Tarihi yeniden yazdıracak 2 bin 100 yıllık yazıt

AÜ Edebiyat Fakültesi Eski Çağ Lisanları ve Kültürleri Kısım Lideri Prof. Dr. Fatih Onur, takım olarak 15 yıldır Likya ve kısmen Pamfilya bölgesinde bilhassa yol temasları üzerine çalışmalar yürüttüklerini belirtti. Bu çalışmaları son periyotta Muğla’nın Fethiye ilçesi Göcek bölgesinin kuzey dağlık alanında gerçekleştirdiklerini kaydeden Prof. Dr. Onur, Lyrnai (Kayadibi), Hippoukome (Çukurasar) ve Symbra (Nif köyü) olarak 3 antik kentin birbiriyle kontağını araştırdıklarını söyledi.

En kıymetli noktanın Muğla’nın Dalaman ilçesindeki Hippoukome antik kentinin yerinin belirlenmesi olduğunu aktaran Prof. Dr. Onur, “Çünkü uzun müddettir bu kent öbür yerlere lokalize ediliyordu, lakin Patara Yol Anıtı’nda verilen uzaklık tutmuyordu. Bu kentlerden 2’si ortasındaki aralık biliniyordu lakin bir kentin arası bilinmiyordu. Yaptığımız çalışmada kentler ortasındaki araları eşleştirdik” diye konuştu.

TARİHİ YİNE YAZDIRACAK YAZIT

Kentler ortasındaki araları eşleştirerek yola çıktıklarında Hippoukome antik kentinin yerinin Çukurasar denilen bölgeye denk geldiğini belirlediklerini anlatan Prof. Dr. Onur, antik kentte bulunan 2 bin 100 yıllık yazıtın ise tarihi tekrar yazdırağını vurguladı. Yazıtta Pontus Hükümdarı VI. Mithradates Eupator’un onurlandırıldığını (İ.Ö 89- 85/84), Pontus hükümdarının kente yaptığı takviyelerden bahsedildiğini söz eden Prof. Dr. Onur, bu yazıtın Likya ve Karya hudut bölgesinin tarihi açısından değerini vurgulayarak, “Bu yazıt o bölgedeki tarihi bilgilerimizi değiştirecek, bütün Likya ve Karya münasebetini tekrar gözden geçirmemizi gerektirecek” dedi.

‘HIPPOUKOME LİKYA KENTİ DEĞİL’

Yazıtın-bölgede yaşayan halkların Likya ile birlikte hareket etmediklerini gösterdiğine dikkati çeken Prof. Dr. Onur, şunları söyledi:

“O devirde Likya, Pontus Hükümdarı Mithradates’e dayanak vermemişti. Likya, Roma’nın yanında yer almıştı. Lakin bu kentler Pontus Hükümdarı Mithradates’e takviyede bulunmuşlar. Bu dayanaklar bölgenin tarihi açısından hayli değerli. Örneğin tarihte Efes akşamı denilen değerli bir olay vardır. O olayda Pontus Hükümdarı Mithradates’in buyruğuyla bir gecede 80 ile 100 bin ortasında Latin kökenli ve Roma vatandaşı öldürülmüştür. Bu savaşlarda Likya her vakit Roma’nın yanında yer aldı. Halbuki bizim bulduğumuz yazıt, bugüne kadar bir Likya kenti olarak bilinen Hippoukome antik kentinin Pontus Hükümdarı Mithradates’in yanında yer aldığını ortaya koyuyor. Bizim yerini tespit ettiğimiz Hippoukome antik kenti, Kaunos ile Likya’nın ortasında yer alıyor. Yazıttaki bilgiler ışığında diyebiliyoruz ki Hippoukome Likya’ya ilişkin bir kent değildi. Halkları da Likyalı değildi.”

ANADOLU’DA TEK YAZIT

Pontus Hükümdarı Mithradates periyodunun daha çok edebi kaynaklardan bilindiğini vurgulayan Prof. Dr. Onur, “Bu yazıt, 1’inci elden direkt doğruya periyodun kendisinden geliyor. Edebi kaynaklar da anlatılan pek çok şeyi doğrular nitelikte. Yazıtta Pontus Hükümdarı Mithradates’i kente mali dayanaklar yaptığı ve borçluları kurtardığı için önemli bir övme var. Yazıtta ‘Mithradates bu kente geldiğinde kent harap ve kendini yönetim edemez durumdaydı. Mithradates geldikten sonra biz hepimiz kurtulduk, ihya olduk’ deniliyor. Mithradates bölgeye geldikten sonra bu halkların ondan yardım aldıklarını görüyoruz. Bu kentlerdeki halkları ekonomik olarak rahatlattığını görüyoruz. Biz bunları daha evvel yalnızca edebi kaynaklarda okuyorduk. Yazıt olarak elimizde yoktu. Anadolu’da Mithradates yazıtları var lakin yaptığı işleri bu ayrıntıda anlatan, bunu doğrulayan bir yazıt olarak karşımızda bu yazıt. Bu açıdan Anadolu’da tek yazıt diyebiliriz” dedi.

Likya’nın bir modülü imkan anılan Hippoukome antik kentinin boğazda bir geçit noktasında bulunduğunu vurgulayan Prof. Dr. Onur, Karya bölgesinde Likya’nın iç kısımlarına gidilmek istendiğinde buradan geçilmesi gerektiğine dikkati çekti. Onur, “Yani dışarıdan gelebilecek rastgele bir tehlikeye karşı orada savunma yapılabiliyor. Hippoukome aslında bir savunma noktası” diye konuştu.

Prof. Dr. Onur, 66×37 boyutlarındaki yazıtın, bulunduğu yerden alınarak Fethiye Müzesi’ne yerleştirildiğini de lisana getirdi.