Algoritmalar zihinleri kontrol ediyor

İnsan zihnini denetim altında tutmak ve yönetmek yüzyıllardan beri, bilhassa kapitalist fikrin en kıymetli gündemlerinden olmuştur. Bunu gerçekleştirmek için geçmişten günümüze aşağıdaki alanlarda çalışmalar yapılmıştır ve hala yapılmaktadır.

EĞİTİM, REKLAM VE PROPAGANDA

ÖNGÖRÜCÜ PROGRAMLAMA (Görsel ya da basılı yayın organlarında insanları evvelden belli olaylara hazırlama projeleri. 11 Eylül saldırısı öncesinde İkiz Kuleler’in infilakını gösteren görsellerin sinemada, afişlerde, çizgi sinemalarda tesadüfen(!) yer alması üzere. FETÖ darbe teşebbüsü öncesindeki vakit gazetesi, sızıntı mecmuası reklamlarında yer alan subliminal iletiler gibi)

SPOR, SİYASET VE DİN

YİCEKLER, SU VE HAVA

UYUŞTURUCULAR, İLAÇLAR

ASKERİ TERTİP

ELEKTROMANYETİK SPEKTRUM

TELEVİZYON

NANOBOTLAR

TOPLUMSAL MEDYA, İNFLUENCERLAR VE DİJİTAL MARKETİNG

Uzun yıllar tartışılan ve yargılanan “pazar”ın ya da “görünmez el”in insanları yönetme ve yönlendirme usulünün yerini şimdilerde algoritmalar aldı. Toplumsal Medya Araştırmacısı Ümit Sanlav, toplumsal medya yoluyla yapılan algı dizaynlarını kıymetlendirdi. Toplumsal medya ve internet mecralarında kullanılan algoritmaların bu tasarımı gerçekleştirmek için ülkü mecralar olduğunu tabir eden Ümit Sanlav “Nesnel gerçeklerin duyular vasıtasıyla belleğe kaydedilmesine algı denir. Hasebiyle algı tasarlanabilir bir olgudur. Toplumsal medyada evvel bir algı tasarımı yapılır, sonra tasarlanan bu algı yönetilir, sonra hedeflenen amaç doğrultusunda harekete geçirilir.” dedi. Ferdî bilgilerin bugün petrolden daha kıymetli olduğunu belirten Sanlav şunları söz etti:

Mevcut teknik ve potansiyel kabiliyetleri ile birlikte düşünüldüğünde algoritmalar; bizi gözetliyor, kodluyor, kaydediyor, arşivliyor, disipline ediyor ve denetliyor. Cem Yılmaz esprisinden yola çıkarak “CIA, Zuckerberg, Jeff Bezos, Elon Musk, Bill Gates beni izleyip ne yapacak öteki işi mi yok?” diyenler var. İşte üstte bahsettiğimiz algoritmik dizaynlar, bu isimlerin her birimizi izleyerek oluşturdukları büyük bilginin (Big Data) işlenmesi ve yönetilmesiyle mümkün. O yüzden bizim bilgilerimiz ve mahremiyetimiz, pahalı madenlerden de, petrolden de, paradan da daha bedelli.

TEKNİK OLARAK BU NASIL MÜMKÜN OLUYOR?

Algoritma, bir sorunun tahliline yahut belirlenen hedefe nasıl ulaşıldığının anlatıldığı yoldur. Yani algoritma aslında bir sonuç değil, sonuca götüren yoldur. Algoritma sistemi, bilgisayar teknolojilerinin özünü oluşturur ve arama motorlarında, bilgilere erişimi kolaylaştırır.

İnternet mecrasındaki algoritmik nizam içinde çalışan sistemler, dataların elde edilip kullanılmasını maksatlar. Twitter, Amazon, Netflix üzere algoritmik platformlar, insanlardan elde ettikleri bilgileri kullanıp toplumların davranış kalıplarını adreslerler.

Yani Algoritmalar, kullanıcıların davranışlarına nazaran profiller oluşturup içeriği kullanıcı bilgilerine nazaran seçer, sıralar ve kişiselleştirirler, kullanıcıların hem kişisel hem de kişilerarası seviyelerde neyi bilmeleri ve nasıl bilmeleri gerektiğine ait yollar geliştirirler. Ne kadar tanıdık geldi değil mi?

Algoritmaların profilleri sınıflandırmasının, bilhassa toplumsal medya mecralarındaki farklı fikirleri kendi ortalarında kategorize edip makul bir sınıflandırmalar yaptığını; toplumsal alanı sanal platformlar üzerinden kutuplaştırdığını kim inkar edebilir? Toplumsal medya kullanıcıları olarak fotoğrafların yüz algılamalarında ya da Google’dan sözcüklerin aranmasındaki bu algoritmik mantıkla nasıl yönetildiğimizin aslında hangimiz farkında değiliz ki?