ABD Lideri Joe Biden, 24 Nisan’da 1915 olaylarının yıldönümüyle ilgili yaptığı açıklamada “soykırım” sözünü kullandı. Pekala Biden’in bu …
Pekala Biden’in bu açıklaması ne manaya geliyor, bundan sonra neler yaşanacak?
BBC Türkçe’nin haberine nazaran, Biden, 1981 yılında yaptığı açıklamada birebir sözcüğe yer veren Ronald Reagan’dan bu yana “soykırım” terimini kullanan birinci ABD lideri oldu.
ABD Kongresi’nin her iki kanadı da 2019 yılında 1915 olaylarını “soykırım” olarak tanımlayan kararları kabul etmişti.
Amerikan basınında yer alan haberlerde, Biden’ın 1915 olaylarını “soykırım” olarak nitelendirmesinin ABD’nin Türkiye ile alakalarda insan hakları konusunda verdiği ehemmiyetin bir yansıması olduğu yorumları yapıldı.
23 Nisan’da Biden, misyona geldikten sonra Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile birinci telefon görüşmesini yaptı.
Görüşmeyle ilgili Beyaz Saray ve Cumhurbaşkanlığı’ndan yapılan açıklamalarda 1915 olaylarına ait bir söz yer almadı.
Bir müddet sonra Amerikan medyasına ve Reuters haber ajansına, Amerikan tarafından görüşmeye ait detaylar sızdırıldı.
Buna nazaran Biden, Erdoğan’a, 1915 olaylarını “Ermeni soykırımı” olarak tanıyacağını söyledi.
Uzmanlar, 1915 olaylarının soykırım olarak tanınmasının soykırımın memleketler arası hukuka 1946 yılında girmiş olmasından ötürü Türkiye’ye rastgele bir tüzel müeyyidesi olmayacağını tabir ediyor.
Bununla birlikte, Biden’ın vazifeye gelmesinden bu yana Türkiye konusunda takındığı tavır nedeniyle, soykırım açıklamasının siyasi bir kıymet taşıdığı belirtiliyor.
Illinois Üniversitesi’nden Siyaset Bilimi öğretim üyesi Doç. Dr. Sibel Oktay, Biden’ın bu ifadeyi kullanmasını “oldukça önemli” olarak nitelendirdi.
Oktay, Biden’ın böylelikle hem Ermeni topluluğunun tezlerini kabul ettiğini hem de ABD-Türkiye bağlarını bir ölçüde gözden çıkardığını gösterdiğini söyledi ve şunları ekledi:
“Gerek Demokrat gerekse Cumhuriyetçi liderler, Türkiye ile ilgileri zedelememek ismine bu bahiste net bir konum almaktan daima kaçınmışlardı. Biden’in bu noktada geçmişten hayli farklı bir taraf seçtiğini görüyoruz. Bunun da Türkiye’ye ‘sizin bu hassasiyetiniz artık bizim siyasetimizi şekillendirmeyecek’ formunda gönderilmiş bir sinyal olduğunu düşünüyorum.”
Oktay kelamlarını, “Elbette hem ABD hem de Türkiye, şayet ikili bağlantılarına devam etmek istiyorsa, bu alakanın tarihi ve çok boyutlu olduğunu ve bu kararın ikili münasebetleri yıpratamayacağını sav edeceklerdir. Ancak bu tabirin kullanılması Türkiye’nin hassasiyetlerinin net bir halde gözardı edildiğini gösteriyor” diye sürdürdü.
Kampanya vaadini yerine getirdi
Doç. Dr. Oktay, Biden’ın selefi Donald Trump’ın tersine bu ifadeyi kullanarak hem Kongre’nin aldığı kararı tanımış olduğunu hem de kampanya vaadini yerine getirdiğini söyledi.
Oktay, “Bu kararıyla hem bir evvelki periyot yasama organının aldığı durumu desteklemiş hem seçim vaadini yerine getirmiş oldu. Bence en kıymetlisi, bu karar ile Ermeni Soykırımı sorunu Türkiye ile ABD ortasında rehine kalmaktan kurtuldu” dedi.
Biden, kampanya devrinde “Ermeni Soykırımı’nı tanıyacağını” ilan etmiş ve geçen yıl 24 Nisan’da yaptığı açıklamada da bu söze yer vermişti.
Biden, 24 Nisan 2020’de şimdi lider adayıyken yaptığı açıklamada, “Bu müthiş ve sistematik yok etme kampanyasını asla unutmamalıyız ve buna karşı sessiz kalmamalıyız… Soykırımı olduğu üzere kabul etmez, anmaz ve çocuklarımıza bunu öğretmezsek, ‘bir daha asla’ sözleri de manasını yitirir” demişti.
Ermenistan Dışişleri Bakanı Orta Avazyan, ABD’nin bu tavrının “birçok ülke için ahlaki bir kılavuz” olacağını söyledi.
Avazyan, “Bu sorun Ermenistan ya da Türkiye ile ilgili değil. Bu, hem geçmişte hem bugün hem de gelecekte olacak olan soykırımları tanıma ve kınama yükümlülüğümüzün yerine getirilmesiyle ilgilidir” dedi.
Türkiye, hafta içinde Biden’ın soykırım sözünü kullanacağı tarafındaki haberlere sert reaksiyon gösterdi.
Cumhurbaşkanlığı Bağlantı Lideri Fahrettin Altun, 1915 olaylarının soykırım olarak tanımlanmasını “gerçeklerle hiçbir bağı olmayan, yalnızca siyasi hesaplardan beslenen bir iftira” kelamlarıyla nitelendirdi.
ABD idaresi, 1992-2000 yılları ortasında vazife yapan eski Lider Bill Clinton periyodundan bu yana 24 Nisan tarihinde anma iletisi yayımlıyor.
Biden’ın tersine hem yardımcılığını yaptığı Barack Obama hem de Donald Trump açıklamalarında “soykırım” yerine “Meds Yeghern” (Büyük Felaket) sözcüğüne yer veriyordu.
