Ayasofya’da titiz restorasyon!

İstanbul Vilayet Kültür ve Turizm Müdürü Dr. Coşkun Yılmaz, Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerifi‘nin en gelişmiş teknikler kullanılarak, dünyaya örnek bir model olacak halde onarım ve bakımlardan geçtiğini belirtti.

Yılmaz, Ayasofya-i Kebir Camisi’ndeki onarım çalışmaları hakkında yaptığı açıklamada, tarihi yapının Roma İmparatorluğu periyodunda taç giyme merasimleri, Osmanlı periyodunda ise kıymetli merasimlerin düzenlendiği protokol mabedi olduğunu söyledi.

Ayasofya’nın 1500 yıllık bir geçmişi olduğunu, bu süreçte yaşanan siyasi, toplumsal, kültürel ve doğal afetlerin de yapıyı etkilediğini ve izler bıraktığını belirten Yılmaz, “Ayasofya, Nika İsyanı’nda yakılmış, Latin istilasını yaşamış, büyük sarsıntılarda yıkımlara maruz kalmış, yangın ve öbür afetlerden etkilenmiştir. Tarihi boyunca pek çok zorluğu aşarak günümüze ulaşmış ve insanlık tarihinin en kıymetli mabetlerinden birisi olarak yaşamaya devam etmektedir.” dedi.

Yılmaz, İstanbul’u 1453’te fetheden Osmanlı’nın Ayasofya’ya büyük değer verdiğini, Fatih Sultan Mehmet’in birinci işlerinden birisinin de burayı müdafaaya almak olduğunu lisana getirdi.
“Mimar Sinan’ı, Ayasofya’nın mimarları ortasında zikretmek mümkün”

Sultan 2. Selim ile 3. Murad devrinde Ayasofya’nın büyük bir bakım ve onarımdan geçirildiğini anlatan Yılmaz, şunları kaydetti:

“Minareler ekleniyor, istinat duvarları, payanda ekleri yapılıyor. Aslında Ayasofya’yı 16. yüzyıldan bugüne taşıyan hatta gelecek asırlara taşıyan dayanak, bakım ve tamir çalışması Mimar Sinan’ın eliyle gerçekleştirilmiştir. Bütün mimarlar, ‘Eğer Mimar Sinan’ın eliyle tamir ve dayanak çalışmaları olmasaydı bugün harap olmuş bir Ayasofya’yı konuşurduk’ der. Bu sebeple Mimar Sinan’ı, Ayasofya’nın mimarları ortasında zikretmek mümkün.”

İstanbul Vilayet Kültür ve Turizm Müdürü Yılmaz, Mimar Sinan’dan sonra en büyük bakımın kıymetli bir bütçe ayrılarak, Sultan Abdülmecid tarafından mimar Fossati eliyle yaptırıldığını söyledi.

Ayasofya tarihinde Osmanlı katkılarının yalnızca bakım ve tamirle kalmadığına dikkati çeken Yılmaz, Osmanlı’da külliye geleneği olduğunu söyledi.

Yılmaz, Fatih, Sultanahmet ile Süleymaniye külliyelerini örnek vererek, “Osmanlılar fetihten sonra yapmış oldukları eklerle Ayasofya’yı bir Osmanlı külliyesine dönüştürmüşlerdir. Osmanlıların külliyeye dönüştürme çalışmalarını anlamaz, anlatmazsak Ayasofya’ya katkılarını eksik anlatmış oluruz.” diye konuştu.

Külliyenin birinci eğinin minare ve medrese olduğunu lisana getiren Yılmaz, Fatih zamanından başlayarak minareler, medrese, imarethaneler, en büyük hanedan haziresi, türbeler, şadırvan, sıbyan mektebi, muvakkithane ile caminin içerisine yapılan kütüphanesiyle Ayasofya’nın bir Osmanlı külliyesine dönüştürüldüğünü bildirdi.

Onarım çalışmaları hakkında bilgi veren Yılmaz, “Tamiratlara yaklaşık 20 yıldır büyük bir titizlikle, sabırla, ilmi hassasiyetle hiçbir maddi fedakarlıktan kaçınmadan Ayasofya’nın 1500 yıllık geçmişine uygun bir formda devam edildiğini söyleyebiliriz. Ayasofya’nın Sıbyan Mektebi ve kimi yapıları lojman ve gibisi gayelerle kullanılıyordu. Başta bunların boşaltılması olmak üzere, türbelerin, kubbenin, iç cephenin tamiratı, medresenin ihyası olmak üzere çok önemli çalışmalar yürütüldü.” tabirlerini kullandı.

Yılmaz, Fatih’in inşa ettirdiği, 1934’te yıkılan medresenin aslına uygun olarak tekrar yapıldığını, 1980’li yıllarda yapılan hafriyat çalışmalarında medresenin temeline ulaşılarak, ortaya çıkarıldığını aktardı.

2017’de başlayan süreçte de bu medresenin ihya edildiği belirten Yılmaz, “Burası aslına ve kuruluş gayesine uygun olarak Vakıflar Genel Müdürlüğüne bağlı Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi tarafından eğitim hizmetlerinde pahalandırılacak.” dedi.

Yılmaz, çalışmaların Kültür ve Turizm Bakanlığının mimar ve restoratörleri başta olmak üzere çeşitli üniversitelerde hem devir hem de Ayasofya üzerine araştırmaları olan akademisyenler tarafından yürütüldüğünü söyledi.

Ayasofya’nın, onarım, bakım ve tamirinde birinci derecede uzmanlığın temel olarak benimsendiğini vurgulayan Yılmaz, “1500 yıllık yapının geçirmiş olduğu tarihi sürecin ve oluşturduğu kültürel mirasın korunması yolunda hangi uzmanlık düzeyi, tipi, hangi hizmet gerekiyorsa bu büyük bir hassasiyetle yürütülüyor.” diye konuştu.

Ayasofya’daki onarım çalışmasını iğne ile kuyu kazmaya benzeten Yılmaz, şöyle devam etti:

“Bazen bu yapının bir mermerini tamir etmek ve kesimlerini bir ortaya getirmek için 3-5 başka usulü değerlendirip kullanmak gerekiyor. Tahminen size garip gelebilir lakin toplu iğne başı kadar küçük bir mermer kesimi bile tespit edilip fotoğrafı çekiliyor, milimetrik hesap ve çizimleri yapılarak yerine yerleştiriliyor. Bazen o mermerin yapışması için bir ay, bir buçuk ay üzere bir mühlet bekleniyor. Bu kadar titiz bir çalışma yürütülüyor. Bu işlere ilgili bir tarihçi ve Ayasofya’ya meraklı pek çok mimarı, diplomatı, uzmanı ağırlamış birisi ve onların ortak görüşü olarak şunu söyleyebilirim: Ayasofya’da yapılan çalışmalarla en âlâ uzmanlar, dünyanın en gelişmiş tekniğiyle bu cins yapıların tamiratında uygulanması gereken en âlâ sonuca ulaşmıştır. Ayasofya, dünya onarım tarihinde örnek olarak incelenebilecek ve model olarak ortaya konulabilecek bir metodoloji, hassasiyet ve uzmanlıkla tamir edilmiştir. Bu herkesin ortak kanaatidir. Ayasofya üzerinden Türkiye, dünyaya farklı inanç ve medeniyetlere ilişkin kültürel mirasın nasıl korunacağına dair örnek bir sistemi, modeli ve yapıyı ortaya koymuştur. Bu bizim tarihi köklerimizden ve uygulamalarımızdan gelen bir gelenektir. Yakın vakitte görüştüğüm farklı diplomatlar da bu hakkı teslim etmişlerdir.”

Yılmaz, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın gerek müze periyodunda gerekse tekrar mescide dönüştürülmesi sürecinde Ayasofya’daki onarımlarla yakından ilgilendiği belirterek, “Kimi vakit gelip şahsen yerinde takip etti. Bu da Ayasofya’ya en üst seviyede verilen ehemmiyeti gösteriyor.” formunda konuştu.