Bilgi Kirliliği Ukrayna’nın İşgalinde de Zirvede: Bilgisayar Oyunları, Tatbikat Videoları…

Rusya’nın Ukrayna operasyonu üçüncü gününe girerken, toplumsal medyadaki bilgi kirliliği de dikkat çekiyor. Gerçekliği teyit edilemeyen imaj ve fotoğrafların yanı sıra geçmişte dünyanın farklı yerlerinde çekilen çok sayıda görüntü da yeni üzere servis ediliyor. Kimileri viral olan bu imgeler ortasında, Ukrayna Savunma Bakanlığı tarafından paylaşılan ve temelinde bir bilgisayar oyunundan alınmış olan bir kare bile var…

BBC News tarafından derlenen ‘sahte Ukrayna görüntüleri’nden kimileri şöyle:

Yanlış yönlendirici yahut palavra haberler, yalnızca ‘sıradan’ toplumsal medya kullanıcıları tarafından değil, bazen resmi hesaplardan da paylaşılıyor. Bunun bir örneği, Ukrayna Savunma Bakanlığı’nın teyitli hesabından yapılan bu paylaşım. 

İki uçak ortasındaki dalaş sonrası birinin alev alarak düşerken görüldüğü bu kare, Ukrayna Savunma Bakanlığı tarafından ‘Silahlı kuvvetlerin Hava Kuvvetleri’ne ait MiG-29, Rus işgalcilerin ‘eşsiz’ Su-35’ini imha ediyor’ tabirleriyle paylaşıldı. Lakin bu imaj, Digital Combat Simulator World isimli oyundan alınmış bir kare. BBC, bu ‘oyun karesinin’, geçmişte de kusurlu biçimde öteki yerlerdeki askeri operasyonlarda çekilmiş üzere paylaşıldığını ekledi.

TikTok’ta paylaşılıp 18 milyondan fazla kez izlenen bir başka görüntü ise yeni değil, 2014 yılına ilişkin. Görüntüde, Rusya ile Ukrayna askerlerinin bir askeri üste dün karşı karşıya kalışının görüldüğü tez ediliyor. Lakin görüntü 2014 yılında Kırım’ın işgali sırasında, Sivastopol’daki Belbek haVa üssünde çekildi. O devirde de birçok medya kuruluşu tarafından yayınlandı.

Ukrayna ordusunu destekleyen gayrıresmi bir hesap tarafından hem Facebook’ta hem Twitter’da paylaşılan bir öbür görüntüde, Rus askerlerinin ve ekipmanlarının Bayraktar SİHA’larıyla imha edildiği ve manzaraların de SİHA’dan çekildiği öne sürülüyor. Lakin bu manzaralar 2020 yılında Suriye’de çekildi. BBC, yeni paylaşılan imajın 180 derece zıt çevrilmiş olduğunu, bu formda tahminen de internet üzerinden teyit sistemlerinin aşılmasının amaçlandığını yazdı. İmgenin eski olduğunun anlaşılması sonrasında, Twitter’dan yapılan birinci paylaşım silindi.

Bir öbür eski manzara de, ‘Rusya’nın hava saldırısı nedeniyle Lugansk elektrik santralinde zincirleme yansıma yaşandığı’ iddiasıyla Twitter’dan paylaşıldı. Bu görüntüde aslında, Çin’in Tianjin bölgesinde 12 Ağustos 2015 tarihinde bir kimyasal deposunda yaşanan ve 173’ten fazla insanın vefatına neden olan patlama görülüyor. Lakin farklı versiyonları da paylaşılan imgeler, Ukrayna’da çekildiği zannedilerek yüz binlerce tık aldı.

TikTok’ta 27.5 milyonu aşkın izlenen ve binlerce kişinin Ukrayna’da çekildiğine inandığı bir başka görüntü da 2015 tarihli. BBC, Rus askerlerinin paraşütle bir noktaya inerken görüntülendiği bu görüntünün, birinci olarak 2015’te, kendisi de Rus askeri olduğu düşünülen bir kişi tarafından Instagram’a yüklendiğini yazdı. Buna nazaran, tıpkı kişi bu eski manzaraları Rusya’nın operasyonunun başladığı 24 Şubat günü TikTok hesabından yine paylaştı. Görüntü, ‘Rus askerlerinin Ukrayna’ya paraşütle iniş görüntüleri’ olduğunu zanneden milyonlarca kişi tarafından izlendi.

Bu fotoğraftaki roket saldırısının imgeleri de, Ukrayna’da yeni gerçekleşmiş üzere paylaşıldı. Ancak Çok Namlulu Roketatar Sistemi (MLRS) tarafından fırlatılan roketlerin görüldüğü düşünülen bu imajlar, 2018 yılındaki bir tweet’te de yer alıyor. BBC, manzaraların bu tarihteki bir askeri tatbikatta çekilmiş olabileceğini yazdı.

Sözgelimi, Twitter’da 2 milyondan fazla kere izlenen bir imaj, alçak uçuş yapan bir Rus jetinin Kiev’deki bir konut alanına füze fırlatıldığı argümanıyla yayıldı. Lakin BBC, görüntünün düşük kalitede olması ve çok süratli hareket etmeleri nedeniyle bu manzaradaki uçakların gerçekte hangi ülkeye ilişkin olduğunun teyit edilemediğini yazdı. Füzenin konut alanına taammüden fırlatılıp fırlatılmadığının da anlaşılmadığına dikkat çeken BBC, sosyal medya kullanıcılarının paylaşımlarını daha dikkatli yapmaları halinde palavra haberlerin yayılmasının engellenebileceğini vurguladı.