ABD ile Suudi Arabistan arasında yeni dönem: Güzel zamanlar sona erdi

ABD’de Joe Biden idaresi, bu hafta içinde attığı adımlarla bir defa daha Donald Trump idaresinin Orta Doğu siyasetlerini sürdürmeyeceğini gösterdi.

Beyaz Saray Basın Sözcüsü Jen Psaki, Lider Biden’ın ABD’nin kilit müttefiklerinden biri olan Suudi Arabistan’la bağlantılarını “yeniden gözden geçirme niyeti olduğunu” söyledi.

Trump; damadı ve danışmanı Jared Kushner aracılığıyla Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Salman’la yakın şahsî bir ilgi geliştirmiş ve Körfez ülkesinin ABD’den satın aldığı silahları Yemen’deki acımasız savaşta nasıl kullanacağına dair geniş bir alan tanımıştı.

Lakin Biden, ülkeyle bağlarını Muhammed bin Salman yerine 80’li yaşlarındaki babası Kral Salman’la yürütmeyi tercih ediyor.

ABD Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan bir açıklamada da, ABD’nin dış siyaset önceliğinin bundan bu türlü hukukun üstünlüğü ve insan haklarına hürmet olacağı belirtildi.

Bu açıklama Riyad ve Washington DC için ne manaya geliyor? Bu iki ülke için yeni devir nasıl riskler barındırıyor?

TAKTİK DEĞİŞİMİ

Suudi Veliaht Prens için Trump devrindeki “güzel zamanlar” gerçek manada sona erdi.

Suudi Arabistan’ın yeni devirde de ABD’yi “stratejik ortak” ve uzun devirli “güvenlik şemsiyesi” olarak yanında görmesi için birçok taviz vermesi gerekiyor:

ABD, Yemen’deki savaşa daha fazla dayanak vermeyeceğini açıkladığında Suudiler, “Peki, biz de zati bu savaşı sonlandırmanın yolunu arıyorduk” karşılığını veriyor örneğin.

Washington, “Katar’la ortayı düzeltin” diyor, Suudiler “Halloldu” karşılığını veriyor.
ABD Senatosu’dan Suudi Arabistan’da cezaevlerindeki bayan hakları aktivistlerinin özgür bırakılması daveti yapılıyor; Suudi Arabistan kaideli tahliyeyle de olsa en tanınan olan bayan aktivist Loujain al Hathloul’u hür bırakıyor.

Suudi-ABD ittifakının kökleri çok derinlerde. İşbirliğinin tarihi; 1945’te ABD’nin bir savaş gemisinde Suudi Arabistan’ın kurucusu Kral Abdülaziz ile ABD Lideri Roosevelt ortasında yapılan görüşmeye dayanıyor.

İkinci Dünya Savaşı’nın sonunda başlayan bu ittifak 1973’teki petrol ambargosunda da, 1991 Körfez Savaşı’nda da, el Düstur saldırganlarının birçoklarının Suudi Arabistan vatandaşı olduğu 9 Eylül 2001 ataklarında da ayakta kalmayı başardı.

Beyaz Saray’daki yeni grup, Suudi yöneticilerde önemli bir rahatsızlığa yol açmış olabilir. Suudi yetkililerin Biden’ı arayarak seçim zaferi için tebrik etmeleri de günler almıştı. Lakin yeni devirde ABD’yi öbür bir müttefikle bir gecede değiştirecek değiller.

ABD’ye ilişkin son derece güçlü 5. Filo’nun Körfez’den çekilmesi halinde en büyük düşmanları İran’ın boşluğu süratle dolduracağının ve bölgenin yeni baskın gücü olacağının farkındalar.

Şimdilik Biden idaresi, Suudi Arabistan’a her türlü taarruz karşısında savunma dayanağı vereceğine kelam verdi. Bunlara Yemen’deki Husilerden gelen füze atakları da dahil.

TAHTIN ARDINDAKİ GÜÇ

Biden’ın bu yaklaşımı aslında ABD için de riskler barındırıyor. Kral Salman’ın sıhhati artık Suudi Arabistan’ı güçlü ve faal biçimde yönetmek için gereğince uygun değil. Yani pratikte Washington yeniden kendisini Kral’ın oğlu Muhammed bin Salman’ın oğluyla birlikte çalışırken bulabilir. Sevsinler yahut sevmesinler, bu süreç on yıllar boyunca da sürebilir.

Birçok Batılı hükümet için Veliaht Prens hâlâ, 2018 sonunda gazeteci Cemal Kaşıkçı’yı öldürme buyruğunu verdiğine yönelik güçlü kuşkular nedeniyle “zehir saçan ve yozlaşmış”. Bu iddayı reddeden Veliaht Prens, ülke içindeyse toplumsal ıslahatları sebebiyle bilhassa gençler ortasında bir epey tanınan.

Şimdi 35 yaşında olan tahtın güçlü varisi, ülkenin on yıllardır 80’li yaşlarında olan hükümdarlar tarafından yönetiliyor olmasına alışmış olan gençliğine de daha yakın. Silahlı kuvvetler, içişleri bakanlığı ve Ulusal Muhafızları da direkt kendisine bağlayan Prens, böylelikle gücünü de pekiştirdi.

Yolundaki muhtemel tüm pürüzleri temizlemekten çekinmeyen Muhammed bin Salman, 2017’deki veliaht prens olmasıyla sonuçlanan kansız darbede de eski İçişleri Bakanı ve eski Veliaht Prens olan, ABD’nin de o periyot favori kral adayı olan Muhammedn bin Nayef’i de hapsetmişti.

HASSAS YOL

Bugüne kadar ABD’nin Suudi Arabistan’a baskı yaparak bölgedeki politik süreçleri etkileme eforunun da her vakit istenen sonucu vermediğini not edelim.

Periyodun ABD Dışişleri Bakanı Condoleeza Rice, 2005’te bölgedeki otokratik rejimleri kınayan bir açıklama yapmış ve Suudi Arabistan’a demokrasiye geçerek hür seçim yapması davetinde bulunmuştu.

Suudi idaresi de demokrasi sularına parmaklarını değdirerek bu davete cevap vermiş ve ülkede kısıtlı bir lokal seçim yapılmıştı.

Sonuç mu?

Muhafazakar, Batı aksisi ve İslamcı adaylar göz kamaştıran farklarla seçimleri kazandı.

Akabinde Suudi idaresi, ABD’deki müttefiklerine şunu söyledi: Ne dilediğinize dikkat edin.