BDDK’nin kredi adımı şirketleri nasıl etkiler?

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) 24 Haziran akşamında şirketlerin alacağı krediler konusunda yeni bir karar açıkladı. Buna nazaran bağımsız kontrole tabi olan, 15 milyon TL ve üzeri yabancı para varlığı bulunan ve döviz varlığı şirketin faal toplamının ya da 1 yıllık satış hasılatının yüzde 10’unu aşan şirketler TL kredilere erişemeyecek.

Yani BDDK bir manada ilgili kuralları taşıyan şirketlere, “Bundan sonra TL kredilere erişmek istiyorsan elindeki dövizi satmak zorundasın” demiş oldu.

Cuma akşamı açıklanan kararın akabinde Pazar günü yeni ve daha ayrıntılı bir açıklama yapan BDDK, şu sözlere vurgu yaptı: “Bazı şirketlerin, döviz borcu ya da döviz yükümlülüğü olmamasına hatta döviz durum fazlası bulunmasına rağmen, TL kredi kullanarak döviz alımı gerçekleştirdikleri ve döviz konumu tuttukları görülmüştür. Yani üretime, istihdama, yatırıma gitmesi gereken uygun koşullu TL ticari kredi kaynakları, gerçek bir ihtiyaç olmadığı halde birtakım şirketlerce döviz alımı emeliyle kullanılmaya devam etmektedir.”

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği İktisat ve Teknoloji Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Atılım Murat’a nazaran şu anda halka açık ya da kapalı olan şirketler ortasında bu düzenlemeden etkilenecek şirket sayısı yaklaşık bin civarında. Borsadaki şirketlerin ortasında düzenleme kapsamına girecek şirketlerin ise 195 civarında olduğu kestirim ediliyor.

Ekonomistlere nazaran hem bankacılar hem de şirketler tarafında uygulamanın nasıl uygulanacağı tam olarak anlaşılamadı. Çünkü kimi bankaların da ayrıntılar muhakkak olana kadar ticari müşterilerinin kredi taleplerini ertelediği belirtiliyor.

Şirketleri ne kadar tesirler?

Türkiye’ye uzun müddettir döviz ve direkt yabancı sermaye girişi olmadığını belirten TOBB ETÜ Öğretim Üyesi Doç. Dr. Atılım Murat, “Kısacası döviz girişi olmadığı için ve kamu gerçek dalın elinde fazla ölçüde döviz tuttuğunu düşündüğü için bu türlü bir adım atıyor. Net bir halde TL kredisi almak istiyorsan elindeki dövizleri bozdurman gerek diyor” tabirlerini kullanıyor.

BDDK da bu noktada şirketlerin ucuz TL kredilerini üretim için kullanmadığını belirtiyor.

Ekonomist Arda Tunca ise alınan karar sonrasında çok sayıda şirketin olumsuz etkileneceğini söylüyor. Tunca, “Türkiye’nin üretim yapısı gereği üretim ve ihracat yapmak için üreticilerin ithalat yapması gerekiyor. Bu onlar için bir mecburilik. Şirketler üretim yapmak için döviz almak zorundalar. Ellerindeki dövizi bozdursalar bile bir mühlet sonra ithalat yapmak için tekrar döviz almak gerekiyor. Yani döviz almadan hayatlarını sürdürmeleri mümkün değil” diyor.

İş dünyasından gelen birinci açıklamalar ise kararın çok sert tesirlere neden olmayacağı tarafında.

Piyasa iktisadına müdahale yorumlarının âlâ niyetten uzak oluğunu söyleyen Müstakil Endüstrici ve İşadamları Derneği (MÜSİAD) Genel Lideri Mahmut Asmalı “BDDK’nın atılımı ile döviz arz-talep istikrarı, Türk lirası lehine, çok daha makul seviyelere gerileyecektir” derken Ankara Ticaret Odası (ATO) Lideri Gürsel Baran ise kararın ticaret ve üretime olumlu yansımasını beklediklerini söyledi.

Gün içinde Kamuyu Aydınlatma Platformu’na (KAP) yapılan bildirimler ve açıklamalar oldu. Bu kapsamda BİM, Karsan, İttifak Holding, Uşak Seramik, İmaş Makine, İzmir Fırça, Selva Besin ve Adesa Gayrimenkul genel olarak bu karardan kendilerinin olumsuz etkilenmeyeceğini açıkladı.

BİM açıklamasında “Makro bakış açısı gerektiren sıkıntılar, mikro sistemlerle çözülemez. Mikro sistemler yalnızca tutarlılık ismine ana stratejinin tamamlayıcısı olabilir. Piyasaların beklentisi öngörülebilirlik ve güvendir” dedi.

“Yatırım talebi azalabilir”

Ulusoy Un ise yaptığı açıklamada şu sözleri kullandı: “Sektörümüzdeki birçok şirketin yüzde 10 hududuna takılmasını beklemiyoruz. Yeniden de sonu aşan şirketlerin, TL kredi yerine YP (yabancı para) kredilere talebinin artmasını bekliyoruz. YP kredilerin kur riskini sonlandırmak için de ardından YP/TL türev eserlere olan talep artacaktır. TL krediye erişimin şirketler tarafında sonlandırılması, bir manada kredi genişlemesinin yavaşlaması, döviz talebi ve mal talebini azaltarak enflasyona olumlu katkı sağlayabilir. Fakat eş vakitli olarak yatırım talebini de azaltacaktır. Zira yatırımlar yalnızca yatırım bedeli ile yapılamıyor, işletme sermayesi gereksinimi da var. İthalat ihracat nakit akışı için YP tutan bir şirket, iç piyasa için bir yatırım yapmaktan çekinebilirler.”

Ekonomistlere nazaran şirketler bu durumda Eurobond ve döviz cinsinden yatırım fonlarına yönelebilir. Doç. Dr. Atılım Murat, bu noktada BDDK’dan yeni adımlar gelebileceğinden bahsediyor. Murat, “Eurobond ve başka araçlar şimdilik kapsama alınmadığı için şirketler tarafında bir ilgi olabilir. Fakat çok bir ilgi olması durumunda daha evvel alınmış kararları tamamlayıcı olacak biçimde yeni kısıtlamalar getirilebilir” diyor.

Şirketler KKM’ye sarfiyat mi?

Murat’ın bu mevzuda altını çizdiği başka nokta ise Kur Muhafazalı Mevduat (KKM) uygulaması. Çünkü “liralaşma” olarak da isimlendirilen siyaset çerçevesinde atılan adımların birden fazla KKM’yi işaret ediyor ya da teşvik ediyor. Bu uygulama için yapılan yorumların yüklü kısmında da şirketlerin fazla dövizlerinin KKM’ye çekilmesinin amaçlandığı bedellendiriliyor.

KKM’de de kimi değişiklerin yapılması gerektiğini vurgulayan Murat, “Eğer siz şirketlerin döviz varlığını KKM’ye çekmek istiyorsanız burada vadelere bir düzenleme yapmanız gerekiyor. Kimse uzun vadede KKM’ye gelmek istemeyebilir. Bunun için siz vadeleri bir aya kadar çekebilirsiniz tahminen. O vakit şirketler için daha olumlu karşılanabilir” yorumunu yapıyor.

Ekonomist Arda Tunca ise bu ve misal adımların piyasadaki işleyişi bozduğunu şirketlerin hayatta kalmak ve muhtaçlığı olan dövize ulaşmak için kesinlikle yan yolları deneyeceğini söylüyor. Tunca’ya nazaran şirketler bu yolları denemekte çok zorlanmaz çünkü bilançolarda kimi değişiklikler kolay biçimde gösterilebilir.

Karar Türk Lirası’nı nasıl etkiledi?

BDDK’nın kararı sonrasında Türk Lirası yeni haftaya dolar karşısında yüzde 6’yı aşan bir karla başlasa da gün için dalgalı bir seyir izledi ve günü yüzde yaklaşık yüzde 2 düzeyinde bir yararla kapattı.

Türk Lirası haftaya dalgalı bir seyir izleyerek başladıFotoğraf: Emre Eser/DW

Atılım Murat, şu anda TL’nin dolar karşısında önümüzdeki süreçte yavaş yavaş güç kaybetmesini beklediğini belirterek şöyle dedi: “Güçlü bir TL ithalatçıya fayda. Lakin kısmen yahut net ihracatçılar da doların daha üstte olmasını istiyor. Fakat gelinen noktada doların güçlenmesi daha ihtimal dahilinde.

Arda Tunca ise bu adımın da geçmiş periyotlarda olduğu üzere sorunun temelini çözmediğini bilakis TL’nin güçlenmesi için kâfi olmayacağını vurguluyor.

Ekonomist Mahfi Eğilmez’de kendi bloğunda yaptığı değerlendirmelerde ve yorumlarda TL’nin dolar karşısında güç kaybetmesinin daha muhtemel olduğunu söz etti. Eğilmez, atılan bu adımı ise sermaye kısıtlaması olarak tanımladı. Eğilmez’in üzerinde durduğu öteki bir husus ise KKM’ye gelen paranın da aslında dolarizasyonu arttırdığıydı. Çünkü Eğilmez, dövize endeskli mevduat hesaplarının da dolarizasyon hesabına dahil edilmesi gerektiğini söylüyor.

Bir siyaset değişikliği mi?

Yakın periyoda kadar hükümet kanadından yapılan bütün açıklamalarda iktisatta atılan her adımın üretim ve istihdamı arttırma niyeti taşıdığı vurgulanıyordu. BDDK bu adımda da tıpkı vurguyu yaparak şirketlerin TL kredilerini öbür maksatlarla kullandığına işaret etti ve ona bir tedbir alındığını söz etti. BDDK Lideri Akben, uygulamaya ait “Kredi sisteminin faal formda çalışması ve kredilerin hedefine uygun bir halde kullanılması için alınmış bir makro ihtiyati önlemdir. Karar birebir vakitte, dövizin nitekim gereksinim olan alanlarda kullanılmasına ve enflasyonun denetim altına alınmasına da olumlu katkı sağlayacak” dedi.

Hazine ve Maliye Bakanlığı da “Kredi piyasasının gelişmesine yönelik alınan tüm önlemler Türkiye İktisat Modeli çerçevesinde selektif kredi yaklaşımımızı ve finansal istikrarı dayanaklar niteliktedir” açıklamasında bulundu.

Selektif kredi siyaseti daha çok ekonomik kalkınmayı amaçlayan, muhakkak kesimlerin desteklendiği ve düşük faiz üzere kolaylıkların sağlandığı bir siyaset olarak tanımlanabilir.

Geçtiğimiz hafta konut kredilerinden kredi kartı harcamalarına kadar birtakım alanlarda kredi kullanımı sonlandıran yeni adımlar da atılmıştı.

Yani son devirde olduğu üzere BDDK’nın bu kararı sonrası yapılan açıklamalarda da misal noktalar vurgulandı.

Ancak ekonomistlere nazaran hükümet uzun müddettir devam ettiği kredi genişlemesinden vazgeçerek adım adım yeni uygulamalarla hem bir sıkılaştırma siyaseti uyguluyor hem de enflasyonun üzerindeki baskıyı hafifletmeye çalışıyor.

Bol kredi anlayışındaki yanlışın hükümet tarafından görüldüğünü ve kabul edildiğini söyleyen Arda Tunca, “Kredi genişlemesi üzerine bir iktisat yaratıldı. Hem vatandaşlar hem şirketler kredilere çok fazla alıştı. Hatta yalnızca kredilerle tüm işleri yürütebilir hale geldiler. Artık kredi musluklarının bu halde kesilmesi toplumun kıymetli bir kısmını etkileyecektir. Uzun müddettir kredi genişlemesinin yanlış olduğunu söylüyorduk. Apansız buraya neşter vurmak ise beraberinde ekonomik daralmayı getirecektir” değerlendirmesinde bulunuyor.