Asi milyarderlere uyarı

2003 yılında Moskova’da meydana gelen olaylarda, hiç kimse sonucun bu kadar büyük olacağını kestirim edemezdi. Sonunda, Mikhail Khodorkovsky’nin petrol imparatorluğunu işgal altında bulması ve şirketin iflas etmesi sırf birkaç ay aldı. Neredeyse yirmi yıl evvel gerçekleşen Yukos Oil Co. felaketiyle, Alibaba Group ve kardeş şirketi Ant Group’a yönelik, geçtiğimiz haftalarda ortaya çıkan ataklar ortasındaki paralellik tam olarak yanlışsız değil. Zira Jack Ma, kaotik ve karanlık bir özelleştirme sürecinden geçmedi. Tıpkı vakitte, 1990’larda Rus oligarklarının dahil olduğu çeşitten siyasi olaylara da karışmadı.

Sonuç olarak Khodorkovsky, 10 yılını parmaklıklar gerisinde geçirdi ve şirketi hükümete ilişkin Rosneft tarafından satın alındı. Bunun tersine, e-ticaret devi Alibaba ve bunu destekleyen ödeme şirketi, monopolleşme kontrolleriyle ve birçok kişinin kararsız olduğunu düşündüğü finansal istikrar riskleriyle ilgili sorularla karşı karşıya. Lakin bunun uygulama hali epey ani oldu. Yeniden de, iki olay ortasında çarpıcı benzerlikler var. İşte, giderek büyüyen girişimcilerin önünü kesme konusunda bir ilgisi olan iki siyasi sistemin kesiştiği noktalar bulunuyor.

İki olayın zamanlaması da dikkat alımlı. Khodorkovsky’nin sıkıntıları, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’e açıkça karşı koyarak, devletteki yozlaşmaya dikkat çekmesinin akabinde ortaya çıktı. Benzer bir biçimde Ma’nın yaşadığı meseleler da, Çin’in bankacılık sisteminin eleştirmesinin akabinde yaşandı ve Ant’ın rekor kıracak olan halka arzı iptal oldu. İki olayda da, tüm şirketler için epey bariz ikaz sinyalleri var.

Bloomberg’in haberine nazaran, Yukos olayı Rusya için bir dönüm noktası oldu. Bu olay, 2000’li yılların başlangıcındaki görece özgürlüklerin sonu ve daha katı bir ulusal denetimin başlangıcı oldu. Devletin güç sahibi olduğu ve bunu kullanacağı yatırımcılara gösterildi. Tüm yaşananlar, girişimcilerin, inovasyonun ve yabancı yatırımcıların önünü kesen bir belirsizlik ve dehşet ortamı yarattı.

Çin’de bir sonraki evrede neler olacağını düşünürken, Rusya’da yaşananları akılda bulundurmak hayli yararlı. Bu Ant’in de Yukos gibisi bir sonla karşılaşacağı manasına gelmiyor. Fakat tekrar de, Ma’nın alanı için daha katı kontroller ortaya çıkabilir. Aynı vakitte, Çin’in teknoloji alanındaki istikrarları düzenlemek için bir muhtaçlık ortaya çıkıyor ve teknoloji alanındaki rekabet, Çin sonlarının ötesine taşıyor. Pekin’in düzenleyicileri, yıllardır, Ant üzere inovatif girişimcilere hürlük tanıdı. Ma da bu özgürlükler sayesinde büyüme yakaladı.

Bu manada, Peterson Institute for International Economics’ten Martin Chorzempa’nın söylediği üzere, Ant’e karşı gerçekleştirilen atağın zamanlaması, şirketin kapsamının, daha evvel halka arz açıklamasındaki kadar ayrıntılı anlaşılmamış olmasından kaynaklanıyor olabilir. Halka arz başlamadan evvel, süratle müdahale etmek ve küçük ölçekli yatırımcıları korumak için tedbir alınmak istemiş olabilir. Ma’nın Şangay’da yaptığı konuşma, baskıya işaret ediyordu ve bunu siyasi olarak mümkün kıldı.

Ekonomik özgürlükler ve siyasi kısıtlamaların dengelenmeye çalışıldığı ülkelerde, bu cins baskıların tam tesirini tam manasıyla kestirim etmek epeyce güç.

Örneğin daha fazla hükümete ilişkin şirketin alım yapmasına müsaade vermek ise tehlikeli bir atılım olabilir. Elbette, Ma ve imparatorluğuna yönelik daha fazla darbenin tesiri kıymetli olacak. Sonuç olarak, Ma’nın önüne geçmek, Rusya’da Khodorkovsky’yi engellemek kadar kolay olmayabilir. Çünkü Ma’nın ziyan görmesi, Çin’in inovasyonunu da etkileyecek.