Asya-Pasifik’te 2020 bölgesel tansiyonlar, koronavirüs salgını ve siyasi krizlerle geçti

Kovid-19 salgını, bütün dünyada olduğu üzere Asya-Pasifik ülkelerinde de 2020’nin bir numaralı gündem hususu haline geldi.
Salgına karşı bölge ülkelerinin büyük çoğunluğunda sokağa çıkma yasağı ve karantina uygulamasına gidilirken, ülkelere dışarıdan seyahatler de yasaklandı.

Çin, Malezya, Tayland, Vietnam ve Singapur üzere ülkelerde kısmi sokağa çıkma yasağı ve hareket sınırlaması üzere önleyici önlemlerin alınmasının yanı sıra Endonezya ve Filipinler’de Kovid-19 önlemleri, başkentlerde sonlu kaldı.

Çin başta olmak üzere Vietnam, Tayland, Singapur, Kamboçya, Laos ve Brunei’de Kovid-19 salgını yıl içinde büyük oranda durduruldu.
Endonezya, Japonya, Güney Kore ve Malezya’da pandemi tesirini göstermeyi sürdürüyor.

GÜNEY ÇİN DENİZİ TANSİYONLARI

Çin’in, Güney Çin Denizi’nin yüzde 80’lik kısmında hak tezinde bulunması üzerine, bölgede yaşanan tansiyonlar bu yıl da sürdü.
Endonezya ordusu, 4 Ocak’ta Çin’in bölgedeki “egemenlik” tezlerine karşı, ülkenin Güney Çin Denizi karasularını savunmak üzere 2 savaş gemisi daha yolladı. Eylülde Çin’in, Vietnam’ın karasuları yakınlarındaki Paracel Adaları’nda askeri tatbikatta bulunması, bölgede Çin ile Vietnam ortasındaki tansiyonu tırmandırdı.

Çin’in bölgedeki hudut ihlallerine karşılık olarak Vietnam, 26 Aralık’ta Güney Çin Denizi’nde Hindistan ile ortak donanma tatbikatı yaptı.
Malezya hükümeti, bu yıl içinde Çin’in, Malezya’nın Güney Çin Denizi’ndeki karasularını 2 defa ihlal etmesi üzerine Birleşmiş Milletler (BM)Genel Şurası ve ASEAN Doruğu üzere memleketler arası toplantılarda, Çin’in bölgedeki faaliyetlerini eleştirdi.

Çin’in bölgedeki faaliyetlerinden rahatsız olan ülkelerden Filipinler’in Devlet Lideri Rodrigo Roa Duterte, bu ay Japonya Başbakanı Suga Yoşihide ile görüşmesinde, Güney Çin Denizi’ne ait Japonya ile yakın iş birliğinin korunacağı açıklamasında bulundu.

“KİM JONG-UN’UN ÖLDÜĞÜ İDDİALARI”

Haber ajansları nisanda, memleketler arası istihbarat servislerine dayandırılan bilgilere nazaran, Kuzey Kore önderi Kim Jong-un’un “ağır hasta” ya da “ölü” olduğu tezlerine yöneldi. Güney Koreli eski bir milletvekilinin, Çin istihbaratına dayandırdığı öbür argümana nazaran ise, Kim’in, dedesinin doğum yıl dönümünü kaçırdığı ve komada olduğu kaydedildi. Öbür haberlere nazaran de Kim’in obezliği ve fazla sigara tüketimi sonucu geçirdiği kalp rahatsızlığından iyileşemediği tez edildi. Kız kardeşi Kim Yo-jong’a, birtakım devlet sorumluluklarının teslim edildiği haberlerinin ayyuka çıkması ise Kim’e ulaşılmadığı savlarını güçlendirdi. Tüm spekülasyonlar, birkaç gün sonra Kim’in sağlıklı bir halde halkın önüne çıkması sonrasında bir kenara bırakıldı.

ÇİN HİNDİSTAN TANSİYONU

Haziran ortasında Himalayalar’ın batısındaki Galwan Vadisi’nde Çin ve Hindistan ordularının silahlı çatışmasında 20 Hint askeri ile sayısı belirlenememiş Çinli asker hayatını kaybetti. İki ülke sonundaki ihtilaflı Ladak bölgesinde meydana gelen çatışmalara yönelik taraflar, birinci ateşi açmakta birbirlerini suçladı. Tansiyonu düşürmeye yönelik davetlere karşın ilerleme kaydedilmedi.

Çin ve Hint orduları ortasındaki uyuşmazlık, toplamda 80 milyar dolarlık ticari hacmi kapsayan ikili ticari münasebetlere sıçradı. Hindistan, tanınan “TikTok” dahil 100’den fazla Çin üretimi taşınabilir uygulamaya engelleme getirdi. Buna rağmen Çin, “dışlayıcı küme oluşturduğu” ve “üçüncü tarafları gaye aldığı” savıyla Hindistan’ı suçladı.

JAPONYA BAŞBAKANI ABE’NİN İSTİFASI

Bu yıl Japonya siyasetinde, Abe Şinzo’nun yaklaşık 92 ay mühletle “ülkenin aralıksız en uzun mühlet başbakanı” unvanını almasının sonrasında vazifesinden ayrılması kayda geçti. Başbakanlığı birinci üstlendiği 2006’da yaşadığı bağırsak iltihabı sonrası 2007’de misyonundan ayrılan Abe, yeni bir tedavi tekniği sayesinde düzgünleştiğini kaydederek 2012’de Liberal Demokrat Parti (LDP) liderliğine dönmüştü.
Abe, 8 yıla yaklaşan periyodundaki seçimleri kazanarak istikrarlı sandık sonuçları sergiledi. Ağustosta rahatsızlığının yine nüksettiğini belirten Abe, “Devlet idaresinde sonuç değerlidir. Kararlarımı düzgün veremiyorum.” dedi.

Misyonundan istifa ettiğini açıklayan Abe’nin yerine eylüldeki LDP iç seçimlerinde, son 3 kabine periyodunun Kabine Baş Sekreterliği vazifesini yürüten Suga Yoşihide getirildi.

DÜNYANIN EN BÜYÜK ÖZGÜR TİCARET MUAHEDESİ “RCEP”

Güneydoğu Asya Uluslar Birliğinin (ASEAN) 37. Başkanlar Doruğu’nda 15 Asya-Pasifik ülkesinin uzun yıllar süren müzakereler sonucunda imzaladığı Bölgesel Kapsamlı Ekonomik Paydaşlık (RCEP) Muahedesi, “2020’de bölgedeki en kıymetli ekonomik gelişme” olarak kayıtlara geçti. Sanal ortamda yapılan tepenin 15 Kasım’daki son oturumunda, ASEAN üyeleri Brunei, Kamboçya, Endonezya, Laos, Malezya, Myanmar, Filipinler, Singapur, Tayland ve Vietnam ile birliğin diyalog ortaklarından Avustralya, Çin, Japonya, Güney Kore ve Yeni Zelanda önderleri, 8 yıl boyunca yapılan 46 müzakere ve 19 bakanlık seviyesinde görüşmelerin akabinde RCEP Mutabakatı’nı imzaladı.
2,1 milyarlık nüfusu kapsayan ve global gayri safi yurt içi hasılanın yüzde 30’una tekabül eden RCEP, “dünyanın en büyük özgür ticaret anlaşması” olarak tarihe geçti.

Çin’in Asya-Pasifik bölgesindeki ekonomik hakimiyetini artıracağı öngörülen RCEP, ABD ve Avrupalı şirketleri özgür ticaret bölgesinin dışında bırakarak, dezavantajlı pozisyona getireceği tartışmalarını da beraberinde getirdi.

“MALABAR” İSMİ VERİLEN ORTAK TATBİKAT

Ekim’de Çin’e karşı oluşturulan ve ABD, Avustralya, Hindistan ile Japonya’nın yer aldığı 4’lü Quad ittifakının dışişleri bakanları, ağır Kovid-19 tedbirlerine karşın Tokyo’da bir ortaya geldi. Tepe sonrası açıklanan ortak bildirgede, bölgenin barış ve huzuruna yönelik “Serbest ve Açık İndo-Pasifik” vizyonunun daha fazla ülkenin iştirakiyle hayata geçirilmesi için iş birliğine vurgu yapıldı.
4’lü ittifakın donanmaları, birincisi 3-6 Kasım’da Bengal Körfezi’nde, ikincisi 17 Kasım’da Umman Denizi’nin kuzeyinde olmak kaydıyla “Malabar” ismi verilen ortak tatbikat yaptı.

Çin’in, Hint Pasifiği’nde artan savlarına karşı bölgesel bir teşebbüs olarak görülen Malabar tatbikatına Hindistan’ın Vikramaditya, ABD’nin Nimitz gemisi, Avustralya’nın Ballarat fırkateyni, Japonya’nın Murasame destroyeri, denizaltıları ve savaş uçakları katıldı.

ENDONEZYA’DA HÜKÜKET AYKIRISI PROTESTOLAR

Endonezya’da uzun müddettir tartışılan ve 5 Ekim’de kabul edilen torba maddede, emekçilerin hak ve garantilerine dair istihdam düzenlemelerine karşı halk, kitlesel şovlar başlattı. Başşehir Cakarta ile Purwakarta, Bekasi, Tangerang ve Bandung kentlerinde 6 Ekim’de başlayan ve yaklaşık 1 ay süren protestolarda, emekçi sendikaları, çalışma saati ve fazla mesainin şirket tertibine bırakılması, doğum müsaadelerinin iptal edilmesi ve haftalık 2 günlük müsaadenin 1 güne düşürülmesi üzere düzenlemelere karşı çıkarak, istihdam paketinin iptalini talep etti.

2017’de hakkındaki ahlaksızlık suçlamalarından dolayı ülkesini terk ederek Suudi Arabistan’a giden İslam Savunucuları Cephesi (FPI) başkanı Muhammed Rızık Şihab’ın 10 Kasım’da ülkesine dönmesinden kısa mühlet sonra gözaltına alınması da Endonezya’da protestolara yol açtı.

Ülkeye döndükten sonra başşehir Cakarta’da miting düzenleyerek hükümetin reaksiyonunu çeken Şihab, başkentteki Kovid-19 önlemlerini ihlal ettiği gerekçesiyle 13 Aralık’ta gözaltına alındı. Şihab’ın siyasi nedenlerle gözaltına alındığını öne süren çok sayıda FPI üyesi ve hükümet aykırısı, 18 Aralık’ta ülke çapında protesto düzenledi. Cakarta’da polisle göstericilerin çatışması sonucu 6 FPI üyesinin öldürülmesi, kamuoyunda reaksiyon yarattı.

MALEZYA’DA SİYASİ KRİZ VE İKTİDAR DEĞİŞİMİ

Malezya’da Mahathir Muhammed’in başbakanlığındaki iktidar koalisyonunun, milletvekili istifalarıyla devrilip Muhyiddin Yasin’in başbakanlığa gelmesiyle sonuçlanan hükümet krizi, bu yıl ülkede dikkat çeken gündemlerden biri oldu. 23 Şubat’ta muhalefet partileri Birleşik Malay Ulusal Örgütü (UMNO) ve Malezya İslam Partisi (PAS), Mahathir’in liderliğindeki iktidarı devirerek “Ulusal İttifak” isminde yeni bir iktidar koalisyonu kurmak istedi.

Bu yılın sonunda başbakanlığı devralması planlanan reformcu önder Enver İbrahim’in başbakanlığına karşı çıkan devrin İçişleri Bakanı Muhyiddin Yasin ve İktisat Bakanı Azmin Ali, kendilerini destekleyen milletvekilleriyle koalisyondan istifa ederek, hükümetin meclis çoğunluğunu kaybettirdi.

Olayların akabinde Mahathir başbakanlıktan istifa ederken, muhalefet partileri UMNO ve PAS’ın Ulusal İttifak projesini destekleme kararı alan Muhyiddin Yasin, 29 Şubat’ta Malezya Hükümdarı tarafından Başbakan olarak atandı. Başbakan Muhyiddin’in önderliğindeki yeni hükümetin meclis çoğunluğu ve meşruiyeti, yıl boyunca tartışma konusu oldu.

MYANMAR’DA SUU Çİ’NİN ZAFERİ

Myanmar’da 8 Kasım’da düzenlenen parlamento seçimlerinde, Dışişleri Bakanı Ang San Suu Çi’nin liderliğindeki Demokrasi İçin Ulusal Birlik Partisi (NLD) galip gelerek iktidarını korudu. Seçim Kurulunun güvenlik gerekçesiyle Arakan eyaletindeki 9 bölgede seçimleri iptal etmesi sonucu ülkede etnik azınlıklara mensup 1,5 milyon seçmenin oy kullanamaması, seçimlerin adaletsiz ortamda yapıldığı tartışmalarına yol açtı.

Avrupa Birliği (AB) ve İngiltere’nin “özgür ve adil seçim” davetlerine karşın ülkedeki Arakanlı Müslümanların adaylık ve oy kullanma haklarından yoksun edilmesi, milletlerarası kamuoyunun Arakan meselesinin tahliline dair beklentilerini boşa çıkardı.

TAYLAND’DA HÜKÜMET TERSİ PROTESTOLAR

Tayland’da tartışmalı 2019 genel seçimlerinin akabinde yaşanan gelişmeler, hükümet zıddı kümelerin aylarca süren kitlesel protestolarına yol açtı. Muhalefetteki İleri Gelecek Partisi’nin kapatılıp, Meclisten ihraç edilmesi üzerine 14 Aralık 2019’da başlayan protestolar, Kovid-19 salgını nedeniyle bir müddet durduktan sonra temmuzda geniş iştiraklerle devam etti.

Başşehir Bangkok ve büyükşehirlerde toplanan protestocular, Başbakan Prayut Çan-oça’nın istifası, adil seçimler için anayasal ıslahat ve Tayland Kralı’nı eleştirenlere 15 yıla kadar mahpus cezası öngören “Kral’a ihanet yasasının” kaldırılması taleplerinde bulundu.