Asistan hekimler ‘beyaz reform’ için ne diyor?

Fundanur Öztürk | Ankara

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, yeni yayımlanacak bir düzenleme ile asistan tabiplerin ayda en fazla 8 nöbet tutacağını söyledi. 12 Ağustos’ta resmî gazetede yayımlanan Sıhhat Bakanlığı Ek Ödeme Yönetmeliği’ne nazaran ise Sıhhat Bakanlığı’na bağlı hastanelerde çalışan asistan tabipler 7 bin 500 TL ek ödeme alacak.

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, asistan doktorlara ayda en fazla 8 nöbet verilmesine ilgi yeni yönetmeliğin haftaya yayımlanacağını bildirdi.

AKP 21. Kuruluş Yıl Dönümü Programı’nda konuşan Koca, “Sistemin yükünü çeken asistan arkadaşlarımız. Yeni devirde asistan arkadaşlarımıza olumlu ayrımcılık yaptık ve yapmaya devam ediyoruz. 8 nöbetten fazla olmayacak. 8 nöbete indirdik, haftaya yönetmelik yayınlanıyor” dedi.

Bakanlığın ek ödeme yönetmeliği, YÖK’e bağlı tıp fakültelerinde çalışan asistan ve uzmanları yönetmelik kapsamı dışında bırakıyor.

Üniversite hastanelerinde çalışan asistan ve uzman doktorlar, eğitim ve araştırma hastanelerindeki meslektaşları üzere aylık 7.500 TL ek ödeme hakkından faydalanamayacak.

Yönetmelik bu haliyle sıhhat meslek örgütleri tarafından eleştirilirken, bakanlığın tüm asistan ve uzman doktorları kapsayacak bir güncelleme yapması talep ediliyor.

Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi öğretim üyeleri dün yayımladıkları bir imza metniyle, yönetmeliğin tabipler ortasında gelir eşitsizliği yarattığını söylüyor:

“Hekimlere tekrar, geçinebilecekleri bir fiyatı vermek için sonsuz/sınırsız bir çalışma temposu dayatılmakta, üstelik branşlar ortasındaki istikrarlar ve YÖK’e bağlı tıp fakültelerinde misyon yapanlar yeniden gözetilmemektedir.

“YÖK’e bağlı bizim üzere tıp fakültelerinde çalışmakta olan öğretim üyelerinin yanı sıra, asistanlarımızın ve uzmanlarımızın özlük haklarını, Sıhhat Bakanlığına bağlı hastanelerde ve bu hastanelerle afiliye olan yeni kurulmuş tıp fakültelerinde çalışanların özlük haklarından besbelli ölçüde geriye düşürmüş, eşitsizliklere yol açmıştır.”

“Sağlıkta işler düzgün gitmemektedir” diyen öğretim üyeleri, hekimliğin Türkiye’de artık tercih edilen bir meslek olmadığını, mezunların yurtdışına gitmeye çalıştığını YKS 2022 birinci yerleştirmelerinde tıp fakültesi kontenjanlarının 600’den fazlası boş kaldığını kaydediyor.

Öte yandan Bakan Koca’nın “asistan doktorlara ayda en fazla 8 nöbet” açıklaması sağlıkçılar ortasında olumlu karşılanmış olsa da uygulanabilirlik konusundaki soru işaretlerini de getiriyor.

Mevcut yönetmelik zati “bir tabibin 3 günden daha kısa aralıklarla nöbet tutamayacağını”, yani ayda 10 nöbetin üzerine çıkılamayacağını söylüyor fakat pek çok hastanenin işçi yetersizliği üzere münasebetler sunarak bu kuralı ihlal ettiği biliniyor.

Konuştuğumuz asistan tabipler, ayda 8 nöbet uygulamasının pratikte uygulanabilir olacağından tereddüt ediyor.

BBC Türkçe’ye konuşan bir asistan doktor, İstanbul’da geçinebilmek için özel hastanelerde kayıt dışı olarak nöbet tuttuğunu ve birçok asistan tabip arkadaşının da misal yolu izlediğini söylüyor.

‘Asistan doktorlar geçinebilmek için öbür hastanelerde kayıt dışı nöbet tutuyor’

Türk Tabipleri Birliği Asistan ve Genç Uzman Tabipler Kolu üyesi Dr. Fatma Naime Kırlı, “Biliyoruz ki birçok fakültede, hali hazırdaki 10 nöbet kuralını çiğneyip 15 nöbet tutturula arkadaşlarımız var” diyor:

“Ve bu tabip yetersizliğine dayandırılarak yapılıyor. Bu kaideler aynıyken, arkadaşlarımızın 8 nöbetle kalacağına inanmak çok güç. Bununla ilgili çok daha derinlemesine bir düzenlemeye gereksinim var.”

Devletin ayda en fazla 7 nöbet fiyatı ödediğini söyleyen Kırlı, 10 ve üzeri nöbet tutan asistan tabiplerin en fazla 7 nöbet fiyatı alabildiğini aktarıyor:

“Bir asistan tabibin bundan sonra ayda yalnızca 8 nöbet tutabilecek olması gelirinde bir kayıp yaratmayacak zira olağanda de en fazla 7 nöbetinin fiyatını alabiliyordu.”

Asistan tabipler ise temel sorunun “geçim sıkıntısı” olduğunu söylüyor.

İstanbul’da bir üniversite hastanesinde asistan hekimlik yaparken birebir vakitte bir özel hastanede kayıt dışı olarak gece nöbetlerine gittiğini söyleyen Okan, geçinebilmek için bunu yapması gerektiğini söylüyor.

Kendi hastanesinde yapabileceği azamî nöbet sayısı ve alacağı nöbet fiyatına ek olarak, bunu yapmak zorunda olduğunu anlatıyor.

İzmir’de bir üniversite hastanesinde asistan tabip olan Merve de bu sistemin asistan tabipler ortasında “oldukça yaygın” olduğunu söylüyor.

Merve, kendi branşının özel hastanelerde nöbet tutarak ek gelir elde etmeye müsait olmadığını söylüyor:

“Bazı branşlarda bu çok yaygın, birçok asistan tabip özel hastanelerde kayıt dışı nöbet tutarak ek gelir elde ediyor. Özel hastanelerde sık gereksinim duyulan kısımlardaki asistan doktorlar bunu yapabiliyor.

“Yabancı asıllı asistanlar da bunu çok sık yapmak durumunda kalıyor zira onların maaşları çok düşük, bizimkileri neredeyse yarısı… Bunun çok yaygın olduğunu hastaneler de biliyor, herkes biliyor lakin yasal değil.”

Merve, asistan hekimliğinin sonlarına yaklaştığı için bir ayda tuttuğu nöbet sayısının 6’ya düştüğünü lakin uzun mühlet boyunca, gün çok 36 saatlik mesailer halinde nöbet tutarak çalışmak zorunda kaldığını anlatıyor.

“Normalde gün çok nöbet tutmak aslında yasak lakin pratikte bu türlü olmuyor” diyen Merve, asistan tabiplerin ayda en fazla 8 nöbet tutacağına inanmıyor:

“Mesela resmi olarak ayda 15 nöbet tutulamaz lakin birtakım kısımlarda çalışan asistan tabipler hala ayda 15 nöbet tutuyor.

“Hekimlerin nöbet sonrasında müsaadeli olması gerekirken, Ege Üniversitesi’ndeki birden fazla kısımda nöbet sonraki müsaade uygulaması hala yok. Münasebetiyle 36 saat çalışma sistemi devam ediyor.”

Asistan doktorların bu kuvvetli çalışma kurallarına “geçici bir dönem” gözüyle bakarak katlanmak zorunda kaldığını söyleyen Merve, asistan hekimlikte mobbingin çok yaygın olduğunu düşünüyor:

“Bir hoca ayda 15 tutulacak dediyse bitmiştir, buna karşı çıkamayız. Aksi halde o hocadan alacağımız eğitim etkilenebilir. Bu da asistanların kendi hakları için çaba edebilmelerinin önünde mani oluşturuyor.”

24 saat nöbetin akabinde bir de sonraki gün poliklinikte yanlarında uzman tabip olmadan hasta bakabildiklerini söyleyen Merve, asistan hekimlik konusunda daha kapsamlı iyileştirmeler yapılması gerektiğini düşünüyor:

“Bu durum sonraki günkü performansınızı da etkiliyor, tahminen ameliyata giriyorsunuz o formda. Şayet nöbet makûs geçtiyse, sonraki gün epey güç geçiyor. Nöbetten meskene, konuttan nöbete üzere bir döngü oluyor hayatında.”

Üniversite hastaneleri ek ödemenin dışında tutuldu

Türkiye’de doktorların maaşı hastane döner sermayesinden alınan hisse ile birkaç kalemden oluştuğu için, hangi hastane/hangi branş ya da ayda kaç nöbet tuttuğunu bilmeksizin bir doktorun maaşını söyleyebilmek epey güç.

Fakat yeni yayımlanan ek ödeme yönetmeliğinin YÖK’e bağlı üniversite hastanelerinde çalışan asistan doktorları dışarıda bıraktığı kesin.

“Şu anda eğitim araştırma hastanesindeki arkadaşlarımıza bu ek ödemeler yattı ancak üniversite hastanesindeki arkadaşlarımıza hiçbir uygunlaştırma yansımamış oldu.

“Bunun daha vahim durumunda olan arkadaşlarımız ise aslında özel vakıf üniversitelerinde olup eğitim alan asistan arkadaşlarımız. Onlarla ilgili hiçbir umut ışığı dahi belirmemiş oldu. Bilakis bir yıldır verilen çabayla kazanılan iyileştirmelerin hiçbirinden faydalanamadılar.

“Günümüzde devletin açıkladığı enflasyon oranlarının bile çok altında kalan bir güzelleştirme bu. Bağımsız araştırma şirketlerinin açıkladığı enflasyon oranları çok daha yüksek. O oranlara nazaran fakirleşmemiz çok derin bir formda devam ediyor.”

İzmir’de bir üniversite hastanesinde çalıştığı için 7.500 TL’lik ek ödeme hakkından faydalanamadığını söyleyen Merve, en hafif tabirle hayal kırıklığına uğradığını söylüyor:

“Asistan doktorların çalışma kuralları çok ağır. Hem de Türkiye’de buna bir de maddi tasalar ekleniyor. Çalışma motivasyonunu daha da düşürüyor.

“Birçok ay geçinmekte zorluk yaşıyorum. Maaşımız kısımdan kısma, tutulan nöbet sayısına ve yerine nazaran değişiyor. Örneğin ağır bakım nöbetinde daha yüksek, servis nöbetinde daha düşük fiyat alınıyor.

“Benim çalıştığım kısımda biz iki kişi nöbet tutuyoruz. İki kişi de birebir işi yapıyor ancak yalnızca bir kişi ağır bakım girilebiliyor, sistem ona müsaade veriyor. İki bireyden biri olağan servis fiyatı alırken, oburu ağır bakım fiyatı alıyor ve ikisinin ortasında neredeyse 4 bin TL oynuyor.”

BBC Türkçe’ye konuşan doktorlar, asistan hekimliğin aslında yönetmelikteki tarifi itibariyle bir “eğitim süreci” olması gerekirken, daha çok “hizmet verme” formunda gerçekleştiğini belirtiyor.

Hastanelerdeki iş yükünün fazlalığı sebebiyle sıhhat hizmetinde kritik bir role sahip olduklarını belirten asistan doktorlar, bu durumun eğitimlerini aksatan bir istikameti olduğunu pahalandırıyor.

Poliklinikler dahil hiçbir kısımda asistan doktorların tek başına hasta göremeyeceğini ve yalnızca eğitimlerinin bir kesimi olarak hocayla birlikte bakabileceklerini söyleyen doktorlar, birçok hastanede bu işi büsbütün kendilerinin yaptığını söylüyor.