Enflasyon ve kur baskısı altında asgari ücret mücadelesi

İktisattaki makûs gidişat nedeniyle minimum fiyat tartışmaları bu yıl erken başladı. Taban Fiyat Tespit Kurulu 2022’de geçerli olacak minimum fiyatı belirlemek için Aralık ayında masaya oturacak.

DW Türkçe’ye konuşan DİSK Genel Lideri Dilek Çerkezoğlu’na nazaran minimum fiyat tartışmalarının bu kadar gündemde olmasının iki temel nedeni var: Bunlardan birincisi geçim kahrı.

Çerkezoğlu, “Özellikle ekonomik kriz ve gerisinden gelen pandemiyle birlikte fiyatların baskılandığı, gelir dağılımı adaletsizliğinin daha fazla arttığı ve yüksek enflasyon karşısında çok önemli bir fakirleşmenin yaşandığı bir süreçteyiz” diyor.

İkinci olarak Türkiye’de minimum fiyatın çalışanların yarısından fazlasını ilgilendirdiğini belirten Çerkezoğlu, kelamlarını “Aslında biz taban fiyatı konuşurken Türkiye’de ortalama fiyatları konuşuyoruz. O nedenle de minimum fiyat çok daha erken ve önemli bir gündem haline geldi” biçiminde sürdürüyor.

İktidar ve muhalefetin gündeminde

Komite toplantısından evvel hem muhalefet hem de iktidar cephesinden de bahisle ilgili açıklamalar geliyor. Hükümetin erken seçim ihtimalini gündemde tutması ise taban fiyatta yüksek artırım beklentisi yarattı.

Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı Vedat Alım, ‘vatandaşın enflasyona ezdirilmemesi için gerekli hassasiyeti göstereceklerini’ belirtti. Alım, TBMM Plan ve Bütçe Komitesi’nde Bakanlığının 2022 yılı bütçesine ait yaptığı sunumunda, “Asgari fiyatla ilgili hepimizin yaptığı hesaplar, bizim de yaptığımız değerlendirmeler var. Enflasyon karşısında emeği koruyacak bir taban fiyat düzeyinin belirlenmesi gerektiği kanısıyla hareket ediyoruz” biçiminde konuştu.

Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı Vedat Alım

CHP ise taban fiyatın, vergi yükü kaldırılarak en azından yıl sonuna dek 3 bin 577 TL olmasını teklif ediyor. CHP’li vilayet liderleri tarafından geçen hafta pek çok kentte eş vakitli olarak okunan ortak açıklamada “Asgari ücretliden gelir vergisi, SGK personel hissesi, İşsizlik Sigortası primi hissesi, damga vergisi olmak üzere yapılan aylık toplam kesinti meblağı 752 TL’dir. Bir öteki deyişle minimum fiyattan kesintilere son verildiğinde, minimum ücretlinin geliri 752 TL artışla 3 bin 577 TL’ye yükselecektir” denildi.

Fiyatlar dolar bazında eridi

Bu yıl için net taban fiyat 2 bin 825 TL olarak belirlenmişti. Fakat taban fiyat, yüksek enflasyon ve artan kurlar nedeniyle her geçen gün eriyor.

2019 yılında 2 bin 20 TL olan net minimum fiyat, 2020 yılında 2 bin 324, 2021 yılında ise 2 bn 825 TL’ye yükseltildi. Lakin dolar bazında 2019’da 356 dolar olan minimum fiyat, 2020’de 331 dolara, 2022’de 291 dolara düştü.

Evli, eşi çalışmayan iki çocuklu emekçi için minimum geçim indirimi dahil taban fiyat ise 2 bin 960 lira.

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) Hanehalkı Tüketim Harcaması datalarından yapılan hesaplamaya nazaran, bu emekçi aylık elde ettiği minimum fiyatın yaklaşık 850 TL’sini besin, 592 TL’sini kira, 332 TL’sin su, elektrik ve yakıt harcamalarına, 83 TL’sini giysiye, 30 TL’sini ayakkabıya, 50 TL’sini konut aletlerine, 266 TL’sini ulaştırmaya, 104 TL’sini haberleşmeye, 59 TL’sini sıhhate ve 27 TL’sini eğitime ayırabiliyor.

Öğün başına 2 lira 26 kuruş düşüyor

Buna nazaran taban ücretlinin çocuk başı eğitime aylık ayırabildiği sayı yalnızca 13,5 TL. Bilgilere nazaran tek kişinin çalıştığı dört kişilik hanede günlük besin harcaması 28 TL 33 kuruş olurken, kişi başına harcama 7 TL 8 kuruş, öğün başı harcama da 2 TL 36 kuruşa düşüyor.

TÜİK bilgileri minimum ücretlinin, kentsel donatı hizmetlerinin az olduğu sıhhatsiz yapılarda yaşadığını da gösteriyor. Ekim 2021’de Türkiye genelinde kiracı tarafından ödenen ortalama kira bin 242 TL 66 kuruş iken taban fiyatlı kira için aylık 592 TL ayırabiliyor. Minimum fiyatlı, konut, su, elektrik, gaz ve öbür yakıtlar dahil konut harcamalarının tümüne ise aylık 924 TL harcayabiliyor.

Buzdolabı için 115 ay, bot için 11 ay gerek

TÜİK datalarına nazaran Ekim ayında bir buzdolabının ortalama fiyatı ise 5 bin 759 TL 68 kuruş. Buna nazaran mesken aletlerine aylık 50 TL ayırabilen bir minimum ücretlinin bir buzdolabı alabilmesi için tam 115 ay çalışması gerekiyor.

Ekim ayında bot fiyatı erkek için ortalama 319, bayan için ortalama 274 TL oldu. Münasebetiyle giysiye ayakkabıya 30 TL ayırabilen bir taban ücretlinin erkek botu almak için yaklaşık 11 ay, bayan botu için ise 9 ay çalışması gerek.

DİSK Genel Lideri Dilek Çerkezoğlu

Patron ne diyor?

Minimum Fiyat Tespit Komitesi’nde patron bölümünü temsil eden Türkiye Patron Sendikaları Konfederasyonu (TİSK) ise harika ekonomik koşullara vurgu yapıyor.

TİSK, dün yaptığı açıklamada “Refah düzeylerini, istihdamı korumak, ek istihdam ve yeni yatırım oluşturmak, salgında sıkıntı durumda kalan kesimlerin üzerindeki baskıyı azaltmak için periyodun şartlarını ve uzun vadeli ekonomik tesirleri dikkate alan, istikrarlı bir minimum fiyatın belirlenmesini bu yıl her zamankinden de kıymetli buluyoruz” dedi.

Dilek Çerkezoğlu’na nazaran ise taban fiyattaki artışın patronun maliyetini artırdığı için istihdamı olumsuz etkileyeceği tartışmaları hakikat değil. Çerkezoğlu, minimum fiyatla ilgili artış her gündeme geldiğinde işten çıkarmalar ya da kayıtdışının artacağı tarafında kimi sözler kullanılmaktadır ki bunu da kabul etmek mümkün değil. Bir ortalama fiyat haline gelmiş olan minimum fiyatın kesinlikle ve kesinlikle bir geçim fiyatı olarak belirlenmesi şart” diyor.

Minimum fiyat ne kadar olmalı?

DİSK Genel Lideri’ne nazaran “Asgari fiyatın yıllar içerisinde enflasyon dolar kuru ve altın fiyatları karşısındaki gerilemesini ortadan kaldıran, büyümeden, ulusal gelir artışından hissesini alan, tümüyle vergi dışı bırakılan ve kesinti yükünün Hazine’den karşılandığı bir taban fiyat olmalı. Ayrıyeten açlık hududu ve yoksulluk hududu sayıları dikkate alınmalı.”

DİSK-AR’ın aylık yayınladığı Açlık ve Yoksulluk Hududu periyot raporuna nazaran Ekim ayında dört kişilik bir ailenin sağlıklı beslenmesi için aylık yapması gereken harcama fiyatı 2 bin 955 TL’ye yükselirken, yoksulluk hududu 10 bin 221 TL’ye çıktı.

Emekçilerin gelir vergisi oranlarının düşürülmesini talep eden Türk-İş’in hesabına nazaran ise taban fiyatın artan enflasyon nedeniyle 3 bin 772 TL olması gerekiyor.

Pelin Ünker

© Deutsche Welle Türkçe