Ekonomik Kalkanlara Rağmen Yaptırımlar Rus Ekonomisine Zarar Verebilir

ABD ve Avrupa’nın Ukrayna gerginliği nedeniyle Rusya’ya ağır ekonomik yaptırım hazırlığına girmesi, dünya ve Rus iktisadının kelam konusu yaptırımlardan nasıl etkileneceği sorusunu da gündeme getirdi.

ABD ve Avrupa ülkeleri, Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesinin ağır ekonomik sonuçları olacağına dikkati çekerek, bir müddettir Rus iktisadı ve Kremlin’e yakın isimlere yönelik yaptırım paketleri hazırlıyor.

Hazırlanan paketler ortasında, Rus bankalarının memleketler arası süreçlerini sınırlama, finans kurumlarını SWIFT sisteminden çıkarma, kritik eserlere ihracat yasağı, güç ticaretini sonlandırma ile bireylere ek seyahat yasağı ve mal varlığı dondurma üzere çeşitli önlemler uygulanabilecek.

Batılı ülkeler, yaptırımların daha caydırıcı olması için Rusya’ya yönelik beklenen önlemlere ait somut ayrıntıları paylaşmaktan kaçınırken, Rusya’nın, Ukrayna’ya karşı rastgele bir saldırganlığının ekonomik bedelinin ağır olacağı vurgusu sıklıkla lisana getiriliyor.

ABD’de Joe Biden idaresinin, Avrupa Birliği ve İngiltere üzere ortaklarla görüştüğü Rusya’ya yönelik önlemlerin başında çeşitli finansal kısıtlamalar yer alıyor.

Yaptırımlar uyarınca Rusya’nın bankacılıkta milletlerarası fon transfer sistemi olan SWIFT’e erişiminin kesilmesi kelam konusu. Belçika merkezli SWIFT, dünya çapında finans kuruluşları ortasındaki süreçlerin inançlı ve standart bir halde gerçekleştirilmesine imkan sağlıyor.

Halihazırda 200’den fazla ülke ile 11 binden fazla finans kurumunun bağlı olduğu SWIFT ile dünyadaki hudut ötesi ödemelerin büyük kısmı gerçekleştiriliyor. Rusya’nın kelam konusu sistemden çıkarılması Rus bankalarının ülke dışı ticari sürecinin zorlaşması manasına geliyor.

Batılı ülkeler, geçmişte emsal biçimde İran’ı SWIFT’ten çıkarmıştı. İran, kelam konusu sistemin dışında olduğu için petrol gelirlerini tahsilde, ticari ödemelerde zorluklar yaşamış, ülke iktisadında çeşitli meşakkatlerle karşılaşmıştı.

Lakin Batılı kimi yetkililer, kelam konusu sistemden çıkarılması halinde Rusya ile ticari faaliyetlerde bulunan başta ABD ve Almanya üzere ülkelerin finans kurumlarına da ziyan vereceğine işaret ediyor.

ABD’nin, Rusya’nın dolarla ticari süreçleri ve takas imkanlarını yasaklaması da beklenen önlemler ortasında. Bu durumda, dünya ticaret sisteminde en yaygın para ünitesi pozisyonundaki doların Rusya tarafından kullanımının yasaklanmasının ve ülke ile dolar süreci yapan finansal kurumlara para cezası kesilmesinin Rus iktisadını olumsuz etkileyebileceği bekleniyor.

Bilhassa petrol ve doğal gaz ihracat gelirlerine değerli ölçüde bağlı Rus iktisadının dolarla süreç yasağından olumsuz etkilenmesi kaçınılmaz bir tesir olarak görünüyor.

Rusya’nın memleketler arası piyasalarda bono ve tahvil süreçlerinden daha fazla dışlanması da bir öbür beklenen önlem olarak öne çıkıyor.

Batı’nın, Rusya ve kurumlarını finansal piyasalardan men etmesi ve ülkenin tahvil ve bono ihracını engellemesinin ekonomik hasara neden olması bekleniyor. Bu durumun Rusya’nın borçlanma maliyetini yükseltmesi, faizlerini artırması ve para ünitesinin bedel kaybını hızlandırması da kelam konusu.

Rus bankalarının “kara listeye” alınması da ABD ve Avrupa’nın değerlendirdiği beklenen kısıtlamalar ortasında yer alıyor. Böylelikle, Rus bankalarının memleketler arası finansal süreç gerçekleştirmesinin imkansız hale getirilebileceği görüşü mevcut.

Batı ülkelerinin, Rusya’ya kimi temel teknolojik eserlerin satışını engellemesi mümkünlüğü da var. Rusya’ya çip üzere dijital ömrün vazgeçilmez bir teknolojisinin, elektronik ekipmanların yahut çeşitli yazılımların satılmasına yasak getirilebileceği görüşü mevcut durumda.

Rus iktisadı güç eserleri ihracatından kıymetli mali kaynak sağlıyor. En büyük ihracat eserleri doğal gaz ile petrol olan Rusya’nın bu eserlerini satamaması ülkeyi krize sokabilecek bir duruma neden olabilir.

Batı’nın Rus şirketlerinden petrol ve gaz alımını yasa dışı ilan etme seçeneği de masada. Onay süreci beklemede olan Kuzey Akım 2 doğal gaz boru çizgisi projesinin büsbütün iptal edilmesi de mümkün önlemler ortasında. Lakin, bilhassa doğal gaz ve petrolün global piyasalarda rekor düzeylere çıkmış olduğu son devirde bu türlü bir önlemin Batı’ya da önemli bir maliyet getirmesiyle karşılaşılabilir.

Batı dünyasının Rusya’daki çeşitli kişi ve kuruma yönelik yaptırımları bulunuyor. Bu yaptırımların kapsamının genişletilmesi seçenekler ortasında.

Rus Devlet Lideri Vladimir Putin ve yakın etrafına seyahat yasağı ve mal varlığını dondurma da düşünülüyor. Ayrıyeten, Rus iş dünyasına karşı yeni önlemler alınması Rus iş insanlarının Batı ülkelerindeki süreçlerinin sonlandırılması, ‘nereden buldun?’ yasası gibisi bir uygulamaya gidilmesi de mümkün.

ABD ve AB’nin yaptırım baskısı altındaki Rusya, iktisatta ve memleketler arası ticarette risklerden korunmak için dolar kullanımını azaltmaya yönelik süreci Kırım’ı 2014’te yasa dışı ilhak ettikten sonra hızlandırmıştı.

Rusya Merkez Bankası tarafından 2021’in birinci yarısına ait yayımlanan bilgilerde, ülkenin memleketler arası rezervlerinde doların hissesinin bir evvelki yılın birebir devrine kıyasla yüzde 22,2’den 16,4’e düştüğü ortaya konmuştu.

Rusya Maliye Bakanlığı da 8 Temmuz’da yaptığı açıklamada, Ulusal Refah Fonu’nda dolar varlıklarının hissesinin sıfıra indirildiğini bildirmişti.

Rusya’nın milletlerarası rezervleri geçen ay prestijiyle 639 milyar dolara ulaşarak tarihin en yüksek düzeyine ulaştı.

Rusya Maliye Bakanı Anton Siluanov 14 Ocak’ta yaptığı açıklamada, yaptırımların rahatsız edici olduğunu belirterek, “Ancak kurumlarımız bununla baş edebilir.” yorumunda bulunarak, ülkesinin yaptırımlara hazırlıklı olduğunu söylemişti.

Kremlin idaresi, “dolarsızlaşma” ataklarının yanı sıra, 2014’te uygulamaya konan misilleme adımlarıyla meyve, zerzevat, et ve süt eserleri üzere Batılı ülkelerde üretilen besin ithalatlarının birçoklarını durdurmuştu.

Rusya’nın kelam konusu devirde attığı bir öbür adım da alternatif ticaret ortakları geliştirmeye yönelikti. Kelam konusu “yeni” ortaklardan başı çeken Çin ile karşılıklı ticaret yılda 100 milyar doları geçti.

SWIFT sisteminden çıkarılma riski nedeniyle Rusya, 2014’te SPFS’yi (Mali İletileşme Sistemi) geliştirmeye başlamış, Aralık 2017’de kullanıma açmıştı.

Rusya Maliye Bakanlığı, Ekim 2019’da yaptığı açıklamada, Türkiye ile ulusal para üniteleriyle ticaret konusunda mutabakat imzalandığını, kelam konusu mutabakatın Türk bankalarının SPFS’ye ilişkisini da genişletebileceğini duyurmuştu.

Rusya Merkez Bankası da dijital rublenin testlerine bu yıl başlayarak, nakit ve nakit dışı ödemelerle birlikte yeni, ek bir ödeme biçimini devreye almak istiyor.

Rus yetkililer, Batılı ülkelerin sert ekonomik yaptırımlar uygulamasına hazırlıklı olduklarını tabir etseler de ekonomik büyüme ve halkın alım gücündeki sonlu artış sıklıkla gündeme geliyor.

Kremlin, devlete ilişkin işletmeleri desteklemeye öncelik verirken, sıkı mali siyasetler nedeniyle Rus iktisadı 2014’ten bu yana dünya ortalamasından daha az büyüyor.

Rus vatandaşlarının gerçek gelirleri 2020’de, 2013’e kıyasla yüzde 9,3 gerilerken Rusya’dan sermaye çıkışı 2020’de 50,2 milyar dolar iken 2021’de 72 milyar dolara yükseldi.