TÜBİTAK Başkanı: Yerli aşı Delta varyantına karşı etkili

Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) Lideri Prof. Dr. Hasan Mandal, kurum bünyesinde yürütülen Virüs Gibisi Parçacık (VLP) temelli yerli aşıyla ilgili Türkiye Gazetesi’ne konuştu. Mandal, yerli ve ulusal savunma sanayii çalışmaları hakkında da bilgi verdi. 

Türkiye’nin VLP temelli birinci Covid-19 aşısının Faz-2 çalışmaları çerçevesinde gelinen noktayı nasıl değerlendiriyorsunuz?

TÜBİTAK Covid-19 Türkiye Platformu çatısı altında geliştirilen yenilikçi aşı adaylarımızdan VLP aşısı, yaygın kullanıma en yakın ve milletlerarası rekabeti kelam konusu olan bir aşı adayımız. Virüsün enfeksiyon yapmayan bir biçimini taklit ediyor. VLP aşısı, Covid-19’a yol açan SARS-CoV-2 virüsünde bulunan dört yapısal proteini birden hedefleyen bir antijene de sahip. Hastalığa yol açmayan dublör bir virüs aracılığıyla bağışıklık kazandırılması için geliştirildi. Yaklaşık bir yıllık ağır çalışmaların akabinde Faz-1 çalışması, 27 Mart 2021 tarihinde Ankara Onkoloji Hastanesinde başlayıp mayıs ayının birinci haftasında tamamlandı. VLP cinsinde klinik evreye geçen dünyadaki 4. aşı adayı olmayı başardı. Dünya Sıhhat Örgütünün en yeni Covid-19 aşı adayları listesindekilerin yalnızca yüzde 4,9’u VLP aşı çeşidinde. Aşımızın Faz-2 çalışmasına ise 26 Haziran’da geçildi. Burada altını çizmek istediğim bir öteki nokta, Faz-2 çalışmasında VLP aşı adayımızın virüsün İngiliz varyantında bulunan mutasyonuna karşı ayrıyeten geliştirilen dizaynını da dâhil etmiş olmamız. Varyantlara karşı süratli bir biçimde uyarlanabilen bir teknolojiye sahip… Yeni ortaya çıkabilecek varyantlara karşı süratli bir biçimde uyarlanabilmesinin, hem ülkemiz için hem de dünya için çok değerli bir avantaj sağlayacağını varsayım ediyoruz. Ayrıyeten, Faz-3 çalışmasında VLP aşı adayımızın Delta varyantına karşı tasarım içerecek biçimde dâhil edilmesini sağlayacağız.

VLP temelli yerli aşı için gönüllülük için müracaatlar devam ediyor. Gönüllülere ne söylemek istersiniz?

Beşerde birinci etap denemeler olan Faz-1 çalışmasına 36 istekli katıldı. Bizde, Sanayi ve Teknoloji Bakanı’mız Mustafa Varank ile birlikte istekli olduk. Bunun gönüllülerimiz için aşımıza duyduğumuz itimadı gösterdiğini düşünüyorum. Yalnızca ülkemizden değil, Bulgaristan’dan gelip Faz-2 çalışması için istekli olan vatandaşlarımız oldu. İstekli muhtaçlıkları ise devam edecek. Örneğin, yeniden yakın vakitte yenilikçi inaktif aşımızın Faz-2 çalışmalarına geçilecek. Covid-19 Türkiye Platformu aşı adaylarının her etaptaki klinik çalışmalarına gönüllülerimizin katkılarını bekliyoruz.

Yerli VLP aşısı ne vakit kullanıma sunulacak?

 Faz-3 çalışmasının eylül ayının üçüncü haftasında başlayacağını düşünüyoruz. Yıl sonuna hakikat bu çalışmayı muvaffakiyetle tamamlayıp VLP temelli yerli aşımızı hem ülkemizde hem dünyada insanlığın kullanımına sunmayı planlıyoruz.

MÜSİLAJI ARAŞTIRANA 300 BİN TL TAKVİYE

Marmara Denizi’ndeki müsilaj sorunuyla ilgili kurulan TÜBİTAK iş birliği ile 22 unsurluk hareket planı oluşturuldu. Müsilaj için kurulan Bilim ve Teknik Kurulu’un Başkanlığını da yürütüyorsunuz. Müsilaj çalışmalarıyla ilgili de bilgi verir misiniz?

Oluşturduğu olumsuz ekolojik, ekonomik, toplumsal ve halk sıhhatine tesirleri sebebiyle, çalışmalarımız müsilajın oluşum sistemi, izlenmesi, oluşumunun önlenmesi ve müdahale metotları hususlarına odaklandı. Her biri alanında ehil akademisyenler ile birlikte iddiası tahlil başlıkları üzerinde bilimsel tavsiye vermek üzere çalışıyoruz. Mevcut durumda, yedi ana başlıkta değerlendirmelerimizi sürdürüyoruz. Bu başlıkların her birinin altında alt amaçlar belirlenerek önceliklendirildi. TÜBİTAK olarak ‘Müsilaj Araştırmaları’ başlıklı özel bir davet açtık. Davet kapsamında üniversiteler, araştırma merkezleri ve özel kuruluşlardan sunulan projelere dayanak üst limiti 300 bin TL olarak belirledik. Projeler en fazla 9 ay desteklenecek. Davete müracaatlar 28 Temmuz’da sona erecek. Sonuçlarını 9 Ağustos’ta açıklayacağız.

YERLİ FÜZELERE AĞIR TALEP VAR

TÜBİTAK Savunma Sanayii Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü (SAGE) ile yerli ve ulusal birçok savunma sanayii projesinde kıymetli roller üstleniyorsunuz. Bu kapsamda yürüttüğünüz projelerle ilgili bilgi verir misiniz?

 TÜBİTAK SAGE tarafından tasarlanan, genel amaç bombalarını akıllı hâle getiren Türkiye’nin birinci ulusal güdüm kitleri (HGK-84, LHGK-84 HGK-83, HGK-82 ve KGK-83, KGK-82) TSK envanterine girdi. Şu an Hava Kuvvetleri Komutanlığımızın kullanımına hazır durumda. Yurt dışı muadilleri kadar yetenekli bu kitler ile büyük bir savunma sanayii ithalat gereksinimini karşılamış olduk. Türkiye’nin birinci ardışık delicili harp başlığı teknolojisine sahip sığınak delici bombaları (NEB-84, SARB-83, SERT-82) da TÜBİTAK SAGE tarafından geliştirildi. Korunaklı yer altı amaçlarına karşı kullanılabilen, TÜBİTAK SAGE’ye ilişkin özgün tapa sistemleriyle ulusal imkân ve kabiliyetlerle geliştirilen SARB-83 ve SERT-82 sahip oldukları harp başlığı teknolojisi ile büyük bir ihraç potansiyeli taşıdığını düşünüyorum. Türkiye’nin birinci ulusal seyir füzeleri (SOM-A, SOM-B1, SOM-B2, SOM-J) TÜBİTAK SAGE tarafından geliştirildi. Kendi sınıfında dünyanın en güzellerinden birisi olan SOM ailesi ile Hava Kuvvetlerine 250 kilometre aralıktan yüksek hassasiyetle amaçları imha etme kabiliyeti kazandırıldı. SOM-A ve SOM-B1 TSK envanterine dâhil edildi. SOM ailesi yeni yetenekler ve modelleri ile gelişimini sürdürüyor ve sürdürecek. Yurt dışından da hayli ağır talep gördüğünü söylemek isterim.

Hava Kuvvetlerinin hava hâkimiyetini artıracak olan ve F-16 uçaklarından atılabilen Türkiye’nin birinci ulusal hava-hava füzeleri Görüş İçi Füze BOZDOĞAN ve Görüş Ötesi Füze GÖKDOĞAN’a ait çalışmalarımız büyük bir süratle sürüyor ve artık sona geldik. Ayrıyeten, mühimmat alt sistemlerine yönelik olarak teknoloji geliştirme çalışmalarımız da büyük bir süratle devam ediyor. Geliştirdiğimiz sistemler, yerlilik oranında yüzde 90’lara yaklaştı. Hem büyük ithalat kalemlerinin önüne geçerken bir yandan da nitelikli ettiğimiz yüzlerce firmamız ile savunma sanayii ekosistemine takviye oluyoruz.

YENİ PROJEMİZ “GÖKHAN”

Savunma sanayiine ait TÜBİTAK SAGE bünyesinde yeni bir projeniz var mı?

Hem yeni projelerimiz hem de ulusallaştırma çalışmalarımızı sürat kesmeden yürütüyoruz. Yakın vakitte imzaladığımız projelerden Türkiye’nin birinci ramjetli (hareketli modül kullanmayan bir jet motoru türü) hava-hava füzesi GÖKHAN projesini burada zikredebiliriz.