Çek Cumhuriyeti rızası olmadan kısırlaştırılan kadınlara tazminat ödeyecek

Avrupa’da Çek Cumhuriyeti‘nde 1966 yılından sonra yaygınlaşan ve 2012 yılına kadar devam eden devirde çok sayıda ve çoğunluğu Roman etnik kökenden olan bayanın, devlet hastanelerinde ve sıhhat merkezlerinde baskıyla, tehditle ve şantajla kısırlaştırıldığı ortaya çıkmıştı.

Ekseriyetle doğum nedeniyle hastaneye yatan bayanlarda, birden fazla kere haberleri bile olmadan gerçekleştirilen kısırlaştırma, devletin bir cins sessizce uyguladığı nüfus siyaseti olarak değerlendiriliyordu. Emel doğurganlığın yüksek olduğu Roman etnik kökenlilerin oranını toplum nüfus içinde azaltmaktı.

BASKI VE SANTAJLA KORKUTULUYORLARDI

Birden fazla kere kısırlaştırılan bayana haber bile verilmiyor, birtakım durumlarda ise baskıyla korkutma ve şantajla bayanın onayı alınıyor, kendisine bir doküman imzalatılıyordu. Şantaj ekseriyetle şayet belgeyi imzalamazsa, toplumsal yardımlarının kesileceği, ya da çocuklarının elinden alınıp devlet yurtlarında büyütüleceği halinde oluyordu.

2004 YILINDAN SONRA ORTAYA ÇIKTI

2004’de Avrupa Roman Hakları Müdafaa Örgütünün teşebbüsleri ve ülke çapında devam eden araştırmalar, bu uygulamaya maruz kalan onlarca bayanın verdiği sözler, olayın düşünüldüğünden çok daha kitlesel olduğunu ortaya çıkardı. 2004’den itibaren kısırlaştırılan bayanlar mahkemelere başvurmaya başladı. 2006 yılında Çek hükümeti zorla kısırlaştırılan bayanlara tazminat ödemeyi vaat etti. 2009 yılında da hükümet bu uygulama nedeniyle kısırlaştırılan tüm bayanlardan özür diledi.

MAĞDUR BAYANLARA TAZMİNAT TALEP ETME HAKKI

O devir İnsan Hakları Bakanı Jiri Dienstbier tarafından tazminatlarla ilgili bir yasa taslağı hazırlanmış olmakla birlikte, bu taslak hükümet tarafından uygun görülmedi.

Parlamento tarafından kabul edilen yeni yasa çoğunluğunu bayanların oluşturduğu bir kurul tarafından hazırlanmıştı. Eski Adalet Bakanı Helena Valkova tarafından onaya sunulan ve kabul edilen yasa zorla kısırlaştırılan bayanlara tazminat talep etmeleri için üç yıl mühlet tanıyor.

Bu yasa, biçimsel olarak isteği olsa bile, yani kendisine bir evrak imzalatılmış olsa bile “zorla kısırlaştırılmış” olduğunu sav eden her bayana tazminat hakkı tanıyor. Zira yasa, imza olması durumunda bile geri planda baskı, tehdit ve şantaj uygulamasının bulunduğunu varsayıyor.

“AB NORMLARI DİKKATE ALINDI”

Maddeyi hazırlayanlar tazminat ölçüsünün belirlenmesinde Avrupa Birliği normlarının dikkate alındığını da vurguladılar. Açıklama 2011 yılında Slovakya’dan Avrupa Birliği mahkemelerine yapılan misal bir müracaatta, zorla kısırlaştırılan bir bayanla ilgili olarak AB mahkemesinin verdiği tazminat kararının temel alındığını da içeriyor.

Şimdiye dek kanıtlanan 400 hadise var, lakin bu kararın akabinde tazminat için yapılan müracaatların süratle artması bekleniyor.