Dev Projeler Portekiz’in Kabusu Olmuştu Nasıl Kurtuldu: Türkiye’ye Örnek Olur mu?

Geçmediği köprüye, tünele, otoyola, gitmediği havalimanına, tren garına, tüketmediği elektriğe milyarlarca dolar para ödemek zorunda kalan vatandaşın, Portekiz modeliyle kamu-özel-işbirliği projelerinden kurtulabileceği bildirildi.

Sözcü’den Erdoğan Süzer haberine nazaran, TEPAV’ın yayımladığı ve kamu-özel-işbirliğiyle (KÖİ) yapılan çok değerli projelerin ülkeye ziyanını ortaya çıkaran raporda, Portekiz’in de Türkiye üzere emsal halde KÖİ projelerinin ağır yükü altına girdiği, lakin şirketlerle yapılan yine müzakere sonucundan yükü hafiflettiği belirtildi. Raporda, Türkiye’nin de Portekiz’i örnek alıp projelerde indirime gitmesi önerildi. ‘Cebimizden tek kuruş çıkmayacak’ denilerek önerilen KÖİ modeli Portekiz için de kabus oldu. KÖİ modelini birinci sefer 1993 yılında Vasca da Gama köprüsünün imalinde kullanan Portekiz, birinci etapta bütçeden para çıkmadığı için otoyollar başta olmak üzere çok sayıda işi KÖİ modeliyle yaptırdı. Lakin geri ödeme günü gelip bütçeye 20 milyar Euro’luk yük binince vahim gerçekle karşılaşıldı. Zayıf iktisadıyla iflasın eşiğine sürüklenen Portekiz’e 2011 yılında Avrupa Kurulu, Avrupa Merkez Bankası ve IMF 78 milyar Euro’luk kurtarma paketi açtı. Paketin bir kaidesi da bir daha asla KÖİ projesine onay vermemesi ve mevcut KÖİ projelerinin tekrar müzakere edilip düzeltilmesi oldu.

Portekiz, KÖİ kontratlarını görüşmek için evvel müzakere heyeti kurdu. Heyet kamu ödemelerini azaltacak değişiklik tekliflerini belirledi. Kamuya da bilgi verilerek şirketlerle masaya oturuldu. Müzakere sonucunda devletin ödediği işletme fiyatları düşürüldü, bakım tamiratlar ötelendi, bakımların bir kısmını devlet üstlendi, şirket ortaklarının kârı azaltıldı ve kamu ödemelerinde yüzde 18 düşüş sağlandı. Portekiz o günden sonra yeni Meczup Dumrul projesi de imzalamadı.

TEPAV’ın raporunda, Portekiz örneğinin kamu ödemelerini azaltmak hedefiyle hükümet tarafından başlatılan az müzakerelerden olması açısından kıymetli olduğuna işaret edilirken, “Türkiye’nin de KÖİ projelerinin tekrar müzakeresinde dikkate alabileceği bir deneyim olabilir. Mali sürdürülebilirlik açısından riskli görülen KÖİ projeleri memleketler arası tecrübeler de dikkate alınarak yine müzakereye açılmalıdır” denildi.