Alman şirketler Rekabet Kurumu’nun kıskacında

Türkiye Rekabet Kurumu’nun 2020’de dünyanın önde gelen Alman araba şirketleri Audi, Bayerische Motoren Werke (BMW), Mercedes’in üreticisi Daimler-Benz, Porsche ve Volkswagen’e (VW) yönelik soruşturma yürüttüğünü açıklaması milletlerarası piyasalarda büyük dikkat çekti. Artık soruşturmada kelamlı savunma etabına gelindiği ve bugün kelamlı savunma yapılacağı duyuruldu.

Beş Alman araba devine yönelik soruşturma haberinin, Volkswagen’in Manisa’da açmayı planladığı fabrika projesini iptal ettiğini duyurduğu güne denk gelmesi Türkiye ve Almanya’da spekülasyonlara neden oldu. “Soruşturma VW’nin fabrika iptal kararına misilleme mi?” yorumu yapıldı.

Geçen yıllarda Volkswagen’in yeni bir fabrika açacağı, fabrika kuracağı ülke arayışında olduğu, Türkiye’nin de tercih edilecek ülkeler ortasında başta geldiği haber verilmişti. 2019 yılında ise Volkswagen’in fabrikayı kuracağı ülke konusunda Türkiye’de karar kıldığı, hatta Manisa’da bir şirket kurduğu fakat siyasi münasebetlerle kelam konusu fabrika projesini bir türlü hayata geçiremediği ileri sürülmüştü. Şirketin CEO’su Herbert Diess’in, o periyot Türkiye’nin yürüttüğü Barış Pınarı Harekatı’nı kastederek “İnsanlar öldürüldüğü surece, bir harp meydanının yanına temel atmayacağız” açıklaması tartışmaları daha da alevlendirmiş, yatırımın ekonomik olduğu kadar siyasi bir karar olacağı anlaşılmıştı.

Rekabet Kurumu soruşturma kararını Haziran 2020’de aldı

Türkiye Rekabet Kurumu ise beş Alman araba devine yönelik soruşturma kararının 11 Haziran 2020’deki oturumda yani VW’nin fabrika planını durdurmadan evvel netleştiğini kaydediyor. Kelam konusu beşliye yönelik ön incelemede sağlanan ipuçlarının bir soruşturma başlatılması için kâfi olduğuna kanaat getirildiği belirtiliyor.

3 Aralık 2021’de de Rekabet Kurumu kelam konusu soruşturmada kelamlı savunma basamağına gelindiğini ve 19 Ocak 2022’de saat 10:30’da şirketlerin savunma yapacağını duyurdu.

Neyle suçlanıyorlar?

Rekabet Kurumu, Daimler, BMW ve Audi ile Porsche’nin de ilişkin olduğu Volkswagen’e yönelik soruşturmanın tüketicinin lehine olan rekabetin korunmasına ait 4054 Numaralı Kanunun 4’ncü hususu uyarınca yürütüldüğünü açıkladı. Kelam konusu husus, rekabeti engelleyici, kısıtlayıcı yahut bozucu teşebbüsleri kapsıyor ve şirketlerin bu hedefle ortasında kelamlı yahut yazılı bir işbirliği yapmış olması, bunun kanıtlanmaması halinde bile piyasada koordineli hareket etmeleri durumunda onların büyüteç altına almasına imkan veriyor. Kelam konusu 4’ncü unsur ayrıyeten, tüketicinin faydasına olan rekabetin ihlalinin ekseriyetle kapalı işbirlikleriyle yapıldığı gerçekliğini de vurgulayarak kanıtlanmasının güç olduğunu hatırlatıyor ve hasebiyle da birebir kanıtlanmasa bile böylesi bir koordineli teşebbüsün pratikte görülmesinin kâfi olacağını tabir ediyor.

Rekabet Kurumu’na nazaran beş Alman araba devi hakkında yapılan ön inceleme bir soruşturma açılmasına temel teşkil edecek kâfi ipuçlarını sağladı. Buna nazaran, radar sürat denetim sisteminin çalışabileceği azamî sürat hududunun ve araçların tavanlarının en fazla hangi süratte açılıp kapanabileceğinin belirlenmesi, etrafla ilgili işbirliği kapsamında akaryakıt partikül filtrelerinin kullanımının önlenmesi ve piyasaya sürümünün geciktirilmesi, SCR teknolojisi (sertifikasyon ve maliyet ögeleri da dahil SCR yazılımı ve dozlama stratejisi) bakımından rekabete hassas bilgilerin paylaşılması ve emisyon oranının düşürülmesine hizmet eden AdBlue deposunun boyutunun belirlenmesi konusunda beş şirketin ortalarında rekabeti ihlal eden ilgi kurup kurmadığı inceleniyor.

Türkiye’deki soruşturma AB’deki soruşturma ilişkili

DW Türkçe, haklarında soruşturma yürütülen BMW, Daimler ve Audi ile Porsche’nin de ilişkin olduğu VW’ye soruşturmada yöneltilen suçlamaları sorudu. VW, yürütülen soruşturmalarla ilgili prensip olarak açıklama yapmadıklarını belirtirken, Daimler ve BMW, Rekabet Kurumu’nun yürüttüğü soruşturmanın, 2021 yazında Avrupa Birliği Komitesi’nin sonuçlandırdığı ve 875 milyon euro ceza ile sonuçlanan kartelleşme soruşturmasının Türkiye piyasası için izdüşümü niteliği taşıdığını belirttiler.

Sonucu 8 Temmuz 2021’de açıklanan soruşturma kapsamında Avrupa Birliği Komitesi, BMW, Volkswagen ve Daimler’i, emisyon oranının düşürülmesini sağlayan AdBlue tankları konusu başta olmak üzere teknik mevzularda kapalı işbirliği yapmaktan mahkum etmişti. Daimler, bâtın görüşmeleri ihbar etmesi sebebiyle para cezası almazken BMW 373 milyon, Volkswagen da kendini ihbar etmesi sayesinde indirimli 502 milyon euro para cezasına çarptırılmıştı.

Kurul, ismi geçen şirketlerin 2009-2014’te tertipli olarak toplandıklarını ve emisyonu denetim eden teknolojilerde yasal düzenlemenin gerektirdiği hudutları aşmama konusunda saklı işbirliği yaptıklarının saptandığı belirtilmişti. Her ne kadar kelam konusu beş şirket, ortalarındaki görüşmelerde varılan uzlaşıların hayata geçirilmediği savunmasını yaptıysa da bunun soruşturmada cezada hafifletici tesiri olmamıştı, hakikaten bilinmeyen görüş birlikleri rekabetin ihlaline kâfi geliyor.

Komite’nin, şirketlerin yıllık cirosunun yüzde 10’una kadar ceza kesmesi mümkünken, bunun toplamda 875 milyon euro ile sonlu kalması kelam konusu şirketleri sevindirdi.

Avrupa Birliği Kurulu, Alman şirketlerin ortasında bir kartelleşme gayreti olduğu tarafındaki argümanını 2017’de lisana getirmişti. Medyanın ulaştığı bâtın VW dokümanları, 90’lı yılların ortasında başlayan beşli kümenin görüşmelerinin vakit zaman 100’den fazla temsilciyle farklı çalışma kümelerinden oluşacak kadar büyüdüğünü de gözler önüne sermişti. Dikkat çeken noktalardan biri de kelam konusu şirketler için konforlu araç tercih eden müşterilerin konfor beklentisinin iklim ve emisyondan çok daha büyük kıymete sahip olduğuydu.

AB Komitesi’nin Alman devlerine yönelik kartelleşme cezasını açıkladığı Temmuz 2021 tarihli karar tarihi bir karar oldu, hakikaten Kurul birinci defa piyasalar yahut eserler üzerinden değil, teknolojiler konusunda da bilinmeyen işbirliği yapmaya dayanarak ceza vermiş oldu. Bunun Türkiye piyasası için sonuçları olup olmadığı Rekabet Kurumu’nun yürüttüğü soruşturma ile ortaya çıkacak.

Elmas Topcu

© Deutsche Welle Türkçe