Yeni Şafak müellifi Levent Yılmaz, son periyotta fiyatı en çok tartışılan ayçiçek yağına ait bir yazı kaleme aldı. Fiyatların yükselmesinde döviz …
Yeni Şafak müellifi Levent Yılmaz, son periyotta fiyatı en çok tartışılan ayçiçek yağına ait bir yazı kaleme aldı. Fiyatların yükselmesinde döviz kurunun, global ayçiçek yağı fiyatlarının ve kuraklığın tesirli olduğuna dikkat çeken Yılmaz, rekoltede yüzde 25’lere varan bir düşüş olduğuna dikkat çekti. Öte yandan TÜİK’e yapılan enflasyon tenkitlerini hatırlatan Yılmaz, “Türkiye İstatistik Kurumu. Enflasyonu olduğundan daha düşük gösterdiği ve bunu yapabilmek için de fiyatı yükselen eserlerin sepetteki yükünü düşürdüğü üzere hurafeler ortada dolaşıyor. O halde bu yaklaşıma nazaran TÜİK’in ayçiçek yağının enflasyon sepetindeki yükünü düşürmüş olması beklenir. Halbuki tekrar grafikten göreceğiniz üzere TÜİK, 2018’de sert bir halde fiyatları yükselen ayçiçek yağının sepetteki yükünü artırmış” tabirlerini kullandı.
İŞTE LEVEN YILMAZ’IN O YAZISI:
Son devrin en kıymetli tartışma hususlarından birisi besin fiyatlarındaki artışlar. Enflasyona tesiri tarafıyla bakarsak çok yakından ve dikkatli bir biçimde tahlil edilmesi gereken bir bahis. Esasen Merkez Bankası da Para Siyaseti Şurası toplantı metinleri de dahil olmak üzere çabucak hemen her platformda bu mevzuya vurgu yapıyor. Lakin besin fiyatlarındaki artış para siyaseti ile denetim edilmesi mümkün olmayan bir durum. Daha evvelki yazılarımda belirttiğim üzere nakdî transfer sisteminin besin fiyatlarını baskılayabileceğine dair elimizde bir delil yok. Mesela son devrin en çok tartışılan eserlerinden birisi olan ayçiçek yağına bakalım.
AYÇİÇEK YAĞININ FİYATI NEDEN ARTIYOR?
Bu sorunun karşılığı bir bütün oluşturacak biçimde üç modülden oluşuyor. Birincisi aşağıdaki grafikten de görüleceği üzere 2018 Ağustos’undaki kur şokundan kaynaklı bir geçiş tesiri var. İkincisi son devirde global ayçiçek yağı fiyatlarında epeyce sert bir yükseliş kelam konusu. Üçüncüsü ise iklim şartlarından ötürü rekoltede dal profesyonellerinin iddialarına nazaran yüzde 20-25 düşüş var. Bu üçü bir ortaya gelince fiyatlarda önemli bir artış görüyoruz. Lakin son devirdeki artışı global fiyatların ve kuraklığın tetiklediğini görüyoruz.
TÜİK’E HAKSIZLIK EDİLİYOR OLABİLİR Mİ?
Son periyotta eleştirilen kurumlardan birisi de Türkiye İstatistik Kurumu. Enflasyonu olduğundan daha düşük gösterdiği ve bunu yapabilmek için de fiyatı yükselen eserlerin sepetteki tartısını düşürdüğü üzere hurafeler ortada dolaşıyor. O halde bu yaklaşıma nazaran TÜİK’in ayçiçek yağının enflasyon sepetindeki yükünü düşürmüş olması beklenir. Meğer yeniden grafikten göreceğiniz üzere TÜİK, 2018’de sert bir formda fiyatları yükselen ayçiçek yağının sepetteki tartısını artırmış. Bu yüzden merdiven altı enflasyon hesaplamaları ile baş karıştırmak yerine bırakalım da TÜİK işini yapsın. Değilse TÜİK neden yumurtanın yüzde 82, ayçiçek yağının yüzde 52, mercimeğin yüzde 60 ve kuru fasulyenin yüzde 35,3 fiyatının arttığını açıklasın?
NE YAPMAMIZ LAZIM?
Enflasyon sepeti içindeki besin fiyatlarının artması kuşkusuz değerli bir husus. Mesela piyasa bilgilerine nazaran 2020’nin birinci 9 ayında ulusal zincir marketlerin toplam cirosunun yüzde 3,7’si ve mahallî zincirlerin cirosunun yüzde 4,2’si ayçiçek yağından oluşmuş. Bu eserin fiyatındaki artış geçiştirilecek bir sıkıntı değil. Bu ve gibisi eserlerdeki fiyat artışların enflasyonda oluşturduğu üst taraflı baskının olumsuz tesirlerini gözardı edemeyiz. Öte yandan bu fiyat artışları para siyaseti ile de çözülemez. Aracıların ve zincir marketlerin fiyatın belirlenmesinde nasıl çiftçiden daha tesirli olduğunun tahlil edilmesi gerekiyor. Bu bakımdan “sözleşmeli tarım” üzere bir yandan çiftçinin girdi maliyetlerini azaltacak öteki yandan da eser arz ölçüsünü yönlendirecek stratejik uygulamaların yaygınlaşması gerekiyor.
