Dünyada da Artış Sürüyor: Gıda Fiyatlarında En Büyük Etki Nelerden geldi?

FAO Besin Fiyat Endeksi Ocak’ta Aralık 2021’dekinden yüzde 1,1 daha fazla gerçekleşerek ortalama 135,7 puan oldu. Endeks, yaygın olarak ticareti yapılan besin eserlerinin milletlerarası fiyatlarındaki aylık değişiklikleri takip ediyor.

Ocak ayında aylık bazda yüzde 4,2 artan FAO Bitkisel Yağlar Fiyat Endeksi, Aralık ayındaki düşüşünü bilakis çevirerek tüm vakitlerin en yüksek düzeyine ulaştı ve besin fiyatlarındaki toparlanmaya öncülük etti. Yükselen ham petrol fiyatlarının da takviyesiyle tüm temel yağların fiyatları arttı. Palm yağı fiyatlarındaki artış, büyük ölçüde, dünyanın önde gelen ihracatçısı Endonezya’nın ihracat imkanlarındaki muhtemel azalmaya ait telaşlarla desteklenirken, soya yağı fiyatları da bilhassa Hindistan’dan yapılan güçlü ithalat alımlarıyla desteklendi. Kolza yağı fiyatları, devam eden arz sıkışıklığı nedeniyle artarken, ayçiçeği yağı fiyatları, arz darlığı ve artan global ithalat talebinden etkilendi.

FAO’nun Piyasalar ve Ticaret Kısmı Yöneticisi Boubaker Ben-Belhassen, bitkisel yağ fiyatlarındaki son artışa atıfta bulunarak şunları söyledi: 

”Başta işgücü kıtlığı ve olumsuz hava şartları olmak üzere öbür arz taraflı kısıtlamalara ek olarak azalan ihracat imkanları, bitkisel yağ fiyatlarını tüm vakitlerin en yüksek düzeyine çıkardı. Bu kısıtlamaların tesirlerinin kısa müddette azalmayacağına dair bir kaygı var.”

FAO Süt Eserleri Fiyat Endeksi, yağsız süt tozu ve tereyağı için kaydedilen en süratli artışlarla birlikte, yüzde 2,4 yükselerek arka arda beşinci aylık yükselişini kaydetti. Batı Avrupa’daki azalan ihracat imkanları ve Okyanusya’da önümüzdeki aylardaki süt üretimine yönelik ortalamanın altındaki beklentiler, COVID-19 ile ilgili işgücü kıtlığına bağlı sürece ve nakliye gecikmelerinin yol açtığı üzere global süt piyasalarında daralmaya katkıda bulundu.

FAO Tahıl Fiyat Endeksi Ocak ayında Aralık ayına nazaran çok küçük bir artış (yüzde 0,1) kaydetti. Mısır ihracat fiyatları, Güney Amerika’da devam eden kuraklık şartlarına ait telaşlarla desteklenerek ay boyunca yüzde 3,8 artarken, dünya buğday fiyatları Avustralya ve Arjantin’deki büyük hasatların akabinde yüzde 3,1 geriledi. Düşük hasatlar ve Asyalı alıcıların istikrarlı alımları, memleketler arası pirinç fiyatlarında aylık yüzde 3,1’lik bir artışa yol açtı.

FAO Et Fiyat Endeksi, global ithalat talebinin ihracat arzını aştığı dünya sığır eti fiyatlarının yeni bir tepeye ulaşmasıyla, Ocak ayında yavaşça yükseldi. Küçükbaş ve kanatlı eti fiyatları ise ihraç edilebilir arzların ithalat talebini geride bırakmasıyla gevşedi. Domuz eti fiyatları, artan girdi maliyetlerinin global arzı baskılaması nedeniyle hafif yükseldi.

FAO Şeker Fiyat Endeksi, esas ihracatçılar Hindistan ve Tayland’daki olumlu üretim beklentilerinin yanı sıra Brezilya’da artan yağışlar ve düşük etanol fiyatları nedeniyle Ocak ayında bir evvelki aya nazaran düşüş kaydeden (yüzde 3,1) tek alt endeks oldu.

FAO ayrıyeten 2021 dünya tahıl üretimi varsayımlarını de güncelledi. Buna nazaran, üretimin geçen yıla nazaran yüzde 0,8 artışla 2 793 milyon ton olması bekleniyor. 

FAO’nun tekrar bugün yayınlanan son Tahıl Arz ve Talep Özetine nazaran, 2021’de global buğday üretiminin 2020 ile eşit olması beklenirken, iri tanelilerin üretiminin yüzde 1,3 daha fazla olması ve pirinç üretiminin yüzde 0,7 artması bekleniyor.

Her ne kadar yüksek girdi maliyetlerinin daha büyük bir genişlemeyi engellemesi kelam hususuysa da, çoğunlukla elverişli hava şartlarının tesiriyle 2022’de Kuzey Yarımkürede global buğday ekimlerinin artması bekleniyor. Yüksek fiyatların Arjantin ve Brezilya’da rekor ekimlere işaret ettiği mısırın görünümü ise güçlü.

2021/22’de dünya çapında tahıl kullanımının yıllık bazda yüzde 1,6 artacağı iddia ediliyor, bu da dünya tahıl stok-kullanım oranının yüzde 28,7’ye düşeceğine işaret ediyor. Bu oran, bir evvelki yıla nazaran biraz daha düşük olmakla birlikte tarihi olarak rahat bir düzeyde.

FAO’nun 2021/22’de dünya hububat ticareti için son iddiası rekor bir düzeyde gerçekleşerek bir evvelki yıla nazaran yüzde 0,4 artışla 481 milyon ton oldu. Bu, iri taneliler için beklenen yüzde 1,5’lik daralmayı dengelemenin ötesinde, global buğday ticaretinde yüzde 2’lik ve global olarak ticareti yapılan pirinç hacminde yaklaşık yüzde 4’lük bir artış beklentilerini yansıtıyor.