Çocuk ve ergenler sınav kaygısıyla nasıl baş edebilir?

İmtihan derdinin değerine değinen Oturum Lideri Prof. Dr. Serdar Cömert, imtihan derdinin günümüzde çocuk ve ergenler ortasında sıklıkla gözlenen değerli bir sorun olarak karşımıza çıktığını belirterek, “Sınav korkusu, bilginin imtihan sırasında tesirli biçimde kullanılmasına mahzur olan ağır korku olarak tabir edilmektedir. Muvaffakiyetin bariz formda düşmesine yol açması nedeniyle imtihan derdi ehemmiyet arz eder. Bu telaşın oluşmasında pek çok faktör rol oynamaktadır, imtihana verilen değer, imtihanla ilgili zihinde oluşturulan imaj ve toplumsal etrafın baskısı en sık sebeplerdendir. İmtihan tasasının önüne geçmek ya da azaltabilmek, çocuğun ve ailenin yapması gereken kimi yaklaşımlarla mümkün olmaktadır” dedi.
 

İmtihan tasasını etkileyen faktörler nelerdir?

İmtihan korkusunu etkileyen faktörler konusunda bilgi veren Çocuk Sıhhati ve Hastalıkları Uzmanı Raziye Dut, hayatımızın her periyodunda imtihanlar bulunduğunu belirterek, “Hedefe yönelik, sabırlı, disiplinli çalışma hem tasayı azaltır hem de muvaffakiyet getirir. Günlük, haftalık, aylık çalışma planları (günlük çözülecek soru sayısı, tekrar edilecek hususlar, öğrenilecek yeni bilgiler vb) aralıklı denetim edilmelidir. Plana uyulmaya itina gösterilmeli. İmtihan öncesi deneme imtihanlarında başarısız oldum diye üzülmek yerine nerede yanlış yaptıklarını, eksik oldukları, bilmedikleri mevzuları tespit etmelidirler. Beklenmedik krizler, hayatımızdaki değişiklikler potansiyelimizin ortaya çıkması için fırsatlardır. Öz itimat, çalıştıkça, emek verdikçe ve muvaffakiyet hissini tadarak gelişir, pekişir. Planlı çalışmaya kaliteli uyku ve istikrarlı beslenmenin eşlik etmesi motivasyonu arttırır. 12-19 yaş ergenler için 8-9 saatlik kaliteli uyku önerilmektedir. Beslenmede ana öğünlerin yanında orta öğünlerde sağlıklı atıştırmalıklar (fındık, fıstık, ceviz, hurma, elma vb) tercih edilmelidir” dedi. 

Bu çeşit imtihanlar dönüm noktası formunda algılanabilir

Ergenlerde imtihan telaşı ile baş etme usullerini anlatan Psikolog Alperen Ak, “Üniversite ve lise imtihanları birden fazla vakit gençler ve aileleri için birer dönüm noktası formunda algılanmaktadır. Üzerine uzun vakit çalışılan, hayaller kurulan imtihanlar vakit zaman olması gerektiğinden daha büyük bir yük haline gelebilir. Bu durumlarda çocuklar imtihan öncesinde ve imtihan esnasında yaşadıkları hisler ve fizikî belirtiler nedeniyle istek ettikleri başarıyı yakalayamayabilirler. Bu durumu engellemek için gençlerin, ailelerin alabileceği tedbirler ve yaşanan bu imtihan korkusu karşısında durabileceği teknikler de mevcuttur. İmtihan tasası ile başa çıkmanın en değerli noktası sorunu fark etmek ve kabul etmektir. İmtihan anında ortaya çıkan bu durum evvelden belirlenirse çalışmaya dair tavır ve program ile büyük oranda azaltılabilir. Yapılacak etkinlikler şöyle sıralanabilir:

• Tesirli çalışma 
• Ömür tarzı 

• Gerçekçi niyet (Gerçek dışı fikirler yerine) 

• Dikkatin kullanımı 

• Telaş azaltıcı teknikler 

• İmtihan stratejisi belirleme” 

İmtihan müddetini en verimli hale getirmek için…

İmtihan müddetini en verimli hale getirebilmenin âlâ bir stratejiyle mümkün olduğunun altını çizen Ak, “Kişiden bireye verimli imtihan için saptanacak stratejiler farklıdır. Zira, bireylerin bilgi birikimleri, bilgiyi hatırlama, okuma ve yazma suratları değişir. Deneme imtihanlarına girerek ve imtihan sonunda davranışlarınızı kıymetlendirerek başarınızı yükseltecek en güzel stratejiyi geliştirebilirsiniz. İmtihan esnasında ortaya çıkabilecek bir korku durumunda kolay bir nefes antrenmanı kendinizi sakinleştirmek için yardımcı olabilir; 4 saniye nefes alın, 4 saniye nefesinizi tutun, 4 saniyede yavaş yavaş verin. Bunu birkaç defa tekrar edin. Bu esnada kendinize yapacağınız olumlu telkinler sakinleşmenize yardımcı olacak ve odaklanmanızı sağlayacaktır” dedi.

Ebeveynlerin tavrı da kıymet arz ediyor

Psikolog Yeliz Polat ise gençlerin okuyacakları kısmı ve ileride yapacakları mesleği belirlemek hedefiyle girecekleri yaklaşan imtihanda performanslarının belirleyici olacağını belirterek, “Gençlerin bu güçlü imtihan sürecinde ebeveynlerinin  tavırları düşünüldüğünden de değerli olmaktadır. Zira imtihana hazırlanma süreci duygusal ve ruhsal açıdan gencin, çocuğun epey hassas olduğu, yakın çevrenden gelecek takviyenin de değerli olduğu bir devirdir. Bu periyot gençte telaşın ortaya çıktığı bir süreç olabilmektedir. Bildiğimiz üzere korku da hem gencin ruh sıhhatini hem de imtihan performansını olumsuz etkileyebilmektedir. Telaş muhakkak ölçülerde doğaldır lakin çocuğun imtihan odaklanmasını güçleştirecek bir ölçüye vardığında ailenin bu durumu fark ederek genci sakinleştirmesi ve hislerini konuşarak takviye vermesi gerekmektedir. Bu süreçte ebeveynlerin duygusal bir yük yüklememeleri (örneğin öbürleri ile karşılaştırmak, imtihan sonucu ve gelecekle ilgili korkutmak) gerekmektedir. Huzurlu ve rahatça ders çalışacakları ortamı oluşturarak, çocuğun temel ihtiyaçlarını karşılamak kıymetlidir. İmtihanın çocuğunuzun bedensel ve ruhsal sıhhatinden daha az kıymetli olduğu sadece onun geleceği için çabalaması ve sorumluluk alması gereken değerli bir durum olduğu bildirisini verip imtihanla ilgili korkutmadan ve üzmeden bu süreci atlatmasına yardım etmek kıymetlidir” dedi. 

İmtihana hazırlanırken beslenmek çok kıymetli

İmtihan devrinde beslenmenin ehemmiyetini vurgulayan Diyetisyen Yasemin Soylu, “Üniversite imtihanına sayılı günler kala oluşan imtihan gerilimi birçok yeme bozukluğunu beraberinde getirebilmektedir. Yanlışsız kâfi ve istikrarlı beslenmenin fizikî ve ruhsal sıhhati olumlu etkileme, başarıyı arttırma konsantrasyonun uzun mühlet devamlılığı, dikkat dağınıklığının ortadan kalkması, gerilim azaltma üzere birçok yararı bulunmaktadır. Günde 3 ana öğün ve kan şekerinin düşmemesi için 3 orta öğün yapılmalıdır. Öğün atlanmamalıdır. Öğlen ve akşam yemekleri için az yağlı et, tavuk, balık, yoğurt, ayran, zerzevat ve kuru baklagil yemekleri bulgur pilavı, kepekli makarna üzere besinler tercih edilebilir. Orta öğünler ise kan şekerini süratli yükselten tatlı çikolata vb. eserlerden değil vitamin mineral ve lif içeriği yüksek besinlerden tercih edilmelidir. Bunlar kuruyemiş ve yaş kuru meyvelerden oluşabilmektedir. Omega 3 ün hafıza güçlendirdiği ve öğrenmeyi kolaylaştırdığı bilinmektedir. Bu yüzden her gün 2 adet ceviz, haftada 2 porsiyon balık, salatalarda ıspanak ve semizotu üzere koyu yeşil yapraklı sebzeler tercih edilmesi daha uygundur. Antioksidan içeriği yüksek zerzevat ve meyve tüketimi tıpkı vakitte gerilimi azaltmaktadır. İmtihan günü öncesi çok ağır yağlı yemekler yenmemelidir. Çay, kahve uyku sorununa sebep olacağından içilmemelidir. İmtihandan bir gün evvel daha evvel hiç denenmemiş bir eser tüketilmemelidir. İmtihan sabahında tam buğday ekmeği, haşlanmış yumurta, az yağlı beyaz peynir, ceviz yahut kabak çekirdeğinden oluşan bir kahvaltı uygun olacaktır. Tuzlu peynirler ve zeytinler susama isteğini arttıracağından tercih edilmemelidir” dedi.