Afganistan’da Yıllardır Devam Eden ve Bir Türlü Bitmek Bilmeyen Kaosun Arkadasındaki Taliban Kimdir?

Uzun bir müddettir kaosun bir türlü bitmediği Afganistan’da birçok ili ele geçiren Taliban, başşehir Kabil’e de girdi.

Çin, İran ve Orta Asya üzere birçok güçlü devletin bulunduğu bir coğrafyanın tam ortasında yer alan Afganistan, on yıllardır işgallere maruz kaldı.

Göç ve ticaret yollarının ortasında kalan bu ülke, çok sayıda farklı aşiret, etnik küme ve farklı lisanların konuşulduğu kültürel bir yapıya sahip.

Kanunsuz bir devlet yapısına sahip olan Afganistan’da çoğunlukla birbirine rakip hatta düşman olan her aşiret ya da etnik küme, kimliğini korumak için savaş verir hale gelmiş.

Bu yapıdaki bir ülkede merkezi idare oluşturmak ve bunu sürdürmek hiç de kolay olmamış münasebetiyle.

1979’da başlayan Sovyet Rusya işgali de güçlü bir merkezi idare kurmaya yetmemiş. Üstelik bu sefer, ülkenin bu durumundan faydalanan bir de küme ortaya çıktı: Taliban.

Temellerini Pakistan’daki medreselerde eğitim gören ve savaştan kaçan Peştun mülteciler oluşturan bu silahlı örgüt, 1989 yılında ortaya çıktı ve Afganistan’da merkezi hükümetin zafiyet gösterdiği yerlerde hakimiyet kurdu.

Kurulduktan birkaç ay sonra çoğunluğu medrese ve şeriat okulu öğrencileri olmak üzere savaşçı sayısı 20 bini buldu.

Taliban, Sovyetler Birliği’nin Afganistan’a müdahalesinin akabinde Sovyet güçlerinin 1989’da geri çekilmesinden sonra Afganistan’daki merkezi hükümetlerin zayıflıklarından da yararlanarak iktidara geldi.

Gelenekçi bir yapıya sahip Afgan toplumu içerisinde süratle taraftar toplayan ve yükselen kümenin emeli, Sovyet savaşı sırasında ortaya çıkan savaş ağalarından kurtulmak ve Afganistan’da İslam’a dayalı bir idare getirmekti.

Taliban, 1995 yılında ülke genelinde 12 kentte denetimi sağladı. Yolsuzluklara ve rüşvete savaş açan kümenin popülaritesi günden güne arttı.

Ülkenin güneyindeki Peştun nüfusun yoğunlukta yaşadığı kentleri önemli bir direniş görmeden bünyesine katan Taliban, 1995’te Kabil’e dayandı.

Otorite boşluğundan faydalanan Taliban savaşçıları 27 Eylül 1996’da Kabil’e girdi.

Birinci olarak BM binasına sığınan eski Devlet Lideri Muhammed Necibullah Ahmedzay ile kardeşi Şahpur Ahmedzay idam edildi.

Başşehrin ele geçirilmesi vaktine kadar milis bir yapı olan Taliban, bu tarihten itibaren kendi hükümetini kurduğunu açıkladı.

İsmini Afganistan İslam Buyrukluğu, kurucu başkan Molla Ömer’i de Emirel Müminin (Müminlerin emiri) olarak ilan etti.

Günümüzde ise, ABD’nin bölgeden çekilmesi ile ilerlemesi sürat kazanan Taliban, ülkenin kilit eyaletlerini birer birer ele geçiriyor.

Reuters’a konuşan üst seviye bir Afgan yetkili, Cumhurbaşkanı Eşref Gani’nin ülkeden ayrıldığını ve Tacikistan’a gittiğini belirtti

Taliban şu an 34 vilayetin 28’ini denetim ediyor, 6 vilayet hükümet denetiminde.

Şu an ülkede tam bir kaos hali hakim. On binlerce kişi meskenlerini terk etmek zorunda kalıyor…