Betül Hayrullahoğlu Yazio: Neler Oluyor Değil, Neden Oluyor?

Agorafili, Glauber tarafından dışarıda gezmek, dağlara tırmanmak üzere aktivitelerin yanı sıra obsesif fantezilerin tümü olarak tanımlanıyor. Buradan hareketle dışarıda olmaya yahut halka açık yerlerde seks yapmaya bağlılık agorafili olarak kabul ediliyor. 

Agorafili Türkiye’de yeni gündeme gelmiş olsa da birtakım ülkelerde uzun vakittir gündemde. İngiltere’de 2018 yılından beri kamusal alanda seks faaliyetine yönelik yasal düzenleme yürürlükte bulunuyor. ABD’de 2.000 bireyle yapılan anket ise iştirakçilerin %76’sının kamusal alanda seks yaptıklarını, bunların %23’ünün ise yakalandıklarını ortaya koyuyor.

Türkiye’deki durum için birinci akla gelen, bu olayların öbür ülkelerde olduğu üzere aslında her vakit yaşanıyor olmasına karşın gündem olmamış olması. Bebek kıyısının akabinde art geriye misal olayların toplumsal medyaya taşınmasının bu tip olayların yeni olduğu yanılgısını yaratmış olması mümkün. Akla gelen öteki seçenek ise toplum mühendisliği.  

Toplum mühendisliği

Toplum mühendisliği, toplumun tavır ve davranışlarını etkileme uğraşlarının tanımlanmasında kullanılan bir kavram. O halde bu manzaraların toplumda bir grup tesirlere yol açmak için kasıtlı olarak yayınlanıyor olmaları mümkün.

Prof. Dr. Sinan Canan aklı, mantığı, merkez bedelleri ve birlikte yaşamanın gerekliliklerini kaybeden toplulukların kriz periyotlarında manipüleye açık hale geldiklerini belirtiyor. 

Kitlelerin manipülasyonu yeni bir olgu değil. Yeğeni olduğu Sigmund Freud’un beşerler hakkındaki fikirlerini kitlelerin manipülasyonu için kullanan Edward Bernays’in hareketlerinden, Faşist Mussolini’nin halkın dikkatini baskı rejiminden öbür tarafa çekmek maksadıyla kullandığı gerçeklikten uzak “Beyaz Telefon Filmleri”ne, Amerika’da kasıtlı olarak manipülasyon gayesiyle yarattıkları bildirilerle bilinen “Zihin Menajerleri”ne kadar uzanan örnekleri çoğaltmak mümkün. Günümüzde ise en süratli ve faal manipülasyon toplumsal medya aracılığı ile yapılıyor.

Amerikalı Sosyolog C. Wright Mills, kitle irtibat araçlarının manipüle edici rolü sayesinde iktidarların gücünü artırdığına dikkat çekiyor. Böylelikle toplum politik olarak duyarsızlaşarak siyasal meselelere ilgisiz bir hale geliyor. 

Toplumu meselelere ilgisiz hale getiren bir öteki durum Spinoza’nın lisana getirdiği “kitlelerin kederi”. Spinoza’ya nazaran iktidarın kitlelerin üzüntüsüne muhtaçlığı var. Zira kaos ortamında hayatta kalma gayreti veren bireyin hayatı sorgulama lüksü bulunmuyor. Bu türlü bir kaos ortamında iktidarlar toplumu içinde bulunduğu güç durumdan çıkaracak mutlak güç olarak görülüyor. 

Son periyotta yaşanan bu olayların yol açtığı bir öteki tehlike duyarsızlaşma. Prof. Dr. Sinan Canan bu haberlerin devamı halinde duyarsızlaşmanın başlayacağına dikkat çekiyor.

Ne yapmalı?

Her şeyden evvel sakin kalmak ve farkında olmak kıymetli. Şok tesiri yaratan haberlerin manipülasyondaki etkililiğinin farkındalığı ile durumu tahlil etmek gerekiyor.  Bu esnada, bireyler ve olaylardan fazla bu olayların altında yatan nedenlere odaklanmanın, verilmek istenen alt bildirisi direkt kabul etmemizi engelleyeceğini de unutmamak gerekiyor.

Son olarak dehşet ve ümitsizliğe kapılmamak büyük değer taşıyor. Ümitsizlik bizi manipülasyona daha açık hale getiriyor. Dehşet konusunda ise son kelam Montaigne’den; “Acı çekeceğinden korkan insan, zati dehşetleri yüzünden acı çekiyor.”

Betül HAYRULLAHOĞLU