Boşanmada çocuğun çatışma ortasında kalmaması için bunlara dikkat!

Çocuklu eşlerin boşanması kelam konusu olduğunda, eşler ortasında velayet konusunda bir muahedeye varılamadığında, bu bahisteki kararın mahkeme tarafından alındığının altını çizen Kakıcı Şimşek, “Velayet aslında bir temsil, çocuğu muhafaza kollama, bakım, nezaret, kelam hakkı, eğitim, terbiye, yetiştirme, üzere çocuk üzerinde ana ve baba tarafından kullanılan birtakım hakları kapsamaktadır. Taraflar her ne kadar velayet durumunu çatışmaya dönüştürse de velayet hakkında karar verecek olan hakimdir. Hakim çocuğun velayeti konusunda geniş taktir yetkisine sahiptir. Mahallî mahkeme hakimi, karar verirken müşterek çocuğun üstün menfaatini düşünerek karar vermektedir.” dedi.

Avukat Elvan Kakıcı Şimşek, anne babalar için değerli bilgiler verdi:

“Velayet; 18 yaşından küçüklerin ve hakim tarafından kısıtlanan ergin çocukların bakım ve eğitimlerinin sağlanması emeliyle anne babaya tanınmış hak ve ödevleri söz eder. Velayet hakkı sahibi, çocuğun bakımı, eğitimi, korunması ve temsili üzere bahislerde kelam sahibidir. Uygar Kanun’da sırf anne ve babaya velayet hakkı tanınmıştır. Velayetin kaldırılması halinde çocuğun bakımını ve korunmasını üstlenen yakın akrabasına çocuğun velayeti değil vesayeti verilmiş olur.

Anne baba genel ve mesleksel bir eğitimi sağlama konusunda kelam sahibidir

Bu kapsamda evlilik birliği içerisinde velayet hakkı sahibi olan anne ve baba; Çocuklarının bakım ve eğitimi konusunda menfaatine uygun olarak karar alabilme, Çocuğun ismini ve dini eğitimini belirleme, Bedensel, zihinsel, ruhsal, ahlaki ve toplumsal gelişimini sağlamak ve muhafaza ve yetenek ve eğilimlerine uygun düşecek ölçüde, genel ve mesleksel bir eğitimi sağlama konusunda kelam sahibidir.

Çocuğun velayetinin hangi eşe verileceğini hakim karara bağlar

Türk Uygar Kanunu uyarınca, anne ve babanın evliliği devam ettiği sürece, müşterek çocuklarının velayet hakkını birlikte kullanmaktadırlar. Ebeveynlerden birinin vefatı durumunda velayet, hayatta kalan şahsa aittir. Anne babanın boşanması durumunda ise  kimin velayetinde kalacağına dair karar hakimin kararı ile belirlenir. Yargı sırasında mahkemeye sunulan kanıtlar, gerekli incelemeler ve soruşturmalar, sosyo-ekonomik durum tespitleri yapılmakta ve uzman pedagog yahut toplumsal hizmet uzmanlarından bir rapor alınmaktadır. Çocuğun velayetinin hangi eşe verileceği hakim kararıyla karara bağlanmaktadır. Türkiye Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları kontratına taraf olduğu için yasal uygulamalarda çocuğun yüksek faydası gözetilmektedir.  Yargıtay’ın son yıllarda ki görüşü,  idrak gücüne sahip 8 yaş ve üstü çocukların kendisini söz edebileceğini, velayet davasında çocuğa fikri sorulması gerektiği istikametindedir. Velayetin kime verileceği konusunda idrak gücüne sahip çocuğun görüşü de alınmaktadır.

Velayet arbedesinde çocuğun psikolojisi düşünülmelidir

Çocuk çiftler ortasındaki arbedenin ortasında bırakılmamalıdır. Çocuğa boşanma ve velayete ait bu süreçte ve sonrasında nelerin değişeceğini, ebeveynleri ile sağlıklı ilgisinin devam edeceği anlatılmalıdır. Anne-baba birbirinden boşanıyor ancak çocuk ebeveynlerinden boşanmıyor. Bu nedenle öteki ebeveynle görüşmesi desteklenmeli, uygun şartlar sağlanmalı, anne ve babanın telaffuzları olumlu, destekleyici olmalıdır. Aile bağlantıların değişmediğini fark eden çocuk bu süreci en az hasarla atlatır.

Velayet hakkına sahip olmayan tarafın çocukla şahsî bağ tesisi nasıl olmalı?

Ferdî bağlantı kurma hakkı; ergin olmayan çocuk ile ebeveynleri ortasındaki iç alakayı kurma ve muhafaza gayesine hizmet ederken çocuğun psikolojisini düzeltme hedefi da gütmektedir.

Ferdî alaka kurma hakkı kanunda açıkça düzenlenmesine karşın şahsî münasebetin ne formda kurulacağı tamamen hakimin takdir yetkisine bırakılmıştır.

Hakim takdir yetkisini kullanırken öncelikle çocuğun faydasına düşünerek şahsî ilgi kurma hakkına sahip ana-babanın çalışma günleri ve saatleri, çalışma şartları, yıllık müsaade mühletleri, çocuğa olan yakınlığı, kişiliği, yerleşim yeri, yaşadıkları ortam üzere ögeler da bu dikkate alarak karar verir. Hakim ziyaret etme hakkı, haftanın kimi günleri çocuğun velayet kendisine verilmeyen bireyde kalması, bayramların 2. günü kalması vb. biçimde şahsî bağlantı hakkı tesis edebilir. 

Türk Uygar kanunu Unsuru. 182 uyarınca, şahsî alaka sebebiyle çocuğun huzurunun tehlikeye girmesi yahut ananın ve babanın bu haklarını kullanırken öbür ebeveynin çocuk ile olan ferdî bağını zedelemesi ve çocuğun eğitilmesini ve yetiştirilmesini engellemesi yahut çocuk ile önemli olarak ilgilenmemesi ya da öteki değerli sebeplerin var olması hallerinde, şahsî ilgi kurma talebi reddedilebilmekte yahut hali hazırda kurulmasına hükmedilen ferdî bağlantının kaldırılmasına karar verilebilmektedir.

Çocuk çeşitli sebeplerle ferdî alaka kurmayı reddedebilir

Çocuğun ruhsal yahut fizikî rahatsızlığı yahut davranış sorunları olabilir; ya da çocuk kişisel ilişki kurmanın manasını idrak edemeyecek kadar küçük olabilir. Velayet hakkına sahip ebeveyn çocuğun diğer ebeveynle kişisel ilişki kurmasını istemiyor olabilir.  Velayet hakkına sahip ebeveyn, diğer ebeveyni sıkıntı durumda bırakmak istediği yahut bu ebeveynin çocuğu kaçırmasını engelleyeceğini düşündüğü için çocuğun icra yoluyla alınmasını istiyor olabilir. Çocukla kişisel ilişki kurmak isteyen ebeveyn, çocukla ilişkilerinde yanlış tavır ve davranışlar sergiliyor olabilir.

İcra takibi ile ferdî ilgi kurulması ve yaşanılan sıkıntılar;

Birçok sebep nedeniyle tarafların velayet hakkı olmayan ebeveyn ile çocuğun şahsî bağlantı kurmalarını engellemeye çalışmaları yüzünden çocukların tesliminin devlet eliyle İcra İflas Kanununda düzenlenmesine neden olmuştur. Bu bahis İcra ve İflas Kanunu madde  25’te düzenlenmiştir. İcra yoluyla teslim, icra müdürü ile birlikte Toplumsal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu tarafından görevlendirilen  uzman bir pedagog,  pedagog bulunmadığı durumlarda ise bir eğitimcinin hazır bulunması suretiyle yerine getirilir. Uzman, çocuğa karşı sorumlu olduğunu ve onun faydasını gözettiğini unutmamalıdır. Yani ferdî bağın kurulmasının ön kaidesi çocuğun üstün faydası ve menfaatidir.

Kanaatimce; Çocukların icra marifetiyle zorla bir yerden alınıp bir yere götürülmeleri çok yanlış bir uygulamadır. Çocuk teslimi sırasında icrai süreçlere katılan pedagogun yetkileri çok kısıtlıdır. Halbuki pedagoga, gitmek istemeyen çocuğa zorla gitmesini engelleyebilme yetkisi verilmelidir. Bu hususta yeni bir yasal düzenleme yapılmaktadır. Tasarı halindeki bu düzenlemeye nazaran, boşanmış çiftlerin çocuklarının icra dairesi aracılığıyla teslimine son verilecek ve yeni düzenleme ile çocuk teslimi için çocuk teslim merkezleri kurulacak ve buralarda istihdam eden işçi bu mevzuda özel olarak yetiştirilecektir. Çocuğu göstermemek velayetin değiştirilmesi sebebi olacak, çocuğu göstermeyen taraf şayet nafaka alacaklısı ise süreksiz olarak nafakası kesilecek. Şayet göstermeyen taraf göstermemekte ısrar ederse, çocuğu göstermeyen taraf hapsen tazyik edilecek.