Ukrayna Krizi’nin Başka Bir Boyutu: Hangi Türk Şirketleri Bölgede Faaliyette Bulunuyor?

Bu yılın başından itibaren bölgede oluşan gerilimi diplomatik müdahaleler engelleyemedi. Rusya Devlet Başkanı Putin’in dün Donetsk ve Lugansk Ayrılıkçı Yönetimlerini tanıyan kararı imzalaması ile gerilim had safhaya çıktı. Putin’in imzasının ardından Batılı devletlerden arka arkaya tepkiler geldi.

Ukrayna Devlet Başkanlığı Ofisi, Rusya’nın saldıracağı haberleriyle ülke ekonomisinin aylık yaklaşık 2-3 milyar dolar zarar ettiğini açıkladı. 

Ukrayna ekonomisi Türkiye’yi de yakından ilgilendiriyor. Özellikle son yıllarda yakınlaşan ilişkiler ve artan ticaret hacmi ile 700’den fazla Türk şirketi ülkede faaliyet gösteriyor. Dünya’dan Göker Bilgiç haberine göre, hangi Türk şirketleri Ukrayna’da iş yapıyor?

Turkcell’in tamamına sahip olduğu iştiraki Lifecell, Ukrayna’nın en büyük üçüncü mobil operatörü konumunda. Grup gelirlerinin yüzde 10’unu oluşturan Turkcell’in uluslararası operasyonları içerisinde Ukrayna önemli bir pozisyonda bulunuyor. 2005 yılından bu yana ülkede faaliyet gösteren şirketin, 10 milyonu aşkın abonesi bulunuyor. Lifecell gelirleri Türk Lirası cinsinden, kur etkisi ve operasyonel performanstaki artış ile 2021 yılında yıllık bazda yüzde 50’nin artışla 2,805 milyon lira olarak gerçekleşti. Lifecell’in TL cinsinden FAVÖK’ü 1,566 milyon lira, FAVÖK marjı ise yüzde 55,8 oldu.

Anadolu Efes ile AB InBev’in ortak girişimi AB InBev Efes, Ukrayna ve Rusya’da pazarın lider şirketleri arasında yer alıyor. Şirketin Ukrayna’da 7 bin çalışanı ve 3 bira fabrikası, Rusya’da ise 11 bira fabrikası bulunuyor. Yüzde 24 ortaklığı bulunan Anadolu Efes’in 2021 üçüncü çeyrek mali tablosuna bakıldığında Rusya ve Ukrayna coğrafi bölgesinin konsolide hasılat ve toplam varlıklar içindeki payı sırasıyla yüzde 28 ve yüzde 34 olduğu görülüyor.

Cam ambalaj pazarının önemli şirketlerinden Şişecam da hem Ukrayna hem de Rusya’da üretim yapıyor. Şirketin Rusya’da 5, Ukrayna’da 1 tesisi bulunuyor. Ukrayna’daki tesis Rusya ile sınır olan Kharkov bölgesinde yer alıyor. 2011 yılından bu yana Şişecam bünyesinde bulunan Merefa Glass Company, bölgede yaşanan olaylar nedeniyle yaklaşık 8 yıldır kapalı durumda.

Ukrayna, Türk inşaat şirketlerinin yoğun faaliyet gösterdiği bir pazar. Türk şirketleri Ukrayna’nın özellikle altyapı projelerinde adından söz ettiriyor. 

Doğuş İnşaat, geçen yıl Kremençuk bölgesinde 2 km uzunluğundaki karayolu köprü projesi ihalesini kazandı. Ukrayna medyasında yer alan haberlere göre, proje toplam 400 milyon dolara mal olacak. Doğuş İnşaat, bu ihalede diğer Türk şirketi Onur İnşaat ile yarıştı.

Ülkedeki en büyük yabancı şirketler arasında yer alan bir diğer Türk inşaat şirketi olan Onur İnşaat, geçtiğimiz günlerde Jitomir Havaalanı yenileme ihalesini yaklaşık 1,8 milyon dolara kazandı. 

Kiev’in en büyük caddesini 26,5 milyon dolara yenileyen şirket, başkentin çevre yolu ihalesi için de teklif verdi. 

Şirket bu yılın Ocak ayında ülkenin en yüksek köprüsü olan Zaporoje Köprüsü’nün açılışını gerçekleştirdi. Onur İnşaat, ayrıca geçen yıl yaklaşık 200 milyon dolara Dnipro Havalimanı ihalesini üstlenmişti. Şirket halihazırda 4 tane daha devam eden projesi bulunuyor.

Limak İnşaat, 2016 yılında Ukrayna’nın Dnipro kentinde metro ihalesi kazanmıştı. İhale bedeli 224 milyon euro olan projenin 2024 yılında tamamlanması planlanıyor. 

Ayrıca şirket, 2020 yılında Ukrayna Devlet Kara Yolları Kurumu ile çeşitli projelerin inşaatına yönelik iş birliği anlaşması imzalandı. Projelerin toplam değerinin yaklaşık 3 milyar dolar olduğu açıklanmıştı.

Hafif ve ağır ticari araç üreticisi Karsan, Rusya sınırında bulunan Kharkiv Belediyesi ile Nisan 2021’de 500 araçlık dev bir iş birliğine imza attı. Şirketin bölgeye üretim tesisi kurmayı planladığı da belirtilmişti. Nisan ayında düzenlenen Uluslararası Mintrans Forum’unda konuşan Kharkiv Belediye Başkan Vekili İgor Terekhov, Karsan ile üretim konusunda anlaştıklarını ve tesiste yaklaşık 300 kişinin istihdam edileceğini açıklamıştı. Karsan, Ocak ayında 150 adetlik Jest ve Atak aracının kente teslimatını gerçekleştirdi. Kalan kısım ise birkaç yıl içinde teslim edilecek.

Koç Topluluğu şirketlerinden Otokar, 2020 yılında Ukrayna’nın Vinitsa Bölgesi ile 18 milyon liralık anlaşma yapmıştı. Anlaşma kapsamındaki 10 adet Kent otobüsleri Eylül 2021’de teslim edildi. Holding, geçtiğimiz yıllarda Budget başta olmak üzere araç kiralama sektörüne yönelik de yatırım yapmıştı.

Türkiye ile Ukrayna arasındaki ekonomik yakınlaşmanın en fazla etki gösterdiği sektörler arasında savunma sanayi yer aldı. Türk şirketlerinin Ukrayna’ya savunma ve havacılık sanayi ihracatı 2021 yılında bir önceki yıla göre yüzde 500’ün üzerinde artarak 124 milyon 301 bin dolar olarak gerçekleşti. 2020 yılında söz konusu veriye ilişkin rakam 19 milyon dolar civarındaydı.

Bu şirketler içerisinde ise ASELSAN ile Baykar öne çıktı. ASELSAN’ın yüzde 100 iştiraki ASELSAN Ukraine LLC, Ukrayna’da pazarlama ve iş geliştirme faaliyetlerini yürütmek 2020 yılında kuruldu. 2015 yılından bu yana pazarda faaliyet gösteren şirketin; bakım, onarım ve yenileştirme merkezi kurmayı planlandığı açıklanmıştı.

Baykar da Ukrayna ile iyi ilişkilere sahip şirketler arasında yer alıyor. Baykar’ın ürettiği insansız hava araçlarını satın alan Ukrayna, aynı zamanda Türkiye’ye savunma araçları için motor tedarik ediyor.

Ukrayna Cumhurbaşkanı Vladimir Zelenskiy, Cumhurbaşkanı Erdoğan ile bu ay ki görüşmesinin ardından yaptığı açıklamada, Baykar Makina tarafından üretilen insansız hava araçlarının Ukrayna’da üretileceğini duyurdu. 

Baykar’ın İHA’ları Rusya ile bir krize de yol açmıştı. Geçen yıl ekim ayında Ukrayna, insansız hava aracı ile Rusya’nın desteklediği ayrılıkçılara yönelik bir müdahalenin videolarını paylaşmıştı. Görüntülerin ardından Kremlin, Türk SİHA’larına yönelik eleştiriler yapmış; Donetsk Halk Cumhuriyeti lideri Denis Puşilin, ‘Yüksek teknolojiye ihtiyacımız var çünkü Bayraktar TB-2 çok tehlikeli’ ifadelerini kullanmıştı.

Aksa Enerji, geçen yıl Ukrayna’nın iki belediyesi ile iş birliği anlaşması imzalamıştı. İzmail Belediye Meclisi ile yapılan anlaşmaya göre şirket, imzaladığı anlaşma kapsamında 260 MW’lık doğalgaz santralini finanse edecek ve işletecek. Aksa, ayrıca Odessa şehrine bir elektrik santrali kurulması için anlaşma imzaladı.

Girişim Elektrik iştiraki Europower Ukraine LLC, geçen yılın son günlerinde Odessa kentindeki fabrikası inşaatının tamamlandığını duyurdu. 

Şirket, bölgede öncelikle güneş enerjisi santralleri olmak üzere hem ürün hem de hizmet tedariki sağlıyor.

Eksim Enerji de Skole kentinde 67.2 megavatlık rüzgar enerji santrali projesini inşa ediyor.