Dünya Bir Yana TCMB Bir Yana: Merkez Bankaları Para Musluklarını Kısarken, TCMB Ne Yapıyor?

Global bazda kıymetli merkez bankalarının uzun müddettir devam eden ultra gevşek para siyasetlerinde artan enflasyon baskısıyla sona gelindi.

Kovid-19 salgınıyla durma noktasına gelen global iktisadın yoluna devam edebilmesi için dünya genelinde birçok olağandışı adım atıldı.

Merkez bankaları bir taraftan siyaset faiz oranlarını tarihi düşük düzeylere indirirken, bir taraftan da trilyonlarca dolarlık varlık alım programını devreye soktu.

Hükümetler salgın sebebiyle trilyonlarca dolarlık genişleyici maliye siyasetlerini uygulamaya alırken, vatandaşlara harcamaları için çekler gönderildi.

Atılan adımlar her ne kadar salgının tesirlerini azaltsa da artan harcamalarla birlikte dünya genelinde enflasyon tehdidi baş göstermeye başladı.

Salgın sebebiyle artan kısıtlamalar tedarik zincirinde bozulmalara da yol açarken, salgın öncesinde süregelen arz talep istikrarına tekrar ulaşılamaması fiyatlamalardaki uyumsuzluğu derinleştirdi.

Artan enflasyon baskısı merkez bankalarının para siyasetlerinin şahinleşmesine yol açarken, tarihi düşük düzeydeki faiz oranlarının ise sonuna gelindi.

Para siyaseti yapıcıları artan enflasyon karşısında evvel bu durumun süreksiz olduğunu lisana getirirken, ilerleyen süreçte enflasyonda güzelleşme olmaması merkez bankalarını adım atmaya yönlendirdi.

ABD Merkez Bankası (Fed) geçen yılın son çeyreğine kadar enflasyonun ‘geçici’ olduğu yönlendirmesini sürdürürken, tahvil piyasalarında Fed’in birinci faiz artışına 2023 başlarında gideceği fiyatlanıyordu.

Geçen yılın son çeyreğinden itibaren ABD istihdam piyasasında görülen güzelleşme ve enflasyondaki üst taraflı seyir aralık toplantısında Fed’in para siyaseti duruşunda şahin seslerin yükselmesine sebep oldu.

Bu periyotta birçok gelişmekte olan ülke merkez bankası ise artan enflasyon baskısı nedeniyle para siyasetinde sıkılaşma adımları atarken, çoğunlukla siyaset metinlerindeki yönlendirmelerde kelam konusu sıkılaşmanın devam edeceği vurgusu öne çıktı.

İngiltere Merkez Bankası (BoE) aralık toplantısında beklentilerin bilakis siyaset faizini artırarak global bazda değerli merkez bankaları ortasında sıkılaşma adımını atan birinci kurum olurken, şubatta da faiz artışına devam etti.

BoE’nin kararında artan enflasyon vurgusu öne çıkarken, karar metni ve üyelerin kelamla yönlendirmelerinde gelecek periyoda ait değerli şahinleşme dikkati çekti.

Artan enflasyon baskısı Fed’in evvel varlık alımlarını yavaşlatmaya yönlendirirken, aralık ayı para siyaseti toplantısı tutanaklarındaki şahin ton piyasalarda oynaklığı artırdı.

Ocak toplantısında ise bankanın para siyaseti duruşunda net bir değişim göze çarparken, Fed Lideri Jerome Powell toplantı sonrasındaki açıklamasında martta faiz artırma istikametinde bir eğilimleri olduğunu lisana getirdi.

Powell, varlık alımlarının mart başında sona ereceğini kaydederek, bilanço azaltımının da faiz artımından sonra başlayacağını duyurdu.

Bu gelişmelerle tahvil piyasalarında Fed’in bu yıl en az 4 faiz artışına gideceği fiyatlanırken, ABD’de kimi kurumlar Fed’in bu sene 7 defa faiz artırabileceği kestiriminde bulunuyor.

Fed’in şahinleşen para siyaseti duruşu sonrası ise ABD’nin 10 yıllık tahvil faizi yüzde 1,90’la Kovid-19 salgını öncesi düzeylere çıktı.

ECB’nin para siyaseti yönlendirmelerinde son ana kadar enflasyonun denetim altında olduğu vurgusu öne çıksa da ocakta yüzde 5,1’le tarihi yüksek düzeye çıkan enflasyon sonrası birinci toplantıda bu tavır kıymetli ölçüde değişti.

ECB Lideri Christine Lagarde, toplantı sonrası yaptığı açıklamalarda enflasyonun gayelerine yakın bir düzeyde seyrettiğini lisana getirdi.

Komite üyelerinin tamamının yükselen enflasyon konusunda telaşlı olduklarını kaydeden Lagarde, bankanın faiz artışlarında ise sabırsız davranmayacağını söyledi.

Lagarde’ın açıklamalarıyla birlikte tahvil piyasalarında birinci faiz artışının 10 baz puanla haziranda yapılacağı, yıl içinde ise ECB’nin toplamda 40 baz puanlık faiz artışına gideceği fiyatlanmaya başladı.

Bölgenin bir öteki kıymetli merkez bankası BoE, dün 25 baz puan faiz artırarak siyaset faizini yüzde 0,50’ye çıkarırken, üst üste ikinci faiz artışını yapmış oldu. BoE faiz kararı 5’e karşı 4 oyla alırken, başka 4 üye siyaset faizinin 50 baz puan artırılmasını istedi.

BoE’nin yılın geri kalanında 4 kere daha faiz artıracağı varsayım edilirken, kelam konusu gelişmeler birçok varlık fiyatını etkiledi.

Almanya’nın 10 yıllık tahvil faizi şahinleşen merkez bankalarıyla Aralık 2019’dan bu yana en yüksek düzey olan yüzde 0,14 düzeyine çıkarken, avro/dolar paritesi dün Aralık 2020’den bu yana en güçlü günlük yükselişini kaydetti.

Investing.com’da Necdet Erginsoy TCMB para siyasetini şöyle açıklıyor:

Eylül 2021’de faiz artışı yaparak başka merkez bankalarının tersine genişlemeci para siyaseti uygulayan TCMB, Eylül – Aralık devrinde 500 baz puan faiz indirimi yaptı. Ocak 2022’de %14 olan faizi sabit tutan bankanın 17 Şubat’ta yapılacak PPK toplantısında da faizi sabit tutması bekleniyor.

TCMB, son PPK metninde birinci çeyrek değerlendirmesine nazaran siyasetin belirleneceğini belirttiği için piyasalar Mart dahil toplantılarda faizin korunmasını bekliyor. Ama Fed başta olmak üzere majör merkez bankalarının sıkılaşma adımlarını hızlandırması durumunda TCMB mevcut siyasete devam ederse negatif ayrışma daha da derinleşebilir. Bu noktada yurt içindeki enflasyon para siyasetinde belirleyici olacaktır. 

Merkez Bankası eski liderlerinden Nihat Bülent Gültekin, katıldığı BloombergHT yayınında, ‘Şu anda benim görüşüm, kredibilitesi kaybolmuş bir Merkez Bankası ve para siyaseti olmayan bir yapıdayız. Enflasyonun artmasının ardındaki temel nedenlerin bunlar olduğunu düşünüyorum’ ifadelerini kullandı.

Prof. Dr. Selva Demiralp de BBC Türkçe’de Türkiye’nin durumunu şöyle açıklıyor: 

Bizde yaşanan arz kaynaklı enflasyonun en kıymetli sebebi ise merkez bankasının faiz indirimleri sonucu yaşanan kur şoku. Yani yaşadığımız arz şoku para siyaseti dışında bir sebepten değil, aksine para siyasetinin kendisinden kaynaklanıyor. ‘Arz kaynaklı’ faktörleri ileri sürüp faiz artırmamak artık Batılı ülkeler için bile bir alternatif olarak görülmüyor. O faktörleri yaratan temel sebebin faiz indirimleri olduğu ülkemizde ise ‘faiz artışı yapmayacağız’ demek kendi yarattığımız enflasyonla bile uğraş etmeyeceğiz manası taşıyor.

Investing.com’da Necdet Erginsoy, gelişen ülke merkez bankalarındaki son durumu ise şöyle açıklıyor:

Gelişen ülkelerin merkez bankaları 2021’de faiz artışına başladı. En sık adım atanlar ise Çekya, Rusya, Macaristan oldu.

2022’nin birinci ayında Romanya faizi 25 baz puan artırarak %2’ye çıkardı. Macaristan 50 baz puan artışla faizi %2,90’a çıkardı. Çekya faizi 75 baz puan artışla %4,5’e çıkardı. Rusya’nın bu ayki toplantısı 11 Şubat’ta yapılacak. Aralık ayında faizi 100 baz puan artırarak %8,50’ye çıkaran bankanın 100 baz puan daha artış yapması bekleniyor.