BU YIL NOBEL ÖDÜLÜ KAZANAN DÖRT KADIN İLE TANIŞIN

1895’de yaratılan Nobel Mükafatları, bugüne kadar 60’ın altında bayan ismi ödüllendirdi. Çeşitsizliği ve cinsiyet eşitsizliği konusunda eleştirilen Nobel Mükafatları, bu yıl dört bayanı onore etti. Edebiyat, kimya ve fizik kategorilerinde Louise Glück, Emmanuelle Charpentier, Jennifer A. Doudna ve Andrea M. Ghez’i ödüllendirilen 2020 Nobel Ödülleri’nde, kazananları daha güzel tanımak için aşağıya göz atabilirsiniz. 

LOUISE GLÜCK

(Getty Images)

Amerikalı şair Louise Glück, bu yıl “Sade hoşluğuyla ferdî varoluşu üniversal kılan kusursuz şiirsel sesi için” Edebiyat kategorisinde Nobel Ödülü’nü aldı. New York’ta doğan Glück, şimdilerde Yale Üniversite’sinde İngilizce Profesörü olarak çalışıyor. Daha evvel de itibarlı mükafatlar kazanan Glück, 1993’te ‘The Will Iris’ için Pulitzer Mükafatı ve 2014’te ‘Faithful and Virtuous Night’ için Ulusal Kitap Mükafatını almıştı. Tıpkı vakitte 2003’te Amerika’nın ‘Ödüllü’ şairi unvanını alan Glück, Nobel Ödülü’nü kazandıktan sonra New York Times’a “Şimdiye kadar sevgiyle düşünülmeyen bir ülkeden geliyorum, beyazım ve tüm mükafatları aldık diye düşündüm. Bu nedenle, hayatımda bu özel olayla müsabakam son derece düşük bir ihtimal üzere görünüyordu” dedi. 

Yapıtları ortasında 12 şiir koleksiyonu ve şiirler üzerine makaleler bulunan Glück, izolasyon, reddedilme, acı ve aldatılma üzere temalar ile biliniyor. New York Review of Books Yayın Direktörü Daniel Mendelsohn, Glück’ün şiirleri hakkında, “Onun şiddetli şeyler hakkıda yazdığı şiirlerini okuyunca depresif hissetmekten çok temizlemiş hissediyorsunuz. Bu, şu anda dünya edebiyatının en saf şiirsel duyarlılıklarından biri. Bir çeşit mutlak şiir, hile içermeyen şiir, hevesleri ya da trendleri şımartmanın olmadığı şiirler. Neredeyse vaktin dışında duran bir şeyin niteliğine sahip” demişti. 

Yunan ve Roma mitolojilerine de değinen Glück, 1996 koleksiyonu Meadowlands’de mitolojik karakterler Odysseus ve Penelope’nin birlikteliklerini çağdaş bir evlilik olarak kaleme almıştı. 24 yıldır Edebiyat kategorisinde Nobel Mükafatı alan birinci bayan şair olan Glück’ten evvel 1996’da bu mükafatı Polonyalı muharrir Wislawa Szymborska almıştı. 

EMMANUELLE CHARPENTIER

(Getty Images)

Fransız mikrobiyolog, genetikçi ve biyokimyacı Dr. Emmanuelle Charpentier, Kimya kategorisinde Nobel Ödülü’nü Jennifer A. Doudna ile ortak olarak aldı. 2012’de ‘Crispr-Cas9’ isminde bir genetik düzenleme metodu üzerinde çalışan ikili, orak hücre hastalığı ve kanser tedavileri için deneysel tedavilere uygulanabilen bir sistem geliştirdiler. Charpentier ve Doudna birlikte Kimya kategorisinde Nobel Mükafatı alan 6. ve 7. bayan oldular. 

Nobel Ödülleri’nin Kimya kategorisinde konsey lideri olan Claes Gustafsson, “Bu genetik araçta, hepimizi etkileyen muazzam bir güç var. Yalnızca temel bilimde ihtilal yapmakla kalmıyor, birebir vakitte yenilikçilik sonuçlanıyor ve çığır açan yeni tıbbi tedavilere yol açıyor.” dedi. 

Canlı organizmaların DNA’sını son derece yüksek bir hassasiyetle değiştirebilen bu “genetik makas” ın keşfi, Charpentier’in insanlara ziyanlı enfeksiyonlara neden olabilecek bir bakteri tipi olan ‘Streptococcus pyogenes’ üzerine yaptığı araştırmalar sırasında ortaya çıktı. Orada, tracrRNA ismi verilen daha evvel bilinmeyen bir molekül keşfeden Charpentier, bulgularını 2011’de yayınladıktan sonra, RNA uzmanı Doudna ile paydaşlık kurdu ve ikisi, bakterinin genetik makasını bir test tüpünde tekrar yaratmaya devam etti.

Ödül kazandıktan sonra bir basın konferansında konuşan Charpentier, “Çok duygusal olduğumu söylemeliyim. Tabiiki şu an bu gerçek ve artık buna alışmam gerekiyor.” dedi. Berlin’deki ‘Max Planck Unit for the Science of Pathogens’ kısmının yöneticisi ve kurucusu ola Charpentier, Paris’te okuduktan sonra Amerika, Avusturya, İsveç ve Almanya üzere dünya çapında birçok araştırmaya katkıda buludu. Charpentier, mesleğinin birçoklarını, bilhassa Gram-pozitif bakteriyel patojenlerin neden olduğu enfeksiyonlara odaklanarak, hastalıkların düzeneklerini anlamaya adadı. 

JENNIFER A. DOUDNA

(Getty Images)

Dr. Jennifer Doudna, Kimya kategorisinde Nobel Mükafatını Charpentier ile birlikte çalıştıkları ‘Crispr-Cas9’ projesinde ortak olarak kazandı. Tesadüfen ‘tracrRNA’ buluşunu keşfeden Charpentier, daha sonra RNA konusunda uzman olan Doudna ile bir ortaya geldi. İştirakleri ile Crispr moleküllerini keşfede ikili, kesin sonuç veren genetik ameliyatlar konusunda bir çığır açtılar. 10 yıldan kısa bir müddet içerisinde buluşları dünya çapında genetik laboratuvarlarda kullanılmaya başlandı. 

2017’de ‘A Crack in Creation’ isimli bir kitap yazan Doudna, buluşlarının kullanımını ve ikazlarını yazdı. Bu hafta New York Times’a verdiği röportajda, “Bir topluluk olarak, çok güçlü bir teknolojinin sorumluluğunu üstlendiğimizi fark ettiğimizden emin olmalıyız. Umarım bu açıklama bu niyeti güçlendirir.” dedi. 

Berkeley’de Kaliforniya Üniversitesinde moleküler ve hücre biyolojisi ve kimya profesörü olan Doudna, tıpkı vakitte burada Biyomedikal ve Sıhhat Bilimleri Li Ka Shing Şansölye Başkanlığı’nı yürütüyor. Doudna Lab isimli bir laboratuvar yaratan Doudna, burada Crispr sistemlerini geliştiriyor ve farklı RNA sistemleri ile öğrencilerini eğitiyor. 

ANDREA M. GHEZ

(Getty Images)

Dr. Roger Penrose ve Dr. Reinhard Genzel ile birlikte Dr. Andrea Ghez de Fizik kategorisinde Nobel Ödülü’nü kazandı. İngiltere’de bir matematikçi olan Penrose, Albert Einstein’ın genel görecelik kuramının direkt bir sonucu olarak kara deliklerin varlığını kanıtladığı için yaptığı çalışmalardan ötürü ödüllendirildi. Penrose’un yanı sıra Genzel ve Ghez, galaksimizdeki muhteşem kütleli bir kara delik için kesin delil toplarken yaptıkları 10 seneyi aşan çalışmaları sebebiyle ödüllendirildiler. 

1990’lı yıllardan beri hem Genzel hem de Ghez, “yıldızların karmakarışıklığını çeken, baş döndürücü süratlerde koşturmalarına neden olan son derece ağır, görünmez bir nesne” bulan bir küme gökbilimciye önderlik ettiler. Dünyanın en büyük teleskoplarını kullanarak ve teleskop kullanma formüllerine yenilik getirerek çalışan Genzel ve Ghez, harika kütleli kara delikler konusunda en ikna edici bulguları keşfettiler. 

Nobel Fizik Komitesi lideri David Haviland, “Bu yılki Ödül Kazananların keşifleri, kompakt ve harika kütleli objeler üzerinde yapılan çalışmalarda yeni bir çığır açtı. Fakat bu egzotik objeler, cevaplar için yalvaran ve gelecekteki araştırmaları motive eden birçok soru ortaya koyuyor. Yalnızca iç yapılarıyla ilgili sorular değil, birebir vakitte bir kara deliğin yakın etrafındaki çok şartlar altında yerçekimi teorimizi nasıl test edeceğimizi de sorguluyor” dedi. 

Fizik kategorisinde Nobel Mükafatı alan dördüncü bayan olan Ghez, New York’ta doğdu ve şimdilerde Los Angeles’taki Kaliforniya Üniversitesi’nde astronomi profesörü olarak çalışıyor. Mesleğinde birebir vakitte yıldız oluşumuna odaklanan Ghez, mükafatı kazandıktan sonra New York Times’a, “Pek çok zevki olan bir alan ve bilim konusunda tutkuluysanız, yapılabilecek çok şey var” dedi. 2006’da yazılan ‘You Can Be a Woman Astronomer,’ (Kadın Bir Astronom Olabilirsiniz) çocuk kitabına katkıda bulunan Ghez, küçük kızlara ilham kaynağı olmaya devam ediyor.