Barbaros ikinci Endülüs soykırımına mani oldu

İşte Mimar Sinan Hoş Sanatlar Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Süleyman Kızıltoprak’ın Star – Açık Görüş’te kaleme aldığı “Barbaros ikinci Endülüs soykırımına mani oldu” başlıklı yazısı;

Barbaros Hayrettin Paşa’nın en değerli faaliyetlerinden biri İspanyol zulmüne karşı verdiği gayretti. Endülüs yıkılınca sahipsiz kalan Müslümanları ve Musevileri Cezayir’e taşıdı. Kuzey Afrika ülkelerinin İspanya işgaline uğramasının önünü kesti. Bölgede ikinci bir Endülüs soykırımı yaşanmasına mahzur oldu. Cezayir ve Tunus Fatihi Gazi Kaptan Hayreddin Paşa’nın türbesindeki kitabe üzerindeki kemerde “Allahümme iftah lehû ebvâbe rahmetike” (yâ rab, ona rahmet kapılarını aç) dua cümlesi bulunur.

1071 Malazgirt Zaferi Anadolu’nun kapılarını Türkler için gerisine kadar açtı. Anadolu coğrafyası bir yarımada olduğu için Türklerin denizlere açılması uzun vakit almadı.

1081’de İzmir’i fetheden Çaka Beyefendi Türk denizcilik tarihinde yeni bir evre başlattı. Aydınoğlu Gazi Umur Beyefendi ile denizcilik alanındaki atılımlar Bizans, Venedik ve Ceneviz üzere deniz güçlerine karşı muvaffakiyetle sürdürüldü. İstanbul’un fethi Türklerin deniz gücü alanındaki muvaffakiyetlerinin yeni bir sıçraması oldu. Fatih İstanbul Boğazı’nın en hoş pozisyonuna taşıdığı başşehri merkez alarak bir yandan Adriyatik ve Akdeniz bir yandan da Karadeniz kıyılarına yöneldi. Fatih devranı Türk denizcilik tarihinde değerli bir dönüm noktasıdır.

TÜRK DENİZCİLİĞİNDE EKOL

1495 yılında Kemal Reis’in Osmanlı Devleti hizmetine girmesiyle Türk denizciliği korsanlık faaliyetlerinden de istifade etmeye başlamıştır. Kemal Reis Türk denizciliğinde bir ekol kurmuş ve akabinde gelen Barbaros Hayrettin Paşa denizcilikte tepeye çıkan faaliyetlerin başkanı olmuştur.

Barbaros Osmanlı Devleti hizmetine girmeden evvel Cezayir’de ağabeyi Oruç Reis ile birlikte bir deniz devleti kurmuştu. Kuzey Afrika’nın Akdeniz kıyılarında İspanya ve Venedik üzere denizcilik ve korsanlığı bir ortada sürdüren güçlü devletlere karşı kayda kıymet muvaffakiyetler kazanmıştı. İspanyollar Endülüs medeniyetini yıktıktan sonra taarruzlarını Kuzey Afrika’ya gerçek genişletmiş Akdeniz kıyılarında koloniler kurmaya başlamışlardı. Barbaros İspanyollara karşı karada ve denizde tek başına gayret edemeyeceğini gördüğünden Osmanlı Devleti hizmetine girmeyi tercih etti. Barbaros Halifelik makamını elinde bulunduran ve birebir vakitte Müslümanların en güçlü devleti olan Osmanlı Devleti’nin şemsiyesi altında olmayı önemsemişti. Oruç Reis ile birlikte Akdeniz’de elde ettikleri muvaffakiyetler onları Avrupa kıtasında ün sahibi yapmıştı. Yavuz Selim vaktinde 1518’de Cezayir Beylerbeyi olarak Osmanlı Devleti idare teşkilatına dahil olan Barbaros 1478’de Midilli’de dünyaya geldi. Ailesi Vardar Yenicesi’nden Midilli’ye göç etmişti. Babası sipahi Yakup Ağa idi.

HIZIR, BARBAROS, HAYRETTİN

Denizcilerin piri doğduğunda ailesi ona Hızır ismini verdi. Avrupalı rakipleri ona kızıla çalan sakalları sebebiyle “Barbaros” dedi. Yavuz Sultan Selim ona “dinin hayırlısı” manasına gelen “Hayrettin” ismini ekledi. Yasal Sultan Süleyman onu Kaptan-ı Derya yaptı. Barbaros düşmanlarının yüreklerine dehşet salarken mazlumların sığınağı ulu bir amiraldi. Akdeniz’in mavi sularında tüccarlık yaptı. Avrupalı denizcilere karşı korsan iken Cezayir’e hükümdar oldu. Avrupalı denizci devletlerin meşhur amiral ve hükümdarlarına karşı savaştı. Sayısız zaferler kazandı. Ağabeyleri Oruç Reis ve İshak Reis şehit olurken o “gazi” unvanı aldı. Cezayir’in hükümdarı iken “Yüce Devlet” olarak gördüğü Osmanlı Devleti’nin Cezayir Beyefendisi olmayı tercih etti. Yavuz Selim’in Afrika’ya uzattığı Osmanlı sonlarını en batıda Cezayir sonlarına taşıdı. Hükümdarı olduğu ülke Cezayir Osmanlı sancağı altında 300 yıl sürecek bir istikrar ve barış ortamına onun beylik ve Kaptan-ı Deryalık misyonları sırasında sağlam temeller attı. Mavi sularda Fransız, İspanyol, Ceneviz ve Venedikli denizcilerle savaştı. Mavi vatan sonlarını süratle genişletti. Onun sayesinde Osmanlı sancağı Fransa kıyılarında bile zafer kazandı. Tarih onu “Tunus ve Cezayir Fatihi Barbaros Hayrettin Paşa” olarak altın harflerle kaydetti.

1504 yılından sonra kardeşleri Oruç ve İshak ile Akdeniz’de güç elde etme uğraşına girişen Barbaros 1516-17’de İspanyol ve Cenevizlilere karşı Cezayir’i denetimi altına aldı. 1517’de Cezayir’in Fas sonundaki Tilimsen’i himayeleri altına alan Barbaros ve kardeşleri sonraki yıl İspanyollar ile çarpıştı. İspanyollar birtakım yerli kabilelerin takviyesi sayesinde Tilimsen’i işgal edip Barbaros’un kardeşleri İshak ve Oruç Reis’i şehit etmişti. Bunun üzerine, Ekim 1519’da Barbaros adamlarından Hacı Hüseyin başkanlığında İstanbul’a bir heyet göndererek Osmanlı hizmetine girme talebini Yavuz Sultan Selim’e iletmişti. Böylelikle, Osmanlı Devleti Mısır’dan sonra Afrika’da ikinci bir merkez edinmiş ve birebir vakitte Batı Akdeniz’e açılmıştı. Yasal vaktinde 1534’te Kaptanı Derya oldu. Osmanlı donanma teşkilatının başında 12 sene vazife yapan büyük denizci çok sayıda muvaffakiyete imza atmıştır.

Cezayir Ocağı’na Anadolu’dan istekli asker toplama imtiyazı verildi. Bunun yanında yeniçeri ve topçu askerlerinden oluşan 2 bin kişilik seçkin bir birlik Cezayir’e gönderildi. Osmanlı hizmetine girdikten sonra 1519’da İspanyol donanmasını bozguna uğratan Barbaros 1525 yılına kadar Akdeniz’in Avrupa kıyılarında ağır faaliyetler yapmıştır. Bu sırada büyük ganimetler elde eden Barbaros 1530’da Cezayir’i tekrar Osmanlı Devleti’ne kazandırmıştır. 1531’de Cezayir’in Konstantin kenti yakınlarındaki Jijel limanına saldıran Cenevizli meşhur amiral Adrea Dorya’yı bozguna uğrattı. 1534’te ise Tunus’u Osmanlı sonlarına dahil etmiş İtalya kıyılarını dövmüştür. 1536’da İtalya kıyılarına güçlü donanmasıyla ataklar düzenlemiş ve Ege Denizi’ndeki Venedik adalarını fethe başlamıştır. 1537’de Ege’deki bütün Venedik adalarında Osmanlı bayrağı dalgalanmaya başlamıştır.

DENİZ ZAFERLERİNİN EN BÜYÜĞÜ

27 Eylül 1538 Preveze Deniz Zaferi büyük bir haçlı donanmasına karşı elde edilmiştir. Barbaros Osmanlı sancağı altında Akdeniz’de büyük zaferler kazanınca Papalığın liderlik ettiği büyük bir Haçlı donanması kuruldu. Haçlı donanmasının ana kuvvetleri olan Papalık, İspanya, Portekiz, Ceneviz, Venedik Malta ve Rodos şövalyeleri gemileri Andrea Doria’nın kaptanlığında bugünkü Yunanistan’ın İyon denizine bakan Arta Körfezi’ndeki Preveze’de Osmanlı donanmasıyla karşılaştı. Haçlı donanmasındaki 600’den fazla gemideki on binlerce forsa ve 60 bin asker Barbaros’un 122 gemisindeki 20 bin kadar Türk askerini kolaylıkla yenebileceklerini düşünüyorlardı. Lakin kendisinden 5 kat büyüklükteki donanmayı bozguna uğratan Barbaros Osmanlı Devleti’nin yalnızca karaların değil denizlerin de hakim gücü olduğunu ilan ederek büyük bir zafere imza attı. Preveze’de Barbaros’un kendine mahsus teknoloji uygulayarak geliştirdiği kadırga tipi gemiler Haçlıların Kalyon tipi gemilerine karşı zafer kazanmıştır. Osmanlılar Barboros’un kadırga çeşidi kürekli gemilerini o kadar benimsemişti ki bir yüzyıl daha bu tip kadırgaları kullandılar. Kalyona nazaran küçük kadırgalardan oluşan küçük filolar denizde süratli hareket imkanı veriyordu. Haçlılar Preveze’de büyük darbe alarak Akdeniz’deki güçlerinin sarsıldığını hissetmişlerdir. Bu yüzden Şarlken 1541’de Preveze’deki yenilgisinin acısını çıkarmak için Barbaros’un idaresindeki Cezayir’e saldırıp tekrar kaybetmiştir.

NİCE’TE OSMANLI BAYRAĞI

1543’te Fransa Hükümdarı Francois kendisini tehdit eden Şarlken’e karşı Kanuni’den yardım istediğinde misyon alan Barbaros Toulon’da Fransız limanına girmiş akabinde Kutsal Roma Germen ittifakını yenerek Nice’i almıştır. 2 Temmuz 1546’da İstanbul’da 68 yaşında iken vefat etmiştir. Barbaros sıhhatinde Seyyid Murâdî’ye kıymetli gördüğü anılarını yazdırmıştır. “Gazavat-ı Hayreddin Paşa isimli bu yapıttaki kayda nazaran vefatı 3 Cemaziyelevvel 953 yani 2 Temmuz 1546’dur.

Barbaros kendine mahsus deniz savaşı taktikleri de uygulamıştır. Türk denizcilik tarihinde tepe noktadaki Barbaros’un muvaffakiyetleri sayesinde Kuzey Afrika’daki Müslüman halk etnik ve dini kimliğini Haçlı akınları karşısında korumuştur. Barbaros ile kurulan Cezayir Garp Ocağı bölgede 300 yıldan fazla süren Türk egemenliğinin Akdeniz’deki merkezlerinden biri olmuştur. Barbaros hayrettin Paşa’nın katkılarıyla Yasal Sultan Süleyman vaktinde Osmanlı Devleti Akdeniz’deki en kıymetli güç olarak kabul edilmiştir. Avrupa içlerine hakikat kara ordusunun kazandığı zaferler yanında denizlerde elde edilen muvaffakiyetler Osmanlı Devleti’ni üç kıtada karaların ve denizlerin muhteşem gücü yapmıştır.

Türk denizciliği Osmanlı Devleti vaktinde Barbaros ile tepe noktaya ulaştı. Barbaros yalnızca denizcilik alanında lider olarak ismini tarihe yazdırmadı birebir vakitte gemi üretim ve teknolojisi bakımından Tersane-i Amire büyük atılımlar yaptı. Rumca, Arapça, İspanyolca, İtalyanca ve Fransızca üzere Akdeniz lisanlarını güzelce konuşan Barbaros çok sayıda denizci yetiştirdi. Onun ekolü Türk denizciliğinde XVI. yüzyılda çok tesirli oldu. Osmanlı donanması Akdeniz yanında Karadeniz, Kızıldeniz, Basra Körfezi, Hint Okyanusu ve Atlas Okyanusunda kayda bedel faaliyetlerde bulundu. İdris Bostan hocamızın sözüyle Barbaros nizam kuran ve nizam veren büyük bir deniz amiralidir. Denizcilerin piri olduğu üzere engin bilgi ve deneyimiyle bir gemi inşa mimarı ve mühendisi kadar müktesebata sahiptir. 1492’de Beni Ahmer Devleti yahut öbür ismiyle Gırnata Sultanlığı’na son veren İspanyollar İber Yarımadası’nda Müslüman ve Musevilere karşı tam bir etnik paklık ve soykırım uyguladı. Endülüs’ten kaçarak canlarını kurtarmak isteyen yüzbinlerce kişi Kuzey Afrika topraklarına sığındı. Bu şahısları kurtarmak için gemilerini seferber eden Barbaros İspanyollarla çetin çabalar yaptı. Endülüs’ten kaçan Müslümanlardan 70 bin kadarını gemileriyle Cezayir’e taşıdı. Cezayir ve Tunus fatihi olarak ünlenen Barbaros Kuzey Afrika topraklarının ikinci bir Endülüs olmasına müsaade vermedi. Yalnızca İspanyolları değil Akdeniz’deki Haçlı bayrağı altında toplanan tüm Hıristiyan deniz güçlerini yenerek onlara Türklerin denizlerde de üstün kuvvet olduğunu kanıtladı.Beşiktaş Meydanındaki türbesini kendisi sağ iken Mimar Sinan yaptı. Türbenin giriş kapısındaki kitâbede “Hâzâ türbe-i Fâtih-i Cezâyir ve Tunus merhum Gazi Kapudan Hayreddin Paşa Rahmetullahi Aleyh-sene 948” yazılıdır. Yani Cezayir ve Tunus Fatihi Gazi Kaptan Hayreddin Paşa (Allah’ın rahmeti üzerine olsun). Kitâbesinde 948’de (1541-42) yapıldığı yazan türbe içi ve dışıyla hayli sade ancak Beşiktaş meydanının Marmara Denizi’ne bakan tarafında görkemli bir yapıdır. Kitabe üzerindeki kemerde ise “Allahümme iftah lehû ebvâbe rahmetike” (yâ rab, ona rahmet kapılarını aç) dua cümlesi bulunur. Kubbe ortasında besmeleyle birlikte altın yaldızla yazılmış A’râf mühletinin 89. Âyetinin son kısmı yazılıdır: “Rabbimiz! Kavmimizle bizim ortamızda adaletli kararını ver. Sen karar verenlerin en güzelisin.”

Bu ayetin manasına bakıldığında Barbaros’un kendisini milletine adadığı görülmektedir. O denli ki, milletine yaptığı hizmetler hakkındaki karşılığı da Allah verecektir.

Kendi gemileriyle taşıdı

1517 yılında Yavuz Selim Mısır’ı Osmanlı Devleti hudutlarına dahil ettiğinde Afrika kıtasına da adım atılmıştı. Çabucak ardından Cezayir’de büyük muvaffakiyetler elde eden Hızır Reis yani Barbaros, Yavuz Selim’in hizmetine girmesiyle artık Osmanlı Devleti’nin sonları orta ve batı Akdeniz’e yanlışsız açıldı. Barbaros 1538’de Preveze Deniz Savaşı’nda Andrea Doria’yı mağlup ederek Osmanlı’nın denizlerdeki üstün gücünü ispat etmesini sağladı. Ve tarih, o günden sonra Barbaros Hayrettin Paşa’yı hiç unutmadı. Preveze deniz zaferini kazanarak elde ettiği büyük muvaffakiyet onu Türk denizcilik tarihinde tepeye taşımıştır. Bu zaferden sonra Türkler üç kıtadaki genişlemelerini yalnızca kara ordularıyla değil deniz kuvvetleriyle de sürdürmeye devam etmişlerdir.

Barbaros İtalyanca, Fransızca, İspanyolca, Rumca ve Arapça lisanlarını bilen Akdeniz’in Kuzey Afrika kıyılarında Osmanlı bayrağını şan ve erdemle dalgalandıran büyük bir amiraldir. En değerli faaliyetlerinden biri de İspanyol zulmüne karşı verdiği uğraş idi. Endülüs yıkılınca sahipsiz kalan Müslümanları ve Musevileri Cezayir’e taşıdı. Kuzey Afrika ülkelerinin İspanya işgaline uğramasının önünü kesti. Bir öteki tabirle bölgede ikinci bir Endülüs soykırımı yaşanmasına mahzur oldu. Endülüs’ün büsbütün yok olmasıyla büyük bir ıstırap içine giren Müslümanlara kol kanat geren ve onları kendi gemileriyle İspanya’dan Kuzey Afrika’ya taşıyan büyük bir kumandandır.