TEKNOLOJİ KADINLARDAN SORULUR

Dijitalleşme ve teknolojinin hayatımızda giderek daha fazla yer kapladığı bir dünyada son trendleri konuşmak, Metaverse’de nasıl gezineceğimizden satın alacağımız NTF koleksiyonlarına, dijital sanatın fizikî olanı nasıl etkileyeceğinden online platformlara, bilişim dalından kripto para ünitelerine uzanan heyecan verici “Diji” problemleri tartışmak için hepsi alanlarında uzman, birbirinden yetenekli ve yaratıcı bayanlarla bir ortaya geldik. Sanal gerçekliğe uzanan seyahat başlasın!

A’DAN Z’YE METAVERSE
DERYA MATRAŞ
META ORTA DOĞU, AFRİKA VE TÜRKIYE BÖLGE BAŞKANI

Meta Orta Doğu, Afrika ve Türkiye Bölge Başkanı’sınız. Görevinizi, sorumluluklarınızı bizimle paylaşır mısınız?
Meta’nın Orta Doğu, Afrika ve Türkiye’yi kapsayan 73 ülkedeki faaliyetlerinden sorumluyum. Görevim kapsamında bu güçlü coğrafyadaki her boyuttan işletmeye büyümeleri ve yurtdışı pazarlara ulaşmaları için ihtiyaç duydukları dijital marifetleri kazandırmak, insanlara önem verdikleri ko- nularda topluluk kurmaları için ihtiyaç duydukları gücü ve servisleri sunmak, insanların hayatlarına katkıda bulunmak ve bölgede hem ekonomik, hem toplumsal alanda yazılan başarı öykülerinin bir parçası olmak hedefiyle hayata geçirdiğimiz birçok çalışmayı yönetiyorum.

Şu sıralar üzerinde en çok konuştuğumuz sanal gerçeklik Metaverse nasıl ve neden doğdu?
Metaverse’ü en kolay anlatımıyla baktığımız değil, içine girdiğimiz bir internet olarak tanımlayabiliriz. Metaverse beşerlerle bir ortaya fizikî olarak gelemediğinizde, buna en yakın tecrübesi sunacak bir alan. Meta olarak yeni vizyonumuz doğrultusunda da odak noktamız Metaverse’ü hayata geçirmek ve insanların bağlantı kurmasına, topluluklar bulmasına ve işlerini büyütmesine yardımcı olmak. Burası yalnızca arkadaşlarınızla sosyalleşerek vakit geçirebileceğiniz bir alan olmakla kalmayıp birebir vakitte birlikte çalışabileceğiniz, üretebileceğiniz, alışveriş yapabileceğiniz ve daha fazlasını gerçekleştirebileceğiniz bir yer olacak. İçerik üreticileri ve sanatçılar, izleyicileriyle yeni yollarla bağlantı kurabilecek ve onları bu paylaşılan tecrübelere dahil edebilecek. Örneğin bu alan, birlikte olamasanız da sevdiğiniz bir arkadaşınızla yemek yiyebilmenizi ya da en sevdiğiniz bir kümenin konserine güya orada birlikteymişsiniz üzere bağlanmanızı sağlayacak. Metaverse’ün eğitim fırsatları açısından da birçok kapı açacağına inanıyoruz. Çocuklarımızı, Eski Roma’yı yahut Osmanlı İmparatorluğu’nu kitaplardan okumak yerine o dönemin pazarlarında dolaşabileceği, Lidyalıların birinci parasını kullanıp alışveriş yapabileceği, Mars ve gezegenlerin üzerinde yürüyüp yakından görebileceği ve biyolojiyi kitaplardan öğrenmek yerine hücrelerin içinde gezintiye çıkabileceği daha gerçekçi tecrübeler bekliyor.

Dijital varlıklarımız Metaverse’de nasıl bir hayat sürecek? Yaşam nasıl olacak Metaverse’de?
Metaverse hayata geçtiğinde canlı 3D avatarlar, etkileşimlerinizi bugün çevrimiçi olarak mümkün olan her şeyden çok daha güçlü hale getirecek. Yazmak yahut dokunmak yerine, bir şeyi ellerinizi hareket ettirerek, birkaç söz söyleyerek ve hatta düşünerek gerçekleştirebileceksiniz. Şu an sanal gerçeklikten ve artırılmış gerçeklikten bahsetsek de gelecekte tüm bu formların bir ortada var olabileceği bir gerçeklik görebiliriz. Bu noktada karşımıza Mixed Reality (karma gerçeklik) ve Extended Reality (genişletilmiş gerçeklik) kavramları çıkıyor. Karma gerçeklik sanal ve artırılmış gerçekliğin bir ortada olduğu bir formken, genişletilmiş gerçeklik sanal gerçeklik, artırılmış gerçeklik ve karma gerçekliğin özelliklerini birleştirip kullanan bir gerçeklik türü.

Metaverse’ün kurallarını kimler koyacak, kim/kimler yönetecek Metaverse’ü?
Tıpkı internet üzere, Metaverse’ün de temel özelliği, açıklığı ve karşılıklı olarak kullanılabilirliği olacak. Biz Meta olarak Metaverse ile mümkün olduğunca fazla beşere hizmet vermek istiyoruz ve daima birlikte çalışırsak önümüzdeki 10 yıl içinde Metaverse’ün bir milyar beşere ulaşmasını, yüz milyarlarca dolarlık dijital ticareti barındırmasını ve milyonlarca üretici ve geliştirici için iş desteği olmasını umuyoruz. Metaverse nihayetinde iş, eğlence ve ikisinin ortasındaki her şeyi kapsayan bir hal alacak. Metaverse’ün iş dünyasına yansımasını düşündüğümüzde; artık ofise gidip gelmeden ofiste olabileceğimiz ve olağan düzenimizde çalışabileceğimiz bir dünya olarak karşımıza çıkacak.

Meta Türkiye ve KEDV işbirliğiyle hayata geçirilen Elif Ergu’nun kaleme aldığı Sonları Aşan Bayanlar kitabının öneminden bahseder misiniz?
Meta olarak başarılı olmuş bayan girişimcilerin farklı öykülerinin paylaşılmasının yeni girişimcilere cüret verme açısından çok değerli olduğunu düşünüyoruz. Türkiye’de pandeminin başlangıcından bu yana Instagram’da bayanlara ilişkin işletmelerde yüzde 92’lik bir artış görüldü. KEDV ile yaptığımız işbirliği sonucunda hayata geçirdiğimiz, Elif Ergu’nun kaleme aldığı Hudutları Aşan Bayanlar kitap projemiz aracılığıyla 10 bayan girişimcinin ilham verici öykülerini öne çıkarma fırsatı elde ettik. Meta platformları Türkiye’nin en ücra köşesinden bir bayan girişimcinin ürettiği bir el işi ürünü dünyanın bir başka ucundaki bir alıcıya ulaştırmasını sağlayabiliyor.

MODA, METAVERSE VE NFT HAKKINDA HER ŞEY
ELİF ÇETİN
STRATEJIST, GIRIŞIMCI VE KONUŞMACI

Tüm bu sıfatları taşımanın yanı sıra ayrıyeten Loud and Proud kurucususunuz. Ne yapar Loud and Proud?
Şirketlere, girişimlere ve iş dünyası önderlerine danışmanlık veriyoruz. Çalışmalarımız “Strateji, tasarım ve inovasyon” odaklı. Geleceği görünür kılmak üzere bir vizyonumuz var, iş dünyasını bir sonraki aşamasına taşımak istiyoruz.

Ayrıca Cüneyt Özdemir’in YouTube kanalında her gün teknoloji, inovasyon ve yeni kuşak mesleklerle ilgili ilgi çekici haberler paylaşıyorsunuz.
Yaklaşık bir yıldır Türkiye’nin en ikon isimlerinden biriyle hafta içi her gün canlı yayın yapıyorum. Bu müthiş bir tecrübe. Türkiye’de çok benzerini görmediğimiz bir içerik stratejimiz var. İş, teknoloji, iktisat üzere 20 farklı kategoride dünyada neler olduğunu anlatıyorum. Maksadımız bilgi ve ilham verirken birebir vakitte vizyon kazandırmak. Bir de hafta sonları tek başıma olduğum bir trend programım var; “Elif Çetin ile 15×15 Trendler”. Burada da teknolojiyi herkes için anlaşılabilir kılmayı, böylece üretimi ve değer yaratma- yı teşvik etmeyi amaçlıyoruz.

Şu an Türkiye’de bu düzeyde başka bir üretim yok.Teknoloji hayatınızda ne vakitten beri var? Ve şu anda teknolojiyi nasıl kullanıyorsunuz?
Dünyanın çeşitli yerlerinde yaşayan yeteneklerle çalışıyoruz, münasebetiyle tüm iş süreçlerimiz uzaktan çalışmaya uygun, yani bizde her şey dijital. Son dönemde Metaverse ve NFT odaklı projelerimiz ve hizmetlerimiz gündemde. İhtiyaç duyan şirketlerin Metaverse stratejilerini yaratıyoruz. NFT konusunda da hem çok yetenekli, hem de küresel projeler gerçekleştiren bir takımla çalışıyoruz. Müşterilerimizin tüm bu yeni dünyaya meselesiz geçişlerini sağlıyoruz.

Şu anda bundan 50 yıl önce akla hayale gelmeyecek yeni jenerasyon teknolojilerle çevriliyiz. Bundan 100 yıl sonrası için ne üzere yenilikler öngörüyorsunuz? Hayallerinizde neler var?
Yapay zekanın öne çıkacağını ve işgücünden vatandaşlık kavramına kadar köklü değişikliklere neden olacağını düşünüyorum. Geleceği düşündüğümde insan ırkı için öngördüğüm bir tekrar tasarlanma süreci var. Bence artık çoklu gezegenli yaşama geçmiş olacağız, “multiplanetary” deniyor buna. “Transhuman”a (insan ötesi) uzanan bir yolculuğumuz da olacak. Bilinç transferinin gerçek olduğu, üreme işlevinin değiştiği ve cinsiyetlerin öne çıkmayacağı, ayrıyeten bedensel olarak farklılaştığımız bir yapı.

Bilimkurgu sinemaları bu manada çok değerli çünkü gelecek biz nasıl hayal edersek öyle oluyor.Metaverse’ü siz nasıl anlatırdınız?
En kolay tarif şöyle olabilir; nasıl toplumsal medya çatısının altında Instagram, Twitter, YouTube üzere farklı birçok şirket yer alıyorsa, Metaverse de bir çatı ve altında birçok şirket olacak. Metaverse sanal gerçekliğin ticarileştirilmiş hali. Teknoloji dünyasının bir süredir aradığı “bir sonraki büyük şey” ve internetin geleceği olarak görülüyor. Aslında web 3.0 başlığı altında gördüğümüz bir mevzu. Nedeni ise; AR/VR teknolojilerinin kullanım alanlarının oluşması ve yaygınlaşması gündemde. Dijitalin derinleşebilmesi ve bu teknolojilerin hayatlarımızda yer edinebilmeleri için sanal yaşamlarımızın bir platform muhtaçlığı doğdu. Bunu da şu an Metaverse karşılıyor.

Dijital varlıklarımız Metaverse’de nasıl bir hayat sürecek? Ve burada yaşam nasıl olacak?
Teknik olarak baktığımızda fiziki yaşamımızda yaptığımız her şeyi sanal olarak da yapabilmemiz planlanıyor. Çalışma, alışveriş, aktiflik, seyahat, vb. Ancak bunun sosyolojik ve ruhsal boyutlarının daha çok öne çıkması gerektiğini düşünüyorum. Teknoloji filozoflarına, antropologlara, hukukçulara daha fazla muhtaçlığımız olacak.

Moda ve Metaverse de engin bir alan. Gucci, Givenchy, Balenciaga, Burberr y ve Dolce&Gabbana üzere çeşitli markalar oyun şirketleriyle işbirliği yapıp NFT giysi koleksiyonları hazırladılar. Sizi en çok heyecanlandıran proje hangisiydi?
İngiliz Moda Kurulu, Roblox’ta Moda Ödülleri tecrübesini ve Metaverse tasarımı için birinci moda ödülünü başlattı mesela, bu üzere projeler şu aşamada oyun şirketleri aracılığıyla yapılıyor. Metaverse’ün gelişmesi muhtemelen uzun yıllar alacak, fakat NFT’ler, lüks moda markaları için yakın vadeli fırsat sunuyor. Şöyle diyelim; NFT’ler Metaverse’e girişin en süratli ve kârlı yolu. Sanal avatarlardaki artışla birlikte sanal modaya olan talep süratle artacak. Dijital alanda kendini kişiselleştirme gereksinimi yadsınamaz ve moda bunu yapmanın en kolay yollarından biri. Münasebetiyle moda, perakende ve lüks kategorilerinde fırsatlar öne çıkıyor. Moda Operandi, Modaverse ismini tescil ettirmiş mesela. Bir metaverse stratejisi olanlar ve bu alanda derinleşme planları yapanlar beni heyecanlandırıyor. Biz de stratejilerimizde bu heyeca- nı yaşatmaya ve başkanlar çıkarmaya odaklanıyoruz.

NFT’ler fizikî koleksiyonların manasını, onlara olan bakış açımızı da vakitle değiştirecek mi?
Burada NFT’nin ne olduğuna bir açıklık getirelim. NFT orijinalliği teyit eden ve “blockchain”de depolanan bir “veri birimi”. Yapılan projelerin ağırlıklı olarak dijital sanat projeleri olmasından ötürü NFT’lerin koleksiyonlar için üretildiği düşünüldü. Konser bileti, diploma, tapu, sertifika üzere “benzeri olmayan her şey” NFT haline getirilebilir. Kripto para üniteleri ve NFT’ler, Metaverse tabanındaki şeyleri satın almayı ve satmayı kolaylaştırarak ticari fırsatlar yaratıyor. Özellikle bir otoriteye ihtiyaç duymadan orijinalliğin teyidi konusu tüm merkezi yapıları sarsacak bir bahis ve evet vakitle birçok şeyi değiştirebileceğini düşünüyorum.

DİJİTAL PLATFORMLAR ÜZERİNE
MERVE NAZ ATMACA
BluTV CMO

Dijital pazarlama eğitimi aldınız ve son 12 yıldır da dijital platformlarda görev yapıyorsunuz. Bu dönemi öngörüp bu dünyaya yönelmeniz nasıl oldu?
Kariyerime 2007 yılında bir restoran zincirinin pazarlama depart- manında marka müdür yardımcısı olarak başladım, kısa süre içeri- sinde marka müdürü oldum ve üç yıl boyunca bu sektörde çalışmaya devam ettim. Bu süre zarfında tıpkı şimdi metaverse’ün sürekli konuşulduğu üzere e-ticaret ve dijital platformlar konuşuluyordu, tek farkı o dönemde önemli adımlar atılmaya başlanmıştı. Büyük bir dönüşümün gerçekleşeceğini biliyordum, klasik pazarlama bilgimi geliştirmeye devam ederken dijital pazarlama kanallarını da kesinlikle öğrenmem gerektiğini düşünüyordum. Milletlerarası bir eğitim kurumunun web sitesi üzerinden dijital pazarlama eğitimlerine katıldım, marka yönetimi ve dijital pazarlamayı birlikte yapabileceğim bir e-ticaret sitesinde işe başlayarak dijital platformlara geçiş yaptım. İş hayatında edindiğim tecrübelerimi Execu- tive MBA ve NYU’da dijital pazarlama eğitimleriyle de perçinledim.

2020’den beri BluTV’de CMO olarak görev yapıyorsunuz. Görevinizin içeriğini ve öne çıkan projeleri kısaca anlatır mısınız?
BluTV’de 360 pazarlama faaliyetlerinden sorumluyum, biraz ayrıntılandıracak olursak; marka iletişim stratejisinden konvansiyonel ve dijital pazarlama iletişimine, satın alma süreçlerinden dijital performans pazarlama aktivitelerine, abone bazlı yönetiminden PR’a kadar ve bu alanlarda dayanak aldığımız ajanslar ile iş ortaklarının yönetiminden sorumluyum. Dijital platformlar için en önemli olan ölçüm hepimizin bildiği üzere abonelik sayısı. Yeni abone kazanımı ve mevcut abonenin tutundurulması çok önemli. Bu sebeple hem mevcut üyelerimizin memnuniyetini artırmak, hem de yeni üye kazanmak pazarlama stratejimizin temelini oluşturuyor. 2021 yılı BluTV’nin pazarlama açısından en etkin olduğu, çabucak her ay yeni bir orjinal içerik lansmanı yaptığı, kendi abonelik rekorunu kırdığı pazarlama kampanyalarında ikisi büyük ödül olmak üzere toplam 18 ödül aldığı, başarılarla dolu bir yıldı. Öne çıkan birçok pazarlama kampanyamız ve projemiz oldu lakin Felis ve Kristal Elma’da ön plana çıkan işlerimiz, The Handmaid’s Tale için yaptığımız protesto fragman iletişimi ve bir BluTV orjinal içeriği olan İlk ve Son için hayata geçirdiğimiz “Terapi Yorum” özelliği ve bu projenin pazarlama iletişimi oldu.

Dijital bir platformun CMO’su olmakla klasik bir yayın kümesinin CMO’su olmak ortasında nasıl farklar var?
Geleneksel ile dijital ortasındaki temel fark klasik yayın kümelerinin kendi maksat kitlelerine bizim kadar dokunmuyor ve onlarla direkt bir alışverişe girmiyor olmaları. Abonelikli platformlarda maksat kitleniz ile yalnızca duygusal bir bağ değil, bir e-ticaret ilişkisi de kuruyorsunuz. Münasebetiyle pazarlamadan sorumlu yönetici olarak pazarlama stratejinizin temelinde sürdürülebilir bir marka yaratmak ve yoğun içerik iletişimi olsa da performans odaklı dijital pazarlama aktiviteleri önceliğiniz olmalı. Bu farklılık ise medya satın almadan, toplumsal medya stratejisine ve hatta en temelinde içerik stratejisine kadar klâsik yayın kümelerinden ayrışmamızı gerektiriyor. Dijital bir platformun CMO’su olmak 360 pazarlamanın her alanında çok geniş bir bilgi ve tecrübe birikimiyle sürekli gelişen ve değişen izleyici alışkanlıklarına hakimiyet ve kuvvetli bir dijital performans yönetimi gerektiriyor.

Son yıllarda dijital platformların sayısının artmasını nasıl değerlendiriyorsunuz?
Türkiye’nin birinci premium online görüntü platformu olan, Türkiye’nin birinci yepyeni içeriği Masum’u yaratmış, bugün 62’den fazla özgün içeriğiyle ülkemizde bu pazarın büyümesine öncülük etmiş BluTV’nin bir yöneticisi olarak bu tablodan yalnızca gurur duyabiliriz ve memnun olabiliriz.

Dijital platformların sayısının artması sektörün büyüdüğünün ve mevcut durumdan daha da büyük bir potansiyel barındırdığının güzel bir göstergesi. Pandemi dijital platformların penetrasyonuna çarpan tesiri yaptı ve dijital platform kullanıcılarının sayısında önemli bir artış gözlemlendi. 2022 yılında iki büyük yabancı dijital platformun daha Türkiye pazarına gireceğini biliyoruz, rekaberlik (rakip ile beraberlik) kavramına çok inanan biriyim, güzel rekabetin bizi daha da iyiyi başarmak için kamçıladığını düşünüyorum.

DİJİTAL BİR SANAT MÜZESİNE IŞINLANIYORUZ
ESRA ÖZKAN
X MEDIA ARKA MUSEUM DİREKTÖRÜ

Türkiye’de bir birinci olan “X Media Arka Museum”un kurucuları ortasındasınız. Teknoloji, bilim ve sanatı bir ortaya getiren müze ezberleri nasıl bozuyor?
X Media Arka Museum, dediğiniz üzere teknoloji, bilim ve sanatı bir ortaya getiren ve Türkiye’nin birinci dijital sanat ve yeni medya müzesi. Müze olarak kalıcı bir mekanız ancak bir müze olarak beklenenlerin farklı bir versiyonunu sunuyoruz. Örneğin müzelerin olağanda sabit koleksiyonu vardır ve izleyiciye sergilerle birlikte kendi koleksiyonlarını gösterirler. Bizim de koleksiyonumuz var lakin alışılagelmiş şekilden farklı; IP üzerinden! Yani lisanımız klasik müzelerden biraz daha farklı, dijital sanat ve yeni medya kozmosu üzerinden. Yer olarak da 1000 metrekarelik bir alanda yüksek teknolojiyle izleyicilere farklı tecrübeler sunuyoruz. İlk demekten de çekinmiyoruz; güçlü bir teknik altyapımız, milletlerarası işbirliklerimiz, yerli ve yabancı sanatçılarımız ve gelecek planlarımız var.

İlk sergiyi, “Leonardo Da Vinci: Yapay Zekâ Işığın Bilgeliği/Cern’den Nasa’ya İnsanlık ve Metaverse”ü kısaca anlatabilir misiniz?
Ouchhh stüdyonun Leonardo Da Vinci: Yapay Zekâ Işığın Bilgeliği/Cern’den Nasa’ya İnsanlık ve Metaverse” standı beş farklı bilgi katmanından alınarak yapay zekayla harmanlanmış, sinematik data boyama tecrübesini içermekte. Standın birinci bölümü “Leonardo Da Vinci: Yapay Zekâ Işığın Bilgeliği/Cern’den Nasa’ya İnsanlık ve Metaverse” için sanat tarihinin bilgileri kullanılarak oluşturuldu. Bu bölümde bilgi tabanı olarak Leonardo Da Vinci’nin çizimleri, 3D modellemesiyle sanatçının tabloları, icatları, makine çizimleri ve eskizleri kullanılıyor. Tıpkı vakitte Michelangelo, Raphael, Botticelli tarafından yapılan sanat tarihinin ünlü başyapıtlarının bilgileri ve fotoğrafları de yer alıyor. Standın bu bölümünün müziği dünyaca ünlü Oscar ödüllü Nomadland sinemasının bestekarı Ludovico Einaudi ve efsanevi Mercan Dede’ye ilişkin. Standın ikinci bölümü Cern’den Nasa’ya İnsanlık ve Metaverse’ün farklı data evrenlerini sarmalayan bir yapıta çeviriyor. Poetic Ai, Veri Monalit, Nasa işbirliğinde Veri Gate ve Cern işbirliğinde Dark Machine bölümleri yer alıyor.

Metaverse sanat dünyasının geleceğini nasıl etkileyecek?
Bu sorunun sanat dünyası tarafında birden fazla etkeni var. Koleksiyonerler, yerli ve yabancı sanatçılar, coğrafi pozisyon, platformlar, galeriler, yaratıcı enstitüler, tiyatrolar, kültür siyasetleri üzere paydaşlar özelinde tek tek ele almak lazım çünkü hepsinin birbirine tesiri farklı. Bu etkenlere en büyük katkıysa kuşak ve kitlenin değişimi. Kitle birbiriyle etkileşime geçmeyi seviyor lakin fiziki olarak değil. Bu duruma da bugün yeni çözümler bulunmaya çalışılıyor. İnsan-makine, insan-bilgisayar ortasındaki iletişim, tasarım, arayüz üzere mevzuların iyileşmesi üzerine yoğunlaşılıyor. Bu durumda sanatın geleceğinde, telematik sanatlar, internet sanatı, jeneratif sanatlar üzere alanlara daha çok gidileceğini düşünüyorum. Lakin bunun temel sebebi de Metaverse’den fazla web 3.0’ın tesirleri olacak.

Metaverse’de açılan sanat galerileri ve stantlar, klasik manada sanat ve stantların pabucunu dama mı atacak?
Bu durum biraz daha sanatçı, koleksiyoner ve galeri ortasında kurulan güçlü bağlara bağlı. Teknoloji hayatımıza girdi diye sanatçılar sanat yapma şekillerini değiştirmeyeceklerdir. Evet teknoloji var, dijital sanatlar alanı ve farklı başlıkları var lakin bu “klasik sanat eskide kaldı” demek değil. Sanatçı kendini nasıl tabir etmek istiyorsa, kendini hangi mecrada göstermek istiyorsa öyle ilerlemeli. Koleksiyoner ve galeri de, sanatçı da her alanda desteklenmeli. Diğer türlü sanatın yerine metaverse geçmiş olur. Halbuki günün sonunda sanat yapıyoruz, teknolojiyi kullanarak yahut kullanmayarak.

NFT’nin gelişiyle dijital sanat nasıl bir evrim geçirdi?
Dijital sanattan fazla koleksiyonerler, galeriler dönüşüyor. Dönüştü diyemiyorum çünkü hâlâ denediğimiz bir sürecin içerisindeyiz. UI ve UX tecrübeleri zayıf olan platformlar var onların da dönüşmesiyle kullanıcı tecrübelerinde bir evrimleşme olabilir. NFT konusu bir akıllı sözleşme olarak temellendiği için dijital sanatın satın alınması, telif hakları üzere mevzularda yenilikler getirdi. Dijital sanatın üretimine farklılık getirmedi.

SANAT, MÜZİK VE TEKNOLOJİ
LALİN AKALIN
XTOPIA KURUCUSU, YARATICILIK VE TEKNOLOJI UZMANI

Yaratıcı endüstri ve teknoloji girişimcisi olmayı anlatır mısınız?
Bilim, sanat ve teknolojinin birleştiği spekülatif alanlara yöneldi beynim daima. Görüntü sanatı ve yeni medya sanatlarına ayrıyeten ilgiliydim. Dijital sanatı tecrübeler oluşturarak gös- terme tecrübesi edinince Güçlü PSM’deki Sanat Aktiflikleri Yöneticiliği tecrübem başladı. Şiddetli Holding ile birlikte kurduğumuz Digilogue Platformu’nun altı sene direktörlüğünü yaptım ve bu süreçte Türkiye’de yaratıcı endüstriler ve teknoloji bağlamının ne kadar az gündemde olduğunu görüp ihtiyaçlara göre marifet geliştirme atölyeleri, konferanslar, stantlar ve şenlikler düzenledik. Digilogue markası altında yarattığım Future Tellers konferansıyla teknolojinin toplumdaki ve gündelik hayatımızdaki tesirlerini öne çıkarma ve ileriye dönük varsayımlarda bulunma ve bilgilendirme serileri gerçekleştirdik. Önümüzde 18-19 Mart tarihlerinde gerçekleşecek altıncı Sonar Festivali’nin yaratıcılık ve teknoloji platformu olan +D’nin küratörlüğünü yapıyorum. Yaratıcı endüstriler ve teknoloji bağlamında toplumsal yarar ve bilgilendirme odaklı stratejiler geliştiriyorum. Kurumlar, markalar, enstitülerle çalışıp danışmanlık yahut onlarla birlikte yeni girişimler oluşturuyorum.

XTOPİA kurucususunuz, nedir XTOPİA?
XTOPİA yaratıcılık, sürükleyici tecrübeler, teknoloji ve insanlıkla ilgili söylemlere odaklanan küresel bir dünya inşası girişimi. Ben XTOPİA’yı kolektif bir toplumsal hayal merkezi görevi gören, oyunlaştırma ve dünya kurma yöntemlerini, sosyokültürel zorluklarla mücadele etmek ve toplumca karşılaştığımız sıkıntılara ortak çözümler aramak için bir aygıt olarak kullanan yer olarak hayaliyle kurdum. Daha uygun bir dünya yaratmanın mümkün olduğunu düşünüyoruz. Ve bunu öngörülerimiz, fikirlerimiz ve yaratıcı projeler aracılığıyla ortaya koyuyoruz.

Tüm bu yaptığınız işleri dijital sanat ismi altında toplayabilir miyiz?
Yaptığım işleri dijital sanat ismi altında toplayamayız ancak dijital sanatı da kapsadığını söyleyebiliriz. Fizikî olanla dijital olanı yarıştırmaktansa dijitalin sunduğu imkanların, tecrübesi nasıl zenginleştirdiğini fark etmek daha önemli. Özellikle dijitalleşen kainatlar inşa ediliyorken, içinde o dünyanın sanatı olacak dijital sanat daha da önem kazanı- yor bence. Bununla birlikte gerçek dünyamızın gerçekliğini de sorguladığımız bir çağ içerisindeyken dijital altyapılar ile gerçekleştirilmiş yahut dijital ortamlarda tutulan eserler/ tecrübelerin fizikî ve gerçek ortamlara akışları beni çok heyecanlandırıyor. Milyonlarca insanın beynindeki gerçeklik baloncuklarının birleşmesine, birbirleriyle dönüşmesine imkan tanıyacak her altyapı benim için değer biçilemez bir deney. Ve sadece bu deneyin nereye gideceğini görebilmek bile kendi içinde bir tecrübe.

Genel manada bugün teknoloji ve sanatın birlikteliği neler doğuruyor? Bu alanda sizi heyecanlandıran/şaşırtan (dünyadan) en güncel işler neler oldu?
Çok sevdiğim Memo Akten (@memo_akten) ile başlayacağım. Kendisi dünya çapında öncü bir yapay zeka profesörü. Memo teknoloji ve sanatı müthiş harmanlayabilen ve araştırmaları, derin sorgulamalarıyla daha da eşsiz eserler yaratan mükemmel bir zihin. Memo Akten’in ahtapot zekasından esinlenip yapay zeka kullanarak oluşturduğu yeni NFT’lerle yalnızca bir bilinç deneyi değil, ahtapotlardan ilham alarak bir merkezsizleşme (decentralization) deneyi yapmış olması takdire şayan.

Yine çok beğendiğim bir zihin ve sanatçı Sougwen Chung (@sougwen), bir makineyle birlikte çizimler yapan bir performans sanatçısı. Bilgisayarları ve insanları canlı olarak karşılaştırıp sonuçları tıpkı anda insanlara sunan olağanüstü bir sanatçı.

Müziğin en sevdiğiniz sanat kolu olduğunu okudum, teknolojiyi müziğe nasıl dokunduruyorsunuz
Müzik her vakit ve her seferinde gücüyle beni hayran bırakıyor. Müzik yalnızca endüstriyel şarkılardan ibaret değil. Aslında bir ses üretimi. Rastgele bir alanda üretim söz konusu olduğunda da teknolojinin açtığı yeni yollar ve imkanlar yadsınamaz. XTOPİA’nın en tatlı projesi Live Choir A.V, her sene sevgili koro şefimiz Başak Doğan, Amir Ahmadoğlu ve Tolga Böyük (Islandman) ile devam ettirdiğimiz görsel ve işitsel bir performans olarak oldukça ilgi çekici. Müzik teknolojinin yardımıyla insan ruhundaki tesirini on katı kadar artırabiliyor. 3D, 4D sound teknolojileri örnek verilebilir.

METAVERSE’DE VAR OLAN VE NFT DİZAYNLAR YAPAN BİR MARKA
CEREN ARSLAN
KNITOLOGY DİJİTAL MARKASI KURUCUSU VE TASARIMCISI

Dijital bir marka olan Knitology ne vakit kuruldu?
Yaşadığım coğrafya, bayan figürü, iş için görevlendirildiğim her farklı ülkede soluduğum çoklu atmosfer, tanıştığım her birey, modernize edilmiş sanat kokan her ayrıntı ve doğal ki teknoloji merakım harmanlanarak bizi bugün bu noktaya getirdi.

Dijitalleşme ve matematikle birleşen estetiğin, atmosferi, kaynakları ve en kıymetlisi vakti nasıl daha kıymetli kıldığını takımımla birlikte her gün hatırlıyoruz. Knitology’de biz günümüzü dijital yaşarız; tasarım süreçlerimiz, gün içerisindeki güç kullanımımız, vaktimizi verdiğimiz her iş akışında verimlilik hesaplarımız dijitale bağlı. Velhasıl biz fizikî olanı daha az israfla dijital, dijital olanı da gerektiği kadarıyla fizikî kılmayı hayal ederiz.

Hayal ettiğimiz dizaynları dijitale aktardığınızı söylemişsiniz. Bunu anlatır mısınız? Her fizikî kıyafetin bir de dijital versiyonu, NFT versiyonu mu var? “NFT’leştirdiğimiz Metaverse evrenimizde kullanıma sunmayı amaçlıyoruz” diye anlatmışsınız.
İçinde bulunduğumuz sanayinin toplam su tüketiminin 90 milyon metre küp, CO2 salınımının yüzde 10 olduğunun şuuruyla hareket etmeye çalışıyoruz. Tüm koleksiyonları evvel kullandığımız üç boyutlu modelleme yazılımlarıyla tasarlıyor, numune süreci başlamadan tüm fitleri avatarlar üzerinde onaylayıp sonra üretim evresine geçiyoruz. Hatta tüm stok üretilmeden eserleri evvel ön siparişe açıp talep yoğunluğunu siparişlerle ölçümleyerek toplu üretime geçiyoruz. Yani evet tüm eserlerimiz phygital! NFT’lerimize gelince, Withfoundation ve Opensea sitelerinde hesaplarımız mevcut; tüm eserlerimizi değil, kıssası olan ve sanatla beslenen koleksiyonlarımızı NFT’leştiriyoruz.

NFT’leştirdiğiniz eserlerin satışları başladı mı?
Evet. Bahsettiğim üzere Opensea ve Withfoundation siteleri üzerinde mevcut. Ancak NFT dizaynlarımız hâlâ devam ediyor. Başlangıç için Knitology Heritage isminde üç eserlik bir NFT koleksiyonu daha çıkaracağız. Bunların içinde de Generation ve Sensation fiziki koleksiyonlardan modüller var. Koleksiyon hesabımız @knitologysociety’de görücüye çıkacak.

Markanın Metaverse kainatı var mı?
Proje tamamlanma basamağında lakin tüm altyapı hazır.

Bunun klasik bir moda markasının yanı sıra bir “Community” olduğunu söylemişsiniz.
Müzik kanalımız, toplumsal medya hesaplarımız, ofisimiz ve kendi Metaverse galerimiz bize inanan topluluğun tüm üyelerine açık. İlerleyen süreçlerde farklı platformlarda da yer almak için projelerimizi tamamlamaya çalışıyoruz.

BİLİŞİM SEKTÖRÜNDE NELER OLUYOR?
BANU SÜREK
INDEKS BİLGİSAYAR AŞ GENEL MÜDÜRÜ

Kısaca İndeks Bilgisayar’dan, görev ve sorumluluklarınızdan bahsedebilir misiniz?
Biz İndeks Bilgisayar olarak 32 yılı aşkın süredir Türkiye Bilişim Teknolojileri sektöründe faaliyet gösteren distribütör bir şirketiz. Portföyümüzde bulunan 200’ü aşkın memleketler arası teknoloji markası ürünlerini, Türkiye genelinde sekiz binin üzerinde iş ortağımız kanalıyla hem kurumsal, hem ferdî son kullanıcılara ulaştırıyoruz.

Pandemi sizin sektörü nasıl etkiledi ve etkiliyor? Bilgisayarlarda ve akıllı telefon pazarında durum nasıl
Öncelikli olarak dizüstü bilgisayarlar, masaüstü bilgisayarlar, tabletler, yazıcılar, monitörler, akıllı telefonlar üzere konutta uzaktan erişimi sağlamak için elzem olan uç ürünlerin ta- lebinde patlama yaşandı. Biz de İndeks Bilgisayar olarak kontratını taşıdığımız markalara ilişkin bu ürün kümelerinde oldukça yüksek bir taleple karşılaştık. IDC datalarına göre Türkiye’de 2019 yılında kişi- sel bilgisayar pazarı 1,6 milyon adet iken, 2020 yılında yüzde 37’lik bir büyüme ile 2,2 milyon adede, 2021 sonu itibariyle ise 2,3 milyon adedin üzerine ulaşmış bulunuyor. Hasebiyle pandemi tesirinin bizim de ticaretini yaptığımız lokomotif ürün kümemiz olan kişisel bilgisayarlar pazarına müthiş olumlu yansıdığını söyleyebiliriz. Diğer taraftan; 2019 sonu itibariyle küçülme beklenti- si olan akıllı telefon pazarının da GFK bilgilerine göre hem 2020, hem de 2021 yıllarında yatay bir seyirle 10,5 milyon adet düzeylerinde yılı kapattığını görüyoruz. Türkiye bilişim teknolojileri sektörünün ana ürün kümeleri diyebileceğimiz bu iki alt pazardaki olumlu gelişmeleri, pandeminin teknoloji ürünleri talebi üzerindeki müspet tesirine bağlayabiliriz.

Şu anda bundan 50 yıl önce akla hayale gelmeyecek yeni jenerasyon teknolojilerle çevriliyiz. Bundan 100 yıl sonrası için sizin sektörünüzde ne üzere teknolojik yenilikler öngörüyorsunuz? Bizi şaşırtacak teknolojiler yolda mı?
Ortalama beş yıllık bir gelecek için varsayımda bulunursak, sektörde tesirli olacak teknoloji alanlarını bulut teknolojisi, yapay zeka, dijital dönüşüm, analitik/büyük data, siber güvenlik, eski sistemlerin modernizasyonu ve “blockchain” olarak sıralamak çok yanlış olmaz. Lakin bundan 100 yıl sonrası için sanıyorum akıllı mesken ve akıllı şehirlerin “sıradan” olduğu, dünyadaki birçok probleme teknolojiyle çözüm bulunmuş bir yaşamı hayal etmek gerekir.

Türkiye’de teknoloji çalışanları ortasında bayanların yeri çok değil. Neden sizce? Teknolojide bayanlar erkeklerden daha mı edilgen? Ve bunu değiştirmek için neler yapmalı?
Sorun, mühendislik eğitimi alma fırsatı bulamayan kız çocuklarımızdan başlıyor. Çözüm kesinlikle ki genel bir farkındalık hareketiyle kız çocuklarımızı mühendislik alanlarında eğitim almaya teşvik etmek ve heveslendirmekle başlayacak. Diğer taraftan; teknoloji sektörü Türkiye’de satış yoğun bir sektör olduğundan, finans sektörü üzere bayan istihdamının nispeten yüksek olduğu bir sektör diyebiliriz. Hatta sektörün milletlerarası firmalarında bayan zirve yöneticilerini de sıklıkla görüyoruz. Fakat ülkemizdeki mahallî çoğu şirkette olduğu üzere bizim sektörümüzdeki yerli şirketlerde de bayan yönetici sayısı oldukça düşük ve zirve bayan yönetici neredeyse hiç yok. Bu açıdan; Index Küme olarak bizim bu mevzudaki yaklaşımımız, ne keyifli ki sektörümüz için önemli bir örnek oldu. Index Küme olarak bayan çalışan sayımız ve bayan yönetici oranlarımız dünya standartlarının üzerinde olduğu için gerçekten büyük memnunluk duyuyorum.

Bana göre; sektörümüzde özellikle mahallî şirketlerde bayan istihdamını artırma yolunda en önemli adım, alışkanlık ve tecrübe ne olursa olsun, şirket yönetimlerinin cinsiyet bağımsız bir yaklaşımla işin liyakatle yapılıp yapılmadığını takdir etmesiyle atılacak.

TEKNOLOJİ VE ÖMÜR UZUNLUĞU SÜREN EĞİTİM
ARZU AKKAYA
FORTINET BÖLGE DİREKTÖRÜ

Kısaca Fortinet’ten bahsedebilir misiniz?
Fortinet olarak kurumlara, objelerin internetinden sona, ağ çekirdeğinden çoklu bulutlara, tüm dijital akın tabanında kapsamlı, entegre ve otomatik müdafaa sağlayan vizyoner bir güvenlik yaklaşımı sunuyoruz.

Teknoloji hayatınızın yüzde kaçını kaplıyor? Bazen teknoloji detoksu yapıyor musunuz?
Teknoloji hayatımın çoğunluğunu kapsıyor, yaptığım iş teknoloji ile ilgili olduğu için ayrılmaz bir parçam. Önceliğim, her gün yeni şeyler öğrenmek, kendimi geliştirmek ve bilgilerimi işime, grubuma yansıtarak katkı sağlamak. Bu heyecanla çalışıyorum. Tekrar de bazen kendimi iki, üç gün kapatıp yalnızca kitap okuduğum vakitler yaratabiliyorum.

Teknoloji alanında çalışmak isteyen gençlere nasıl önerilerde bulunabilirsiniz?
Teknoloji çok süratli gelişiyor, bu yeniliklere adapte olmak için çok sağlam bir temel gerekli. Gençlerin bu temelin üzerine koyacakları yeni bilgiler için; yenilikleri araştırmaları ve kaynakları okumaları çok önemli. Sağlam bir temel oluşturduktan sonra üstüne yeni şeyler koymak, yeni teknolojileri anlamak onlara çok daha kolay gelecek. Yenilikleri öğrenmekten asla vazgeçmesinler. Teknoloji sektöründe çalışmak ömür uzunluğu bitmeyen bir öğrenme sürecini de beraberinde getiriyor. Başarılı olmak için güncel bilgilere hakim olmak büyük önem taşıyor.

Türkiye’de teknoloji çalışanları ortasında bayanların yeri çok değil. Neden sizce? Teknolojide bayanlar erkeklerden daha mı edilgen? Ve bunu değiştirmek için neler yapmalı?
Aslında Türkiye’de teknoloji sektöründe bayanın yeri birçok ülkeye göre çok daha yeterli diyebiliriz. Yaklaşık 20 sene önce tek bayan olarak yurtdışında katıldığım konferansları hatırlıyorum. Tekrar de baktığımızda erkek işgücünün çok daha ağırlıklı olduğunu görüyoruz. Mutlaka bayanların teknolojide edilgen olduğunu düşünmüyorum, tahminen daha toplumsal oldukları için teknik mevzulara erkekler kadar yoğunlaşmasalar da, güçlü ve yaratıcı karakterleriyle teknolojinin kitlelere ulaşımında önemli rol oynuyorlar.

Şirketinizde kadın/erkek çalışan istikrarı nasıl? Bayan çalışanların istihdamını artırmak için özel çalışmalarınız var mı?
Teknoloji sektörü aslında zihin gücünü kullandığınız bir iş alanı, burada yaratıcılığınız, çalışkanlığınız, duygusal ya da analitik zekanız ön plana çıkıyor. Bayanların duygusal zekası yahut birden fazla işi birebir anda yönetebilme marifetleri genelde daha uygun. Bayan erkek demeksizin aslında başarı sizin o işe verdiğiniz değer ve disiplinle doğru orantılı. Açıkçası bayanlarla çalışmayı seviyorum ve grubumuzda birçok başarılı bayan var, hepsi de durumlarının hakkını fazlası ile hak ettikleri için oradalar.

TEKNOLOJİ SEKTÖRÜNDE BAYAN VARLIĞI NASIL ARTIRILIR?
ZEHRA ÖNEY
TEKNOLOJİDE BAYAN DERNEĞİ KURUCU YÖNETIM KONSEYİ BAŞKANI

Teknoloji dünyasında uzun vakittir ajansınız 360+ Media Interactive Technologies ile girişimci olarak markaların dijital iletişim ve kurumsal kimlik üzere çalışmalarını yürütüyorsunuz, birebir vakitte STK’larda görev alıyorsunuz ve Teknolojide Bayan Derneği’ni kurdunuz. Gençlerle de eğitim alanında çalışmalarınız var. Etkin bir bayan girişimcisiniz. Kendinizi kısaca anlatır mısınız?
Sektörün öncüsü kurumlarda kurduğum gruplarla uzun yıllar çalışmalar gerçekleştirdim, birincilere imza attım, ödüller kazandım ve birçok tecrübe elde ettim. Bu tecrübeler sonucunda da 2012 yılında kendi ajansım 360+ Media Interactive Technologies’i kurdum ve ardından Londra merkezli artırılmış gerçeklik uygulaması Blippar’ı Türkiye’ye getirerek, Türkiye’yi artırılmış gerçeklikle tanıştırdım. Teknoloji sektörünün içinde bir bayan olarak farkına vardığım sektördeki çeşitsizlik problemine yönelik çalışmalar yapmak gayesiyle da 2019’da Teknolojide Bayan Derneği’ni kurdum.

Kurucusu olduğunuz Teknolojide Bayan Derneği’nin çalışmalarından, amaçlarından bahsedebilir misiniz
Dernek olarak bilimde ve teknolojide uzman, uzman ve yaratıcı insan kaynağını yetiştirmek ismine çalışmalar yürütüyoruz. Özellikle teknoloji sektöründe motivasyonu düşük olan bayan uzman sayısını artırarak, bayanları teknolojide istihdama ve üretime kazandırmayı amaçlamaktayız. Bu amaçlar doğrultusunda belirlediğimiz eğitim odağımızda iki akademi kurduk ve üç yılda yüzde 80’i bayan 1500 öğrencimizin bu akademilerden eğitim almalarını sağladık. Mezunlarımızın yüzde 81’inin de istihdama dahil olması için dayanak verdik. Diğer yandan “Araştırma – Ölçümleme” odağımız kapsamında hazırladığımız “Türkiye Teknoloji ve İnsan Endeksi” çalışmamızın geçtiğimiz ay lansmanını gerçekleştirdik. Araştırmamızda Türkiye’nin teknoloji algısını tespit ederek, sorunun kaynağına inme ve çeşitliliğe katkı sağlama maksadıyla ilerledik. Araştırma sonucunda Türkiye’de teknoloji algısının 100 üzerinden 47 olduğunu gördük. Üçüncü odağımız olan “Sürdürülebilirlik” odağında da geçtiğimiz yıl “açlığa son” maksadıyla bir proje gerçekleştirdik. Tarım Teknolojik ve İnovatif Çözümler yarışmamız ile tarımda bayan girişimcileri motive edip güçlendirdik. Önümüzdeki yıl için de “su, sanitasyon ve enerji” odağıyla çalışmalara başladık.

Türkiye’de teknoloji çalışanları ortasında bayanların pozisyonu hakkında neler söyleyebilirsiniz?
Sektörle ilgili yanlış bir “Teknoloji erkek işidir” algısı var maalesef ki. Bu 1980’lerde yayınlanan bilgisayar reklamlarında baba ve oğlunun bilgisayar oynaması ve anne ile kızının mutfakta olması üzere görüntülerin kullanılmasıyla insanların bilinçlerine yerleşen bir algı oldu. Öncelikli gayenin bu algıyı değiştirmek olması gerekiyor. Teknolojinin mutfağında çeşitliliği artırmak ve bu çeşitlilik şuurunu yaymak gerekiyor ki STEM alanından mezun olan genç kızlar sektörün üretim alanına da girmeye çekinmesinler. Burada aileden başlayarak eğitim kurumları, STK ve kamuya çok iş düşüyor. Kız çocuklarını da erkek çocukları üzere STEM alanına yeteneklerine göre yönlendirmek, desteklemek, motive etmek gerekiyor. Biz de Teknolojide Bayan Derneği olarak tam bu amaçla çalışıyoruz.

Yapay zeka ve sanal gerçeklik konusunda uzmansınız. Bu teknolojiler geleceği nasıl etkileyecek?
Yapay zeka insan kontrolünde doğru bir şekilde geliştirildiğinde birçok açıdan insanlığı ilerletecek bir teknoloji. Bu gelecekten korkmak değil bilakis olumlu yönlerini görmek önemli. Gelişen teknolojiyle birlikte ortaya çıkan yeni iş kolları, geleceğin meslekleri, robotik süreçler ve yapay zeka ile hayatımıza giren metal yakalı işgücü sayesinde istihdamın yapısında da değişiklikler meydana gelecek. Dijital dönüşüm ile birlikte; dahili iş süreçleri, iş yapış teknikleri ve müşteri beklentileri süratle değişirken, gerek bu sistemlerin geliştirilmesi ve kurulması gerekse de kullanılması noktasında nitelikli, uzman insan kaynağı son derece önemli olacak ve birçok alanda uzman insan muhtaçlığı doğacaktır.

Son olarak eklemek istedikleriniz nelerdir?
Artık ikinci bir dünya olan sanal kozmosta var olmayı konuşuyoruz. Bu yeni cihanı cinsiyet bariyerlerinin olmadığı, kas gücü eşitsizliklerinin yaşanmadığı, yeteneklerimiz ve akıl gücümüzle içinde bulunacağımız bir yaşam alanı haline getirmek bizim elimizde. Bunu yapabilmemiz için de anahtarın muhakkak eğitim, sürekli öğrenme ve öğrendiklerimizi uygulama olduğunu düşünüyorum.

Yazı: Selin Miloşyan

ELLE Türkiye Mart 2022 sayısından alınmıştır.