Bir İniyor Bir Çıkıyor! Akaryakıt Artırımları Akaryakıt Motorin İstikrarını Bozdu Bu Artışlarla Bizi Ne Bekliyor?

Bu artışın direkt enflasyon tesiri 0,4 puan olurken, dolaylı tesiri de olacak. ‘Ceteris paribus’ta yani öteki her şey sabit kalsa da enflasyonda 1 haftada mazot artırımı tesir edecek. 

Motorindeki artış akaryakıta nazaran daha yüksek olurken, birebir tarihlerde 19,3 TL olan akaryakıtın litresi de 20,6 TL’ye çıktı. Motorinde artış bir haftada yüzde 23 olurken, akaryakıtta yüzde 6’da kaldı.

Birgün’de Ozan Gündoğdu’nun analizine göre, bu artırımların nedeninde 2 temel öge bulunuyor. Birincisi Brent petrol olurken, oburu de iddia ettiğiniz üzere döviz kurları oluyor. 

Bu son haftada dolar yatay seyrederken, Brent petrolde yükseliş yaklaşık yüzde 2 oldu. Tuhaflık burada başlıyor. Petrol fiyatı yüzde 2 artarken, motorin yüzde 23, akaryakıt yüzde 6 artıyor. Nasıl mı?

Akaryakıt, direkt petrol demek değil. İşlenerek akaryakıta dönüştürülürken, elektrik ve stok üzere maliyetler oluşuyor. Yani petrol ya da döviz oynamasa da artırım tekrar de gündeme geliyor. 

Bir de bunun taşınması var. Petrolün getirilip burada işlenmesi ya da akaryakıtın direkt alınması da maliyette belirleyici oluyor. Genelde akaryakıt yurt içinde rafinerilerde işlenirken, motorin büyük oranda direkt ithal ediliyor. Bu da enerji krizi içindeki Avrupa’dan enflasyonu da ithal ediyoruz manasına geliyor.

Direkt ithal edilen bir eser olduğundan, maliyetten tasarruf edilebilir mi? 

Otomobil Distribütörleri Derneği (ODD) bilgilerinde 2020 yılı birinci 9 ayında dizel araba pazar hissesi yüzde 40 olurken, bu oran 2022 birebir periyotta yüzde 17 olmuş. 

Motorinde son 2 yıldır görülen değişim, araba satışlarını da etkilemiş. Küçülen bir pazar için yeni bir yatırım maliyeti de ne kadar rantabl tabi tartışılabilir. Bir de Avrupa’da da dizel arabalardan yeşil dönüşümle düşüş görülürken bunu yapmak var. 

Savaşın tesirlerine içeride kur baskısını ekleyen Türkiye’de akaryakıt krizi kısa vadeli görünmezken, toplumda nasıl bir karşılık bulmalı sorusu da sorulmuyor değil.

1970’lerde yaşanan petrol şoklarında, Türkiye’de o periyot iktisat idaresi yükselen dış açıklara dikkat etmediğinden büyük ekonomik krizler ve kronik bir enflasyonla sonuçlandı.

Şu devirde de durum emsal olduğundan, güç fiyatlarındaki artış dış açığı da peşinde sürüklüyor. 

Cari açık yıllık 43 milyar dolara ulaşarak son 4 yılın rekorunu kırarken, Merkez Bankası rezervlerinde de açığın finansmanı için yeterlilik görülmüyor.

Tabloya bakıp ‘sanatçı ne anlatıyor?’ diye düşünmeye gerek yok derdik lakin sanatçı seçime giden yolu çizmiş. Yani ana tema, büyümede yavaşlama hiç istenmiyor. 

Yine de piyasa dinamikleri yer yer kendi yolunu arıyor. Cari açığı kapatacak bir şey yapılmasa da piyasa resen dengelenmeye çalışacak. Güç hariç ithalatta yavaşlama görülürken, büyüme yavaşlama ufukta beliriyor. Avrupa’nın zayıf talebi, PMI bilgilerinde istihdam tarafı, stoklarda artış derken, TCMB’nin gerçek dal anketi ve bugün açıklanan sanayi üretim bilgileriyle cirolar kendi ayarlarını kendi yapıyor.

Son 1 yılda 4 katına çıkan mazot fiyatları, bilhassa bir eserde öne çıkıyor. Mazot, buğday üretimi için en büyük ve değerli maliyet demek. Yani tarladan soframıza ekmek için motorin fiyatının ehemmiyeti burada da görülüyor. 

Gündoğdu’nun tahlilinde öne çıkan cümleler şöyle: 

İşsizlik, önümüzdeki günlerin en temel gündemi olmaya hazırlanırken, maliyet enflasyonu da stagflasyonu gündemde tutuyor. Toplumsal muhalefetin çiftçiye daha fazla odaklanacağı, işsizliği gündemine alacağı, ekmek fiyatlarını takip edeceği yeni bir periyoda giriyoruz.