TEPAV Hesapladı! İşveren ile İşçi Arasındaki Makas Açılıyor “Yükseköğretim Mezunları Gelir Kaybı Yaşıyor”

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV), Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yayınlanan iki bültende yer alan verilerle hesaplama yaptı. 

Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması’na dayanan; 2023 için Yoksulluk ve Yaşam Koşulları İstatistikleri 30 Ocak’ta ve Gelir Dağılımı İstatistikleri haber bültenini ise 29 Ocak’ta TÜİK tarafından yayımlandı. TEPAV, söz konusu iki bültene ait verileri kullanarak ‘Türkiye’de Yoksulluk ve Gelir Dağılımı’ analizinde bulundu. 

Öne çıkan bulguları özetleyen hesaplamalar sonucunda ‘Türkiye’de gelir eşitsizliği artıyor ve orta gelirliler yoksullaşıyor.’ yorumu yapıldı.

2022 yılı itibarıyla gelir eşitsizliğini ölçen Gini katsayısı, son 18 yılın en yüksek seviyesine çıktı. Kişi başına gelirin kullanıldığı hesaplamalar da yoksulluk oranındaki artış dikkat çekti. Bu durum, gelir eşitsizliğinin seviyesinin arttığını, trendin ise değişmediğini gösteriyor.

Gelir eşitsizliğinin nasıl arttığını anlamak için, eşdeğer fert gelirine göre sıralanan %5’lik grupların toplam gelirden aldığı payın değişimine bakılmış. Görselde de görebilceğiniz verilere göre, 2005-2022 yılları arasında, en yoksul ilk 6 grup ve en zengin grup, gelirden daha fazla pay alırken, 7-19 arasındaki 13 grup daha az pay aldı. Bu durum, yoksulların ortalamaya yaklaştığını, ortalamada bir düşüş yaşandığını ve en zenginlerin daha da zenginleştiğini gösteriyor. Bu, iki kutuplu gelir yapısını besleyen bir trend.

Son iki yılda ise, en yoksul %5 ve en zengin %10’luk gruplar hariç, tüm grupların toplam eşdeğer fert gelirinden aldığı pay azaldı.

Gelir Dağılımı İstatistikleri haber bültenininde sunulan eğitim durumuna göre esas iş geliri verileri, yükseköğretim mezunlarının diğer eğitim düzeyi gruplarına göre gelir kaybı yaşadığını gösteriyor.

‘Yükseköğretim derecesisahiplerinin ortalama geliri lise mezunlarının ortalama gelirinden 2012’de yüzde 77 fazlayken 2022’de sadece 38 fazla. Bu durumda potansiyel işgücünün önemli bir kısmı için nedenyükseköğretime devam edeyim sorusu anlamlı hale geliyor olabilir.’

İşçilerin kazançları, işverenlerinkine kıyasla düşüş göstermekte. 2020 yılında bir işverenin ana iş geliri, çalışanların ortalama gelirinin yaklaşık 2,91 katıydı. Ancak bu oran, 2022 yılında 3,97 katına çıktı. Dahası, kendi hesabına çalışan kişilerin ana iş geliri de 2020’den bu yana ilk kez çalışanların ortalama gelirini aştı. 

Bu bulgu, son zamanlarda gelir dağılımının çalışanların aleyhine bozulduğu tezi desteklemektedir.