâr nedeniyle müsilajların yine kıyıda çoğalabileceğini, bu nedenle çalışmaların aralıksız sürdürüldüğünü belirtiyor. Bakanlığın görevlendirdiği tekneler, deniz süpürgeleri ve botların çalışmaları da açık denizde devam ederken, Büyükşehir tekneleri de kıyılara yakın kısımlarda taban temizleme çalışmaları sürüyor.

Bakan Kurum paylaştı

Müsilaj temizliğinin öncesi ve sonrasına ait fotoğraflar paylaşan Etraf ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum, “Marmara Denizi’mize kıyısı olan vilayetlerimizde Belediyelerimiz ve Valiliklerimizle daima birlikte sürdürdüğümüz müsilaj temizleme seferberliğinde hoş sonuçlar almaya başladık. İnşallah çok çalışarak kısa müddette denizimizin mavi sularına kavuşacağız” dedi.

‘Ege kıyıları da tehdit altında’

İzmir’de geçen yıl 30 Ekim’de meydana gelen zelzelenin tehlikesini ortaya koymak ve fay çizgilerini incelemek hedefiyle sefere çıkan TÜBİTAK MAM gemisi İzmir Alsancak Limanı’na döndü. TÜBİTAK Lideri Prof. Dr. Hasan Mandal, fay sınırlarının yanı sıra müsilaja ait inceleme yaptıklarını söyledi. Mandal, şunları dedi:

“Sefere çıkarken tek gündemimiz buradaki zelzele ile ilgili faal fay sınırlarının incelenmesiydi lakin Marmara’daki müsilaj konusu gündeme geldi. Geçen hafta Sayın Cumhurbaşkanımız TUBİTAK’a bu bahiste misyon verildiğini söyledi. Bölgeden değişik numuneler alındı, çalışmaların kıymetli kısmını tamamladık. Hafta ortasında tamamını Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’na teslim edeceğiz. Numunelerde toksik husus ve metal oranları araştırıldı. Biz müsilajı yüzeyden kaldırmanın ötesinde denizdeki ekosistemi bozan her bileşen hakkında çalışmalar yürüteceğiz. Tahlilde kesinlikle bilim temelli yaklaşım olması lazım. Müsilaj göl halinde yayılım gösteriyor bu yüzden tehlike boyutu yüksek. Buna sebep veren münasebetler Ege Denizi’nin kıyılarında olduğu için bu bölge de risk altında.”

KÖPÜKSÜ SALYA

Marmara Denizi kıyılarında görülen müsilaj, İzmit Körfezi’nde tesirini sürdürüyor. Esen rüzgârla istikamet değiştirebilen müsilaj, İzmit Körfezi kıyılarında tesirli oluyor. Darıca ilçesi Eskihisar kıyı bölgesinde bulunan teknelerin etraflarında görülen deniz salyası, köpüksü yapısıyla dikkati çekiyor. Burada bilhassa marina bölgesinde tesirli olan ve birçok bölgeyi kaplayan müsilaj, teknelerin giriş ve çıkışlarını etkiliyor. Çalışmalarda tekne, deniz süpürgeleri ve dalgıçların dayanağıyla toplanan deniz salyaları, kentteki arıtma tesisine götürülüyor.

Bandırma’daki gübre tesisi kapatıldı

Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’nca, Marmara Denizi Hareket Planı kapsamında, Balıkesir’de yapılan kontrollerde, yükümlülüklerini yerine getirmediği tespit edilen bir sanayi tesisinin faaliyetleri durduruldu.  Bakanlıktan yapılan açıklamaya nazaran, Marmara Denizi Aksiyon Planı kapsamında denizde, kıyılarda ve tesislerde yürütülen kontrol çalışmaları devam ediyor. Balıkesir’in Bandırma ilçesinde, gübre üretimi konusunda faaliyet gösteren bir sanayi tesisinde kapsamlı kontrol yapıldı. Kontroller sonucunda, Etraf Kanunu’nda belirtilen yükümlülükleri yerine getirmediği tespit edilen tesisin gerekli çevresel önlemleri alıncaya kadar faaliyetlerinin durdurulmasına karar verildi. Öte yandan İstanbul, Balıkesir, Kocaeli, Yalova, Bursa, Çanakkale ve Tekirdağ’da 77 bölgede 5 gün boyunca yapılan çalışmalarla 1700 metreküp müsilaj temizlendiğini açıklandı.-ANKARA Milliyet

Uyum Konseyi resmen kuruldu

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın imzasıyla yayımlanan Cumhurbaşkanlığı genelgesiyle, Etraf ve Şehircilik Bakanı başkanlığında ‘Marmara Denizi Aksiyon Planı Uyum Kurulu’ kuruldu. Resmi Gazete’de yayımlanan genelgede, Marmara Denizi’nde, iklim değişikliği tesiri ile artan sıcaklık, deniz suyundaki durağanlık ve azot-fosfor artışına bağlı ortaya çıkan ve doğal hayatı etkileyen afet niteliğinde müsilaj kirliliğinin görüldüğü belirtildi. Plan çerçevesinde öngörülen işlerin belirtilen müddetlerde tamamlanabilmesi için gereken çalışmaların bir bütünlük içerisinde yürütülebilmesinin amaçlandığı genelgeye nazaran, şurada ortalarında Etraf ve Şehircilik, İçişleri, Sıhhat, Sanayi ve Teknoloji, Tarım ve Orman, Ulaştırma ve Altyapı bakanlıklarının ilgili bakan yardımcılarının da bulunduğu iştirakçiler yer alacak. Konsey, ayda en az bir kez toplanacak.-ANKARA Milliyet

SALYA İÇİN ERKEN İHTAR SİSTEMİ

Yıldız Teknik Üniversitesi (YTÜ) ve Manisa Celal Bayar Üniversitesinden (MCBÜ) harita mühendisi bir küme akademisyen, Marmara Denizi’nde müsilajın (deniz salyası) yayılımını izlemek üzere Google Earth Engine platformunda kullanılan “kod” yazdı. YTÜ Harita Mühendisliği Kısmı Fotogrametri Ana Bilim Kolu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Füsun Balık Ulu yazılan kodla, su yüzeyi ve müsilajı birbirinden ayırabildikleri haritalar ürettiklerini lisana getirdi. Müsilajın, Marmara Denizi’nde örttüğü alanları koordinatlarıyla tespit ettiklerini aktaran Ulu, şöyle konuştu:

“Kod sayesinde Google Earth Engine üzerinde müsilaj tespiti yapabiliyoruz. Kodu çalıştırıp risk olan yerleri belirleyebiliriz. Uydu imajlarıyla erken bir vakitte riskli gördüğümüz bölgelere saha tahlili için gidilebilir, gerekli tedbirler alınabilir”

MCBÜ Coğrafik Bilgi Sistemleri Öğretim Vazifelisi Osman Salih Yılmaz da kullandıkları metodun bir nevi “erken ikaz sistemi” üzere de kullanılabileceğini belirterek “Bu kodla paklığın hangi kademede olduğunu, müsilajın azalıp azalmadığını dakikalar içinde tespit edebiliyoruz. Ayrıyeten daha evvel hiç müsilaj görülmemiş bölgelerde yayılımın başlayıp başlamadığı da tespit edilebilir” dedi.