Günlük ömrümüzün her anında endokrin bozucularla iç içeyiz
Endokrin bozucu kimyasallar hormonların üretim, salınım, bağlanma, taşınma, aktivite, yıkım ve bedenden atılımları üzerine tesir etmektedir. Endokrin sistemin işlevlerini değiştirerek sağlıklı bir organizmada ve onun gelecek nesillerinin sıhhatinde istenmeyen tesirlere yol açmaktadır. Bu tesir jenerasyonlar uzunluğu sürebilir. Bu kimyasallar endüstriyel besin (hazır besin, hazır içecek, konserve) hususlarından ferdî bakım eserlerine kadar günlük hayatta pek çok alanda kullanılmaktadır. Plastik şişe ve kaplarda, metal konserve kutularının iç katmanlarında, elektronik eşyalarda, konut eşyalarında (halı, koltuk, perde, vb), oyuncaklar, kozmetikler, ferdî paklık eserleri, mesken paklık eserleri, plastik borular ve pestisitler üzere eserlerin bileşiminde bulunur. Ortamda çok az ölçüde olsalar da tesirleri fazla olabilir. Tabiatta ne yazık ki çok sayıda husus endokrin sistemi etkileyebilmektedir. Bunlardan en bilinenleri fitalatlar, fitoöstrojenler, dioksinler, bisfenol-A, polibromine difenil eter, polisiklik aromatik hidrokarbonlar, perfluorine bileşikleri, organofosfat, kurşun, civa, kadmiyum, arsenic, herbisit, parabendir. Plastik üretiminde kullanılan Bisfenol A günlük yaşantımızda en sık kullandığımız endokrin bozucu kimyasaldır.
Obezite, diyabet, kanser, kısırlık üzere değerli sorunlara yol açabiliyor
Endokrin sistem tiroid, böbrek üstü bezi, hipofiz, pankreas ve yumurtalıklar üzere pek çok organda tesirleri olan ve hormonlar aracılığıyla tesir eden bir yapıdır. Hormonlar reseptör isimli yapılara bağlanarak tesir gösterir. Endokrin bozucu kimyasal hususlar motamot hormonlara emsal tesirle hormon reseptörlerine bağlanıp hormonları azaltabilir, artırabilir yahut fonksiyonunu bozabilir. Günümüzde bu endokrin bozucu kimyasalların obezite, diyabet, erken ergenlik, otizim, kısırlık, hatta kanser üzere çok sayıda hastalığa neden olabildiği öne sürülmektedir. Ayrıyeten adet düzensizliği, sivilce ve tüylenme sorunlarının birlikte olabildiği polikistik over sendromuna da yol açabildiği bilinmektedir.
Cilde önemli tesirleri var
Cilt bakım eserlerinde hami, stabilize edici özelliği ile sık kullanılan fitalatların alerjik cevabı uyardığı ve egzamaya yol açtığı gösterilmiştir. Atopik dermatit, kuru cilt üzere sorunlarda cildin hami bariyeri bozulduğu için endokrin bozucuların deriden emilimi artmakta ve bu bireylerde tahriş ve egzama daha sık görülmektedir. Dioksinin uzun müddetli maruziyeti yüz, göğüs, sırt üzere pek çok alanda kist biçiminde akne gibisi döküntüye yol açabilmektedir. Endokrin bozucular ciltteki melanin hücrelerinin sayısını artırarak leke oluşumunu da tetikleyebilmektedir. Sigaradaki kömür katranında bulunan polisiklik aromatik hidrokarbon yapıdaki endokrin bozucular, oksidatif gerilimi artırarak DNA hasarı ile ciltte yaşlanma ve kansere yol açabilmektedir.
Akne riskini ve şiddetini artırıyor
Akne (sivilce) oluşumunda hormonlar, yağ bezlerini uyararak sebum üretimini artırmaktadır. Yapılan çalışmalarda taş evresi diyetle beslenen ve doğal yaşayan daha ilkel toplumlarda akne görülmemektedir. Batılı ve endüstriyel topluluklarda ise beslenme alışkanlıkları ve çevresel faktörler nedeni ile sıklığı giderek artmaktadır.
Bisphenol A ve öteki endokrin bozucuların akne üzerine tesirine dair bugüne kadar yapılmış insan çalışması bulunmamaktadır. Yapılan çalışmada akne hastalarının sağlıklı bireylere nazaran çok daha yüksek bisfenol A bedeline sahip olduklarını görüldü. Ayrıyeten bireylerin akne şiddeti arttıkça idrarlarında tespit edilen Bisfenol A seviyelerinin de artış tespit edildi. Bu sonuç bizlere akne oluşumunda ve şiddetinde endokrin bozucuların rolünün olabileceğini göstermektedir.
Eser içerikleri çok kıymetli
Örneğin kimi ferdî bakım ve kozmetik eserlerinin (şampuan, oje, ruj, saç spreyi, parfüm, güneş kremleri ve nemlendiriciler) içeriğinde de paraben, fitalat, bisfenol A üzere endokrin bozucu kimyasallar bulunmaktadır. Bu eserler bedenimizin en büyük organı olan derimize direk teması ve sık kullanımları ile ciltten emilerek akne oluşumunda rol oynayan hormonal faktörleri uyarmakta, ciltteki yağ bezlerinin salınımını artırarak akne oluşumuna yol açabilmektedir.
Etken unsurların, cilde tesirlerini ortadan kaldırmak için;
– Endokrin bozucuların neler olduğunun bilinmesi, kullanılan mutfak materyallerinden ferdî bakım eserlerine kadar satın alınan eserlerin içeriğinin okunup ona nazaran alınması kıymetlidir. Çok sayıda endokrin bozucunun kimyasal içerik olması nedeniyle içerik ayrıntısını öğrenmek için barkod okuyucu cep telefonu uygulamaları da indirilerek yardım alınabilir.
– Esirgeyici (preservative), paraben, parafen, fitalat, bisfenol A üzere endokrin bozucuları içeren şampuan, diş macunu, güneş kremi üzere cildimize direkt temas eden ve nizamlı kullanılan ferdî bakım eserleri almamaya ihtimam gösterilmelidir.
– Konserve yahut fast-food besinler yerine taze dondurulmuş, kurutulmuş yahut mevsiminde taze yiyecekleri tercih edilmelidir.
– Yiyecekler asla yanmaz poşet, plastik tabak vb materyaller ile ısıtılmamalıdır.
– Pestisit, insektisit üzere tarım ilaçları ile kontamine olan meyve ve sebzeler yerine organik eserlerin kullanımı tercih edilmelidir.
Akne oluşumunu önlemek için sağlıklı beslenin
Yüksek glisemik indeksli, fast food stili, ambalajlı endüstriyel besinlerin, yağlı besinlerin, cips ve çikolatanın, süt ve süt eserlerinin tüketilmemesine itina gösterilmelidir. Bunun yerine az yağlı, organik zerzevat meyve yüklü Akdeniz tipi diyet ve probiyotikler tercih edilmelidir.
