30 Yıl Evvel Keşfedilen Kuiper Jenerasyonu, Güneş Sistemi Hakkında Birçok Bilinmeyeni Ortaya Çıkardı

Bilim insanları, Güneş Sisteminin oluşumundan arta kalan donmuş objelerin çörek halinde bir alan kapladığı Kuiper Kuşağı’nı keşfetti. Araştırmacılar Kuiper Nesli hakkında daha fazla şey öğrendikçe, Güneş Sistemimizin kökeni ve evrimi daha net bir biçimde ortaya çıkıyor. Kuiper Jenerasyonu’nun donmuş dünyalarının yakın çekim manzaraları, bizimki de dahil olmak üzere gezegenlerin birinci etapta nasıl oluşmuş olabileceğine ışık tutmaya devam ediyor. Ve Kuiper Jenerasyonu objeleri olarak isimlendirilen bu tıp binlerce cismi toplu olarak ortaya çıkaran araştırmalar, erken Güneş Sisteminin sanılandan daha farklı olabileceğini gösteriyor.

1980’lerin sonlarında, her ikisi de o sırada MIT’de çalışan gezegen bilimci David Jewitt ve astronom Jane Luu, meraklı bir arayış içindeydiler. İkili, akıllarında makul bir gaye olmadan gece gökyüzünün modüllerini çekmek için Arizona’daki teleskopları kullanıyordu. Jewitt, “Spesifik olarak bir şey aramıyorduk; öylesine boşluğa bakıyorduk” diyor. Araştırmacıları motive eden şey, karşılıksız bir gizemdi: İç güneş sistemi nispeten kayalık gezegenler, asteroitler ve kuyruklu yıldızlarla doluyken, neden gaz devlerinin ötesinde (küçük Pluton dışında) hiçbir şey yoktu? Luu, ‘Belki dış güneş sisteminde de bir şeyler vardı. Denetim etmeye paha bir şey üzere görünüyordu” diyor.

Ancak araştırmalar sonuç vermiyordu. Luu, ‘Yıllar geçti ve hiçbir şey görmedik. Bunun işe yarayacağının garantisi yoktu’ diyor. İşler 1992 yılında değişti. 30 Ağustos gecesi Jewitt ve Luu, Büyük Ada’da bir Hawaii Üniversitesi teleskopunu kullanıyorlardı. Uzak objeleri aramak için her zamanki tekniklerini kullanıyorlardı: Gece gökyüzünün bir imajını almak, bir saat kadar beklemek, birebir gökyüzü kesiminin öteki bir imajını alıp bunu tekrarlamak. Güneş sisteminin dış alanlarındaki bir obje, olağan koşullarda Dünya’nın yörüngesindeki hareketi nedeniyle, bir imajdan başkasına çok hafif bir halde pozisyon değiştirecektir. Luu, ‘Eğer bu gerçek bir nesneyse, sistematik olarak kestirim edilen bir süratte hareket eder’ diyor.

Aynı akşamın saat 21:14’üne kadar Jewitt ve Luu, Balık takımyıldızının çeversini içeren iki imaj topladılar. Araştırmacılar imgeleri birbiri gerisine incelerken bir nesne çabucak göze çarpıyordu: Bir ışık zerresi çok az batıya yanlışsız kaymıştı. Fakat kutlama yapmak için çok erkendi. Uzayda dolaşan yüksek güçlü parçacıklardan gelen uydurma sinyaller gece gökyüzünün görüntülerinde her zaman görünür. Araştırmacılar gerçek testin, bu lekenin ikiden fazla imgede görünüp görünmediği olacağını biliyordu. Jewitt ve Luu gergin bir halde saat 11’e kadar teleskopun kamerasının üçüncü manzarayı çekmeyi bitirmesi için beklediler. Tıpkı obje yeniden oradaydı ve biraz daha batıya hareket etmişti. Gece yarısından çabucak sonra toplanan dördüncü bir imaj, objenin bir defa daha pozisyonunu değiştirdiğini ortaya çıkardı. Jewitt ‘Bu hakikaten yaşanıyor mu? Bu gerçek olamaz’ formunda hissettiğini anlatıyor.

Bu şey her neyse, muhtemelen 250 kilometre çapındaydı. Bu hiç de küçük sayılmaz: Plüton’un büyüklüğünün yaklaşık onda biri kadar. Nesne Neptün’ün çok ötesinde bir yörüngede dönüyordu. Ve çok büyük bir ihtimalle, yalnız değildi. Jewitt ve Luu yıllardır gece göğünü itinayla taramalarına karşın, gökyüzünün yalnızca çok küçük bir kısmını gözlemlemişlerdi. İkiliye nazaran muhtemelen bulunmayı bekleyen bunun üzere binlerce obje daha vardı. Jewitt, dış güneş sisteminin muhtemelen keşfedilmemiş cisimlerle dolu olduğunun farkına varılmasının akıllara sakinlik verdiğini söylüyor ve “Güneş sisteminin bilinen hacmini muazzam ölçüde genişlettik” diyor. Jewitt ve Luu’nun bulduğu 1992 QB1 isimli obje, yepisyeni bir alanı bizlere tanıttı.

Bununla birlikte tarihin bir cilvesi olarak Kuiper, yaşadığı vakitte bu uzay bölgesinin boş olacağını öngörmüştü. 1950’lerde, orada bir vakitler var olabilecek rastgele bir nesnenin yerçekimi tarafından Güneş Sisteminin daha da uzak noktalarına gitmiş olacağını öne sürmüştü. Öbür bir deyişle Kuiper, Kuiper Jenerasyonu’nun var olmadığını öngördü ve yanlış olduğu ortaya çıktı. Bugün araştırmacılar, Kuiper Jenerasyonu’nun Güneşten yaklaşık 30-55 ortası astronomik üniteye kadar uzandığını biliyorlar. Jewitt bu bölgenin şişirilmiş bir diske benzediğini söylüyor. ‘Yüzeysel olarak, şişman bir çörek üzere görünüyor’ diyor.

Colorado Boulder Üniversitesi’nden astronom Meredith MacGregor, ‘Bu bölgede gezegenlere dönüşmemiş bir sürü şey kaldı’ diyor. Bu kozmik kalıntılardan biri, Neptün üzere bir gezegenden gelen yerçekimsel bir itme ile iç güneş sistemine fırlatıldığında ve güneşe yaklaştığında, kuyruklu yıldız olarak tanıdığımız bir objeye dönüşür. Güneşin etrafında sırf bir çeşit atması 200 yıldan fazla süren kuyruklu yıldızlar, tipik olarak güneş sisteminin Oort bulutu olarak bilinen ve daha da uzakta bulunan buzlu cisimler kümesinden türer.

İleriye dönük keşiflerin büyük ölçüde teknolojideki ilerlemeler sayesinde mümkün olacağını da ekliyor. ‘Modern araştırma teleskobunun 1 günde çektiği görsel, bizim 1992’deki kabaca bir yıllık uğraşımıza eşit’ diyor. Fakat Jewitt, Güneş Sisteminin bu uzak bölgesi hakkında daha fazla şey ortaya çıkarsak bile, buraya olan saygımızın azalmaması gerektiğini söylüyor. ‘Güneş Sisteminin şimdiye kadar gözlemlediğimiz en büyük modülü bu’ halinde kelamlarını bitiriyor. 

Siz bu mevzu hakkında ne düşünüyorsunuz? Yorumlarda buluşalım!