Nesli tehlikedeki 5 endemik balık koruma altında

Akdeniz Su Eserleri Araştırma Üretme ve Eğitim Enstitüsü (AKSAM), birçoğu Dünya Doğayı Müdafaa Birliği (IUCN) kırmızı listesinde kuşağı tehlike altındaki tiplerden olan Türkiye’de 180 civarındaki bölgesel yahut noktasal endemik balık çeşitlerinin korunması, üretimi ve gelecek jenerasyonlara aktarılabilmesi için proje başlattı.

Türler için gen bankası niteliğindeki projede birinci etapta, Antalya ve etrafındaki jenerasyonu yok olmak üzere olan 5 endemik balık çeşidi, laboratuvar ortamına alındı.

AKSAM’ın Antalya Kepez Su Eserleri Üretme İstasyonu’nda endemik çeşitlerden 3’ünün üreme çalışmaları muvaffakiyetle sonuçlandı, 2’si için de çalışmalar sürüyor. Bu balıklar yalnızca Acıgöl’de yaşayan Anatolichthys transgrediens (dişli sazancık) yalnızca Kırkgöz ve Nemrut Gölü’ndeki Paraphanius mentoides (Dişli sazancık), Boğaçayı ile Manavgat- Peri Köprüsü ortasında iç sulardaki Capoeta antalyensis (Antalya sarı balığı) ve Alburnus baliki (inci balığı) ile Kırkgöz Kaynağı ve Düden Pseudophoxinus antalyae (Antalya çiçek balığı).

180 ENDEMİK CİNSİN JENERASYONU TEHLİKEDE

Ekoloji ve Kaynak İdaresi Kısım Lideri Dr. Soner Çetinkaya, ülkemizin tıp çeşitliliği açısından epey varlıklı olduğunu, şu ana kadar 180 civarında endemik balık tipi tespiti yapıldığını söyledi. Bir kısmının ülkenin farklı noktalarında, bir kısmının da yalnızca bir noktada, noktasal endemik olarak varlığını devam ettirdiğini anlatan Çetinkaya, “IUCN kriterlerine nazaran, iklim değişikliği ve beşeri faaliyetler nedenleriyle ne yazık ki bu 180 endemik çeşidimizin çoğunluğu kırmızı liste dediğimiz kuşağı tehlike altında, yok olmayla karşı karşıya olan türler” dedi.

Enstitüdeki çalışmaların birinci etabında Antalya ve etrafından 5 çeşidi getirdiklerini aktaran Çetinkaya, “Burada üreme çalışmalarını başlattık, bir kısmı adaptasyon evresinde, bir kısmının üretimini de gerçekleştirdik. Yalnızca bu 180 tipten 5’inin yetiştiriciliğini yapabilmek, soyunun devamını sağlayabilmek kâfi değil. Ülkemizin sahip olduğu bu biyolojik zenginliği koruyabilme ismine şayet projelendirip kaynak sağlayabilsek tiplerin tamamını müdafaa altına almak istiyoruz. Tabi ki bu ağır emek, kaynak ve yetişmiş insan gücü gerektiriyor” diye konuştu.

DÜNYADA YALNIZCA ACIGÖL’DE YAŞIYOR

Çetinkaya, dünyada yalnızca Denizli-Çardak ile Afyon-Başmakçı ilçeleri ortasındaki Acıgöl’de bulunan noktasal endemik bir dişli sazancık tipi Anatolichthys transgrediens’ün, gölde istilacı bir çeşit olan sivrisinek balığının baskısıyla, varlığının hayli azaldığını kaydetti. Gölden getirdikleri anaçlarla, jenerasyonunun devamı için bu tıbbın üretim çalışmalarına başladıklarını kaydeden Çetinkaya, adaptasyon çalışmalarının sürdüğünü lisana getirdi.

Dünyada yalnızca Antalya-Kırkgöz kaynağı ile Bitlis-Tatvan’daki Nemrut Krater Gölü’nde varlığı bildirilen endemik tıp Paraphanius mentoides’in de (dişi sazancık) örneklerinin getirilerek stok oluşturduklarını lisana getiren Çetinkaya, “Nesli tehlike altındaki cinsler (kırmızı liste) ortasında bulunmaktadır. Enstitüde üretimi için küçük bir anaç stoku oluşturulmuştur” tabirini kullandı.

KURUYAN ÇAYDAN KURTARILDILAR

Diğer kuşağı tehlike altındaki 2 cinsten Pseudophoxinus antalyae’nin (Antalya çiçek balığı) Kırkgöz, Düden Çayı ve Boğaçayı’nda görülebildiğini belirten Çetinkaya, Alburnus baliki’nin (İnci balığı) ise Manavgat Irmağı ile Boğaçay ortası sularda yaşayan endemik ve jenerasyonu tehlike altındaki tipler olduğunu söyledi.

Çetinkaya, Antalya çiçek balığının Boğaçayı’ndan hudutlu sayıda alınan bireyiyle adaptasyonun sağlandığını ve bu yıl yavru alındığını kaydederek, “Boğaçayı’nın kuruyan bölgelerinde ölmek üzere olan inci balıklarının kurtarılması sırasında çeşidin bireylerinin sonlu bir kısmı enstitümüz havuzlarına getirilerek bir anaç stoku oluşturuldu. 1 yıllık bakım çalışmaları sonucunda ahenk sürecini tamamlayan balıklardan bu yıl yavru aldık” diye konuştu.

ANTALYA SARIBALIĞI, YENİLEBİLEN BİR TÜR

Antalya sarıbalığı Capoeta antalyensi’in yalnızca Boğaçayı ile Manavgat-Peri Köprüsü ortasındaki iç sularda dağılım gösterdiğini söyleyen Çetinkaya, jenerasyonu tehlike altındaki bu çeşidin anaçlarından da yavru almayı başardıklarını belirterek, tüketiliyor olması nedeniyle, bu gayeyle da bir çalışma yaptıklarını kaydetti. Çetinkaya, “Bu balığı şöyle de önemsiyoruz, maalesef global iklim değişikliği var ve sularımızın artık niteliği ve ölçüsü değişmeye başladı. Geleceğe hazırlıklı olabilme ismine da, zira bir müddet sonra alabalık yetiştirdiğimiz sularda yetiştiremeyecek hale geleceğiz. Münasebetiyle da buna seçenek oluşturmamız, hazırlıklı olmamız lazım. Antalya sarıbalığını da geleceğe seçenek oluşturabilecek bir cins olarak değerlendiriyoruz” dedi.