İlk kez görüntülenen Sagittarius A* kara deliği dünyayı yutar mı?

Mert İnan – Samanyolu Galaksisi’nin merkezinde yer alan kara deliğin fotoğraflarını çekmeye çalışan Event Horizon Teleskobu, milyarlarca yıldır var olduğu iddia edilen kara deliği görüntülemeyi başardı. “Sagittarius A* (Yay A)” ismi verilen kara delik, Güneş’ten neredeyse 4 milyon kat kütleye sahip. Kara deliğin içinde bulunduğu karanlık bir bölgeyi, onun etrafında da yerçekimi gücüyle hareketlenmiş yüksek ısılı gazların yaydığı halka formundaki ışık, evvelki gün yayınlanan fotoğrafta birinci kere net bir halde yer aldı. Bilim dünyasında heyecan yaratan fotoğrafta gördüğümüz halkanın çapı yaklaşık 60 milyon kilometre, galaksimizin tam ortası. Dünya’dan 26 bin ışık yılı ötedeki kara delik ile ilgili Milliyet’e açıklama yapan Türk bilim insanları, bu aradan tehlike yaratması mümkün olmayan kara delik sayesinde Samanyolu’nu evriminin anlaşılacağı görüşünde.   

‘EVRİMİ ANLAŞILABİLECEK’?

Muhteşem kütleli Sagittarius A* ile ilgili Milliyet’e konuşan Türkiye Uzay Ajansı (TUA) Uzay Bilimleri Dairesi Lideri Prof. Dr. İbrahim Küçük, manzaranın bilim beşerlerine kara deliğin etrafındaki manyetik alanın davranışı hakkında bilgi vereceğine dikkat çekerek, “Bu imgeyi alabilmek için mevcut 8 radyo gözlemevi radyo teleskoplarını ‘Dünya boyutunda’ sanal radyo teleskop oluşturarak EHT interferometresi oluşturuldu. Tüm dünyadaki 80 enstitüden 300’den fazla araştırmacı 5 yıl boyunca titizlikle çalıştı. Harika kütleli kara delikler etrafında gaz yapının nasıl davrandığına dair teoriler ve modeller bu sayede rest edilebilecek, gökadamızın oluşumu ve evrimi anlaşılabilecektir” dedi.  

SAMANYOLU’NDA BİR BİRİNCİ?

Sabancı Üniversitesi Mühendislik ve Tabiat Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Emrah Kalemci de Sagittarius A*’nın bilim dünyası açısından büyük ehemmiyet taşıdığını belirterek, şu bilgileri paylaştı: 

“Kuramsal varlığı 100 yıl evvel yıl evvel belirlenen gökadamızdaki kara delik, gözlemsel olarak birinci sefer görüntülendi. Kara deliğin olay ufkunun etrafı dediğimiz ışıma da birinci defa görüntülenmiş oldu. Gökadamız yani Samanyolu etrafında kara delik olduğunu biliyorduk fakat ortaya çıkan yeni imgelerden bu kara deliğin küçük diye tanımlayabileceğimiz bir kütlesi olduğunu gördük. Buradaki en değerli gelişme bilimsel, teknolojik görüntüleme sistemindeki muvaffakiyettir. Daha evvelki kara delik görüntülemesi yapılmıştı lakin bizim Samanyolumuzdaki birinci görüntüleme olması heyecan verici. Bilim insanlarının uzun müddettir üzerinde çalıştığı proje ile birçok radyo teleskobunun birebir anda çalışarak, çok yüksek ölçekli datalar tahlil edilmiş oldu. Görüntülenen gök cisminin günlük hayatımıza direkt tesiri olmayacak. Işık yılı uzaklıkları dediğimizde muhakeme etmekte zorlanacağımız büyük uzaklıklar olduğunun bilinmesini isterim. Kara delikler tarifleri gereği çok küçük gök cisimleridir. Gökadamızda görüntülenen kara delik 10 üzeri 10 metre dediğimiz ölçekte. Örnek vermem gerekirse Ankara’daki bir toz kesimi İstanbul’u ne kadar etkilerse, kelam konusu kara delik de bizim gezegenimizi lakin bu oranda etkileyebilir. Görüntülenen kara deliğin dünyaya olan uzaklık ve kütlesini düşününce rastgele bir tesirde bulunmasına imkân yok.” 

‘YAKINDAN GÖRDÜK’ 

İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Kısmı Astrofizik Ana Bilim Dalı’ndan Prof. Dr. Tolga Güver, kara deliğin kütlesini bildiklerini, değerli detayın bunu çok yakından görmüş olmak olduğunu söyledi. Güver, “Görüntülenen kara deliğin Dünya’yı yutması üzere bir durum kelam konusu değil. İmgede değişik olan kara deliğin eğim açısının olması. Bu da kara deliğe tam kenardan bakmadığımızı gösteriyor. Galaksiler evrildikçe kara delikler de galaksilerin de birlikte evrilip, büyüdüğünü düşünüyoruz. Fakat manzaralardaki açı bize bu kara delikteki durumun tam da düşündüğümüz üzere olmadığını gösteriyor” dedi. 

KARA DELİK NEDİR?

NASA, kara deliği uzayda muhakkak nicelikteki hususun kendi içine gerçek çöktüğü bir bölge olarak tanımlıyor. Bu bölgede yerçekimi o kadar güçlü ki ışık da dahil hiçbir şeyin kaçması mümkün değil. Kara delikler kimi büyük yıldızların patlaması ve ölmesiyle ortaya çıkabiliyor. Birtakım kara delikler ise sahiden devasa boyutlara, Güneş’in milyarlarca kat tartısına ulaşabiliyor. Galaksilerin merkezinde bulunan bu dev canavarların nasıl oluştuğu bilinmiyor. Fakat galaksilerin geleceği ve dönüşümü üzerinde büyük tesirleri olacağı kesin.

Event Horizon (Olay Ufku) Teleskobu (EHT) isimli memleketler arası kuruluş tarafından fotoğrafı çekilen Sagittarius A*, gökyüzünde ufacık bir nokta olarak gözüküyor. Bu kara delik, Messier 87 Galaksisi’nin merkezinde bulunan M87 isimli kara delik ile kıymetli benzerlikler gösteriyor. Sagittarius A*’nın M87’den çok daha küçük ve daha hafif olduğu belirtiliyor. EHT M87’nin birinci imgesini 2019’da paylaşmıştı.