‘Eksi Enflasyon Bekliyorum’ Demişti: Finans Ofisi Başkanı 20 Yılın En Yüksek Enflasyonu İçin Ne Dedi?

Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi Lideri Prof. Dr. Göksel Aşan, Bloomberg HT yayınına katıldı.

Daha evvel negatif enflasyon beklediğini açıklayan Aşan, ocak ayı enflasyonuna ait değerlendirmelerini paylaştı.

Aşan’ın açıklamalarında öne çıkanlar şu biçimde:

Birkaç şeyin üzerinde durmuştum. Bir tanesi kurun bu düzeylerde devam etmesi durumunda demiştim. __Aslında kur bu istikrarlı düzeyini bir formda bulmuş oldu ve son 15-20 gündür belirli bir patikada ilerliyor.

Orada bir istikrar kazanmış olduk ancak bu biraz daha üstte dengelenmiş oldu.

Daha evvel konuştuğumuz sırada kur 12 civarındaydı biraz daha üstte dengelendi ama bu var olan düzeyden rahatsızız üzere anlaşılmamalı.

Bizim için değerli olan bir an önce istikrarlı bir düzeye gelmesiydi o istikrarlı düzey sağlanmış oldu. En kıymetli taraf orasıydı.

İkinci olarak ben dünya fiyatlarında bundan sonra bizi maliyet şoklarına uğratacak hareketlerin olmayacağını bekliyordum.

Orada da aslında birçok kişinin beklemediği bir grup gelişmeler oldu.

Şöyle bakmak lazım aslında. Daha evvelki yüksek bir enflasyonun akabinde negatif enflasyon gördüğümüz devirleri incelersek orada temel tesirin kurdaki hareketten geldiğini görüyoruz.

Yüksek bir enflasyon sonrası ne istikamette yahut hangi araçlarla olduğundan bağımsız olarak söylüyorum gelen bir müdahale ve çabucak izleyen ayda ya da tahminen bir ay sonra negatif enflasyonu görüyoruz zira baktığınızda Türkiye’de kurun fiyatlara geçişkenliği diğer ülkelerle karşılaştırdığınızda çok süratli gerçekleşiyor.

Bu Aralık ayından yaşadığımız artış da çok sıra dışı bir artış olduğu için tekrar emsal bir tablonun olabileceğinden hareketle bunu söyledim. Bir de şunu ekleyeyim; daha evvelki konuşmamızda şunun üzerinde çok durmuştum. Aralık enflasyonu büyük ihtimalle çok yüksek gelecek. Kurun geri gelmesi ve bunun baz tesiriyle Ocak enflasyonu negatif gelebilir lakin bireylerin ne Aralık ayını ne de Ocak ayını enflasyona dair beklentilerini belirlerken dikkate almamalarının hakikat olacağını söylemiştim. Münasebetiyle asıl bize gösterge olacak şey Şubat ve Mart enflasyonudur demiştim. Biraz üzerinde durmamın sebebi buydu.

Bu gelişme bir ihtimal benim daha yüksek olacağını varsayım ettiğim Şubat ve Mart enflasyonun bir manada öne çekilmiş hali olabilir lakin bunu da önümüzdeki periyotlarda göreceğiz.

Şunu da belirteyim o gün de belirttiğim üzere bunlar benim büsbütün Göksel Aşan olarak şahsî görüşlerimdi. İsterseniz beni en çok şaşırtan tarafları söyleyeyim.

Ocak ayı enflasyonuna 11 puanlık artışın baktığınızda kabaca yedi puanlı enflasyonunun güç fiyatlarından geldiğini görüyoruz. Bunun içerisine tahminen bir puana yakın tütün için olan vergiyi de eklemek gerekirse toplamda sekiz puanlık kısım oradan geliyor.

Bunların hiçbirinin yaşanmadığını varsayarsak kurdaki geriye dönüşe karşın 3 puanlık bir ekstra enflasyonla karşı karşıyayız. Aralık ayında birtakım alanlardaki çok yüksek fiyatlamaya karşın maliyet tesirini dışarıda bırakarak baktığımızda yeniden de Ocak ayı enflasyonunda asgarî 3 puanlık bir artışı izlemiş oluyoruz. Bu açıkçası benim en azından kur hareketinden kaynaklı geri dönme ihtimaline çok optimist yaklaştığımı gösteriyor.

Tahminen katılıktan kelam edilebilir. Bir iki aylık hatta Aralık ayında o çok süratli enflasyonu da düşünürseniz bu ne kadarlık bir katılığı yol açıyor? Bir sürü iktisatçı arkadaşımız var çok büyük ihtimallle bu Ocak enflasyonunu yakından tahlil edeceklerdir. Onlardan yararlanmayı çok isterim. Bir tanesi bu katılık sorunu.

Bunlardan bir tanesi haberleşmeydi zira biliyorsunuz telefon ekipmanları orada en büyük tartısı taşıyan kısma sahip. Orada önemli bir geriye dönüş bekliyordum.

Sinyallerini de almıştık. Burada natürel marka söylemeyeyim lakin en büyük telefon satıcılarından biri kuru 17 liraya sabitlemişti. Kur hareketinden sonra direkt bütün eserlerin fiyatlarında yüzde 25 indirime gidildi. Buna emsal öbür markalardan da benzeri bir şey bekliyordum.

Oradaki beklediğim yükseklikte bir negatifliği açıkçası göremedim. Bunu bilmiyorum ne kadar tahlil edilebilir bakılabilir bilmiyorum lakin tam bilakis orada Tüik’in bilgilerinde yüzde 35’lik bir artış var. Ben en azından kendi adıma 4-5 büyük telefon markasını izledim o yüzde 35’i bulamadım. Eminim Tüik diğer tabanlarla hesaplıyordur onu başka tutuyorum.

Başkası elektrikli konut eşyaları kısmıydı. Orada da önemli negatiflik bekliyordum zira Aralık ayında o kalemde neredeyse iki bazen üç kez artışları gördük. Finans Ofisi olarak kendi bünyemize çevrimiçi olarak takip ediyoruz bu cins fiyatları faka beklediğimiz geri çekilme maalesef gerçekleşmedi. Dalla de görüşmeler yaptım.

Örneğin beyaz eşya kesimiyle konuştum niçin geri gelmedi diye. Bana söyledikleri bilhassa yassı çelik üzere alanlarda çok önemli bir fiyat artışı olduğu ve güç ve lojistik fiyatlarındaki artışı neden gösterdiler.

Ne kadar açıklayıcıdır emin olun bilmiyorum. Oturup buna bakmak lazım. Giysi tarafında da bizim klâsik olarak negatifleri görmemiz gerekiyor. Geçen Ocak için sanırım bu eksi beş civarındaydı. Kur hareketini yaşadığımız 2018 Eylül Ekim devrini hatırlarsanız orada Ocak’ta yüzde sekiz civarındaydı ama maalesef negatif beklediğimiz giysi tarafında da yalnızca 0,25’lik bir negatif pahayla kaldık. O bölümle de konuştuk.

Bunun sebebinin ne olabileceğini sorduk. Birkaç şey tabi gündeme geliyor. Bir tanesi talep tesiri olabilir. İkincisi ki bence çok daha detaylı biçimde incelememiz gerekli, ihracattaki artış olabilir. Üçüncüsü de kışın biraz da sert geçmesiyle stoklarda bu indirimi uzun müddet devam ettirecek kadar malın olmaması olabilir.

Bir sürü etkiyi bir ortaya getirip elbette bakabiliriz. Her birine eminim hem Merkez Bankası hem Hazine ve Maliye Bakanlığı detaylı olarak inceleyecektir. Tahminen bir kısmıyla ilgili sonuçlarını bizimle paylaşacaktır. Esasen bugün Merkez Bankası kendi açıklamasını yaptı. Sonuçta ne olursa olsun bütün bu tesirleri de bir formda kaldırsak bile aşikâr ki bir katılıkla karşı karşıyayız. Ocak ayı için konuşuyorum.