Çağdaş Türk romanının hüzünlü kalemi: Sait Faik Abasıyanık

Türk edebiyatında çağdaş kıssanın önde gelen isimlerinden Abasıyanık, Mehmet Faik Bey ile Makbule Hanım’ın oğlu olarak, 23 Kasım 1906’da Sakarya’da doğdu. 

İlköğrenimini yabancı lisanda eğitim veren Rehber-i Terakki okulunda tamamlayan usta kalem, Adapazarı Lisesi’nde okurken birinci şiirini kaleme aldı. 

Abasıyanık, 1924’te İstanbul’a taşındıktan sonra İstanbul Erkek Lisesi’ne gitti. Daha sonra Bursa Lisesi’ne devam eden muharrir, 1928’de mezun oldu. 

Bursa Lisesindeyken yazdığı “Zemberekli Saat” ve “Uçurtmalar” isimli birinci kıssalarıyla şiir denemelerinin akabinde edebiyat hocası Mümtaz Bey’in teşvikiyle edebiyata ilgi duymaya başlayan Abasıyanık, “Hamal” isimli şiirini ve birinci hikayesi “İpekli Mendil”i de gençlik yıllarında kaleme aldı. 

Başarılı muharrir, 1928’de İstanbul Üniversitesi Darülfünun (Edebiyat Fakültesi) Türkoloji Kısmı’na kaydını yaptırdı.

Bu devirde sanat ve edebiyat etraflarıyla tanışmaya başlayan muharririn “Uçurtmalar” isimli öyküsü, 9 Aralık 1929’da Milliyet gazetesinin sanat sayfasında yayımlandı.? Oturdukları konut, fakülte ve Şehzadebaşı kıraathaneleri birebir semtte olduğu için Sait Faik, vakit zaman derslere gitse de Şehzadebaşı kıraathaneleri, özelikle o günün genç müelliflerinin buluştuğu Halk kıraathanesi onun en çok görüldüğü yerlerdendi. 

Öyküleri Varlık ve Servet-i Fünun mecmualarında yayınlandı 

Babasının isteğiyle üniversiteden ayrılan Abasıyanık, 1931’de iktisat eğitimi için İsviçre’nin Lozan kentine, oradan da Fransa’nın Grenoble kentine gitti. Usta müellif, 1934’e kadar süren sistemsiz eğitim ve yaşadığı bohem hayatı yüzünden, babasının geri çağırmasıyla diploma alamadan Türkiye’ye döndü. 

Sait Faik Abasıyanık, bir müddet Halıcıoğlu Ermeni Yetim Mektebi’nde Türkçe öğretmenliği yaptı. 
Babasının verdiği sermaye ile açtığı ticarethaneyi yürütemeyen müellif, 1939’da babasının vefatı üzerine geride kalan mülklerin geliri ve yazılarıyla geçindi. 

Abasıyanık’ın 1934-1940 ortasında “Varlık”, “Ağaç”, “Servet-i Fünun”, “Uyanış”, “Ses”, “Yeni Ses”, “Yaprak” ve “Yenilik” mecmualarında yayımlanan hikayeleri ilgi gördü.

Yazarın, maliyetini babasının karşılamasıyla yayımlanan ilk kitabı “Semaver”, Remzi Kitabevinden okuyucuyla buluştu 

Usta edebiyatçı, yazmayla ortasındaki bağlantıyı “Haritada Bir Nokta” hikayesinde şu sözlerle aktarmıştı: 

“Söz vermiştim kendi kendime. Yazı bile yazmayacaktım. Yazı yazmak da bir hırstan diğer ne idi? Burada, namuslu insanların ortasında, sakin vefatı bekleyecektim. Hırs, hiddet neme gerekti? Yapamadım. Koştum tütüncüye. Kalem, kağıt aldım. Oturdum. Adanın tenha yollarında gezerken canım sıkılırsa küçük değnekler yontmak için cebimde taşıdığım çakımı çıkarttım. Kalemi yonttuktan sonra tuttum öptüm. Yazmasam meczup olacaktım.” 

İlk defa 1937’de “Kurun”da ve akabinde 1940’ta “Varlık”ta yayımlanan “Çelme” hikayesi nedeniyle Askeri Mahkemede yargılanan ve beraat eden Abasıyanık’ın, babası 1938’de hayatını kaybetti. Kışları Şişli’deki meskende, yazları ise Burgazada’da annesiyle yaşamaya başlayan edebiyatçının “Sarnıç” adlı kitabı 1939’da, “Şahmerdan” kitabı 1940’ta Çığır Kitabevi tarafından yayımlandı.? 
Hikaye ve yazıları “Milliyet”, “Kurun”, “Vakit” gazeteleri ile “Varlık”, “Ağaç”, “Büyük Doğu”, “Yücel”, “Yeni Mecmua”, “Servet-i Fünun”, “İnkılapçı Gençlik”, “Yürüyüş” ve “Yedigün” mecmualarında yer buldu. 

Mahkeme röportajları yaptı 

Abasıyanık, Varlık Yayınları tarafından 1956’da “Mahkeme Kapısı” ismiyle kitaplaştırılan yapıtına kaynak olacak 28 mahkeme röportajını, “Haber-Akşam Postası” gazetesi için yaptığı mahkeme muhabirliği sırasında gerçekleştirdi.
Düzensiz hayatı ve alkol kullanımı yüzünden 1945’te rahatsızlanan Abasıyanık’a, 1948’de siroz teşhisi konuldu ve 1951’de tedavi için Paris’e gitti.

Sait Faik, 1953’te ABD’de bulunan milletlerarası Mark Twain Derneği onur üyeliğine seçildi. Bu ilgiyi kendisine değil, Türk hikayeciliğine bağlayan usta edebiyatçı, özgür kanısını hikayelerine yansıtmakla birlikte Tanzimat’tan beri süregelen giriş, gelişme, düğüm noktası ve sonuç çerçeveli hikaye yapısını diğer bir mecraya taşıdı. 

Mark Twain Derneği onur üyeliğine seçildi 

Mark Twain Derneği onur üyeliğine ait Abasıyanık ile 17 Mayıs 1953’te röportaj yapan muharrir Yaşar Kemal, yazıya şu sözlerle başlamıştı: 

“Bazı adam vardır, insan yüzünde sadece hınç, kin okur. Bazısında gurur, bazısında sevinç, bazısında bayağılık, aşağılık… Bu adamın üstünden başından da yalnızlık akar. Bir de bu adama, Kadıköy İskelesi’nin kanepelerinden birine oturmuş, heybeli köylüleri, çıplak ayaklı serseri çocukları, hanımefendileri seyrederken rastlarsınız. Bu adam hikayeci Sait Faiktir. Hüzünlü, ılık, insan sevgisi dolu kıssalarını Sait yazmaz, yaşar. Sait bir kaygılı, kötülüklerden, aşağılıklardan, dünyadaki cümle bayağılıklardan, kirden iğrenen bir ademoğludur. O hep güzelliği söylemiştir.” 

Abasıyanık ise tıpkı röportajda, “Türk hikayecilerini temsil ettiğim manasına alınmasın sakın. Her öykü yazan ve yayan Türk hikayecisi kendi şahsında bir lisanın hikayeciliğini yaptığına nazaran, şahsıma Mark Twain Cemiyetinin gösterdiği ilgi ve sevgi daha çok Türk hikayeciliğine üzere geliyor bana. Ben de bu ilgi ve sevgiyi tüm hikayeci arkadaşlarımla paylaşırım. Kabul ederlerse. 
Kendini bütün dünyaya tanıtmış, sevdirmiş, bir halk çocuğu olan hikayeci Mark Twain’i ananların içine Türk lisanının bir öykü müellifini almayı düşünenlere de teşekkür ederim” sözlerini kullanmıştı. 

Yazarın acemice yazılmış zannedilen hikayeleri, Cumhuriyet periyodu klasik hikaye geleneğini yıkarak, Türk öykücülük sanatında bir ihtilal olarak değerlendirildi. 

Usta edebiyatçı, 5 Mayıs 1954’te bir kriz geçirerek hastaneye kaldırıldı. Yemek borusu kanamasıyla başlayan ve kan kaybı nedeniyle komaya giren usta müellif, 11 Mayıs 1954’te hayatını kaybetti. Abasıyanık, Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedildi. 

Annesi, oğlunun vefatından sonra 8 Kasım 1954’te hazırladığı vasiyetinde mal varlıklarının birçoklarının, müellifin yapıtlarının telif haklarının ve Sait Faik Abasıyanık Müzesi yapılması şartıyla Burgazada’daki köşkün Darüşşafaka Cemiyeti’ne bırakılmasını istedi. Makbule Hanım ayrıyeten oğlu ismine her yıl bir kıssa armağanı verilmesini kural koştu.