Çocuklarda pandemi kaygısı

• Yeni tip koronavirüs salgını her yaştan çocukların psikolojisini etkiledi. Uzmanlar korku ve gerilim kaynaklı olarak çocuklarda uykusuzluk, endişeli hayal, iştahsızlık, huzursuzluk görülebileceğini, pandemi periyodu yaşayan çocukların gelecekte korku seviyeleri yüksek bireylere dönüşebileceğini söylüyor.

Yeni tip koronavirüs (Covid-19) nedeniyle yaşanan pandemi periyodu her yaşta çocuk ve ergen başta olmak üzere tüm bireyleri farklı formlarda etkiliyor. Kimi ömrünü, kimi sıhhatini, kimi sevdiğini kaybetti. Kimi ekonomik kayıplarla karşılaştı kiminin toplumsal hayatı etkilendi. Bu kadar kayıp ortasında ruh sıhhatimizi korumak hiç kolay olmuyor. Çocuklar da ailelerin duyduğu dertten, gerilimden, sokaklarda gördükleri maskeli hayattan, toplumsal aralıktan etkileniyorlar. Maltepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Bölümü’nden Doç. Dr. Sebla Gökçe, çocuk ve ergenlerin pandemiden nasıl etkilendiğini her yaş kümesi için farklı ayrı anlattı:

0-1 YAŞ: Annenin, babanın bakım verenlerin derdi bebeklerde huzursuzluk, uyku ve beslenme sorunları halinde ortaya çıkıyor. Bebeğin bakım verene inançlı bağlanma geliştirmesi beklenirken, bu devirde annede, bakım verende depresyon, korku, yüksek gerilim seviyesi bağlanmayı etkileyebiliyor. Bu durum çocuğun gelecekte hayatla ve öteki beşerlerle kurduğu bağları olumsuz etkileyebilir.

1-3 YAŞ: Konuşmaya başlayan, hareket özgürlüğü kazanan ve toplumsallaşmaya başlayan çocuklar pandemi periyodunda daha çok ailelerinin nasıl hissettiğine bağlı olarak ayrılık telaşı, anneye, babaya yapışma, ayrılmak istememe, onların yokluğunda huzursuzluk, davranış sorunları gösterebiliyor. Dert ve gerilim seviyesine nazaran, kendinin yahut yakınlarının hastalıkları uykuya dalamama, sık uyanma, kaygılı düş görme, iştahsızlık, huzursuzluk, öfkelilik hatta öfke nöbetleri, uyku ve beslenme sorunları de görülebiliyor. İnsanların daima maske ile gezmeleri, birbirlerinden uzak durmaları, dokundukları yerlerden mikrop, virüs bulaşır tasası nedeniyle gösterdikleri davranışları gözlemlemeleri, ailelerinin ve kreşe gidiyorsa öğretmenlerinin bu hususlarda daima uyarması dış dünyayı tehlikeli algılamalarına neden olabilir. Pandemide, dış dünyaya güvensizlik algılarının oluşması gelecekte onların telaş seviyesi yüksek bireyler olarak gelişmelerine sebep olabilir.

3-6 YAŞ: Okul öncesi bu devirde ailenin çocuğa yansıyan olumsuz hislerinin yanı sıra, uyaran eksikliği, toplumsal etraf eksikliği sebebi ile toplumsal, bilişsel gelişimi beklenenden daha yavaş olabilir. Bu yaş kümesinde çocuklar virüsleri onlara ve sevdiklerine ziyan verebilecek canavarlar olarak algılayabilir, dış dünyadan bu sebeple daha çok korkabilirler. Bilhassa onları korkutabilecek görsellerden, konuşmalardan korumak çok değerli. Bu dehşetler günlük hayatlarına tek başına kalmak istememe, bakım verenlerinden ayrılmak istememe, uykuya dalmakta zahmet, sık uyanma, dehşetli düşler, gün içinde huzursuzluk, öfkelilik biçiminde kendini gösterebiliyor.

6-11 YAŞ: Birinci ve ortaöğretim çocuklarında online eğitim devrinde sorumluluklarının yerine getirilmesinde zorluklar, fizikî aktivite azlığı, akranları ile vakit geçirememeleri, ailelerin öğretmen rolüne geçmesi sebebi ile çocukların ve ailelerin tasa, tükenmişlik, öfke üzere olumsuz his yoğunluğunda artış ve aile içi çatışmaların arttığı görülebiliyor. Vefatı algılayabilen bu yaştaki çocuklar bir yakınını kaybettiyse ya da bu devirde sıkça etrafından yakınını kaybedenleri duyuyorsa tasaları daha da artar. Mutsuzluk, isteksizlik, derslere odaklanamama, öğrenme zahmeti, uyku sorunları, çok yeme ya da iştahsızlık, beslenmeyi reddetme üzere yeme sorunları hatta bozukları görülebilir. 

11-14 YAŞ: Ergenliğin başlangıcı ve orta evrelerindeki bu çocuklar akranları ile görüşememeleri, toplumsal hayatın eksikliği, daima aileleriyle birlikte ve onların denetiminde olmaktan çok etkileniyorlar. Pandeminin varlığını inkar etme eğilimi, etkilenmiyor görünmelerine de bu kümede epeyce sık karşılaşılır. Bu periyotta sorumluluklardan kaçma, akademik kayıplar, odaklanma ve motivasyon zahmetleri, güç azlığı, zevk aldığı aktivitelere ilgi kaybı, uyku ve yeme problemleri, öfkelilik hali, aile içi çatışmalar ile ekran, oyun, internet bağımlılığı biçiminde görülebilmektedir. 

15-18 YAŞ: Ergenliğin orta ve geç periyotlarındaki bu yaş kümesinde olağan devirlerde de sıkça görülen gelecek telaşının pandemi ile birlikte de daha sık ve ağırlaştığı görülebiliyor. Akranlarından uzak olmaları, aile ile daha fazla vakit geçirme ve sorumluluklarının daha fazla hatırlatılması, çatışmaları, gelecek telaşları ve depresif bulguları arttırabiliyor. Bu kümede ümitsizlik, değersizlik, çaresizlik üzere depresif bulgularda, depresyon sıklığında artış, kendine ziyan verme, intihar teşebbüsleri bile görülebiliyor. 

UMUT ETMEYİ ÖĞRETİN

“Bütün bu zorlukları getirdiği tüm hisler ile birlikte kabul edebilmeli, işlevselliğimizi, gücümüzü mümkün olduğunca müdafaaya çalışmalıyız.” diyen Doç. Dr. Sebla Gökçe, pandemi sürecinde çocuk, ergen ve ailelere şu tekliflerde bulundu: 

“Bize, çocuğumuza yeterli gelen, keyif veren aktivitelere yönelmek elbette oyun oynamak, konuşmak, dinlemek, izlemek, yemek, içmek hareket etmek, sevmek, sevilmek, hatırlamak, unutmamak çok kıymetli. Zorluklarla başa çıkabilme hüneri, çocukların hayat uzunluğu en çok gereksinim duyacakları becerilerdendir. Bu periyodu tahminen hasarsız değil ancak en az hasarla atlatmaya çalışmalıyız.  Laboratuarlarda, hastanelerde, sokaklarda insanlık uğruna hayatını kaybedenlerin varlığına saygıyı unutmadan, bütün bu kayıplara karşın yaşamaktan, uygunluk halinden vazgeçmemek, umut etmek çocuklarımıza öğretebileceğimizin en değerlisidir.”

Hibya Haber Ajansı