Cilo’nun buzulları da eriyor

Gökhan Karakaş – Dünya genelinde tesirli olan global ısınma ve iklim değişikliği beraberinde riskleri de getiriyor. Bu risklerden biri de buzulların erimesi.  Türk Coğrafya Kurumu da iklim değişikliğinin Türkiye’deki buzullarına tesirini gözlemlemek için Hakkâri’deki Cilo Dağları’nda 5 günlük arazi çalışması yaptı. Coğrafya öğretmenlerinden oluşan takım, 1950 metrelerdeki Yüksekova’da sazlık ve bataklık alanları gezdi, 3794 m yüksekliğindeki Sat Dağları’nın buzul göllerini gözlemledi. Daha sonra Cilo Buzul Vadisi’ndeki buzullara ve şelale bölgesine çıktı. Kuraklık nedeniyle buzullardaki gerilemeleri yerinde gözleyen grup, 3050 metredeki Gelyano Buzul Gölü’nü inceledi. Etkin buzullar, enine buzul çatlakları, erime öncesindeki eski buzuldan geriye kalan buzul çizikleri ve buzul cilalama izlerini gören grup, yaylalardaki otlaklarda sürü sahipleri ile sohbet etti.

Erime çok süratli

Türk Coğrafya Kurumu İdare Konseyi Lideri Doç. Dr. Ahmet Ertek, müşahedelerini Milliyet ile paylaştı. Bölgenin doğal zenginliklerinin korunması için buradaki buzullarda erime tespit ettiklerini söyleyen Doç. Dr. Ertek, bölgedeki tespitlerini paylaştı:

“Buzullar, buzul vadileri ve buzul gölleri iklim değişikliğinden olumsuz etkilenmeye devam ediyor. Hayvanlarını otlatan köylüler, yüksek dağ tepelerindeki buzul aşındırması göllerinde geçen yıllarda daha fazla buzul olduğunu söyledi. Cilo’nun kuzey buzullarında önemli erime tespit ettik. Buzulların, oydukları çanaklara çekilerek gitgide küçüldüğünü ve buzul lisanlarının gerilediğini gördük. 18 bin yıl evvel Pleistosen Buzul Çağı’nda 10 kilometreyi bulan Suppa Durek (Erinç Buzulu) Buzulu, 1948’de Sırrı Erinç hocamız 4 km ölçtü. 73 yıl sonra biz yüzde 75 kütle kaybı gördük. Kayıp öylesine süratli ki 2009’da 1.5 km’lik buzul uzunluğu artık 900 metreye kadar düştü.

Mustafa Varol, 1948’de Erinç Buzulu’nun 1.78 kilometrekare olduğunu 2017 de ise 0.54 kilometrekareye düştüğünü belirlemişti. Artık bu alan daha daraldı. Ülkemiz buzulları (Ağrı Dağı örtü buzulu dışında) vadi ve kaya biçimindedir. Bize nazaran Türkiye buzullarının tamamı ablasyon yani kayıp erime periyodunu yaşamaktadır. Güneş ışınlarının geriye yansıtılması için Doğu Karadeniz, Orta Toroslar ve Cilo’daki etkin buzullarda nanotekstil örtüler kullanılabilir. İtalya Psedana Buzulu’nda erimeye karşı muşamba kullanılmıştı. Bizde de buzul erimelerine karşı tedbirler alınmalı.”

Prof. Dr. Sırrı Erinç (solda), Suppa Durek (Erinç) Buzulu’nu 4 kilometre ölçtü. Türk Coğrafya Kurumu 73 yıl sonra tıpkı buzulda ölçüm yaptı ve 2009’da 1.5 kilometre olan buzul uzunluğunu 2021’de 900 metreye gerilediğini tespit etti.

‘Örtüler kullanılmalı’

Türkiye’nin Ağrı Dağı’ndan sonra 4135 metrelik yüksekliğiyle ikinci yüksek doruğu Cilo Dağları’ndaki Uludoruk (Reşko Tepesi); dört mevsim erimeyen karları, buzul örtüsüyle bilim insanlarının müşahede yapmasını sağlıyor. Altı zirvesiyle bilhassa coğrafyacılar açısından açık hava laboratuvarı olan Cilo, Türkiye’nin güneydoğu sonunu oluşturan Hakkâri’de bulunuyor.  Türk Coğrafya Kurumu takımı, 5 günde güneydoğu torosların uzantısı olan Sat Dağları, Sümbüldağ, Mor Dağ ve Cilo Dağı’nda derin vadiler açan Büyük Zap Suyu üzere akarsular da izlendi, kayaç ve fosil örnekleri toplandı.