Enflasyon sepetinde neler var?

Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) sepeti ve tartıları ile açıklanan değişim oranları tek birey ya da belli bir gelir kümesine ilişkin olmayıp, ülke ortalamasını tabir ediyor. Enflasyon sepetinde neler var? İşte, merak edilen mevzunun detayları…

ENFLASYON SEPETİNDE NELER VAR?

2019 yılından itibaren Gelir Yönetimi Başkanlığından (GİB) iş yerlerine ilişkin ciro datalarının elde edilmesi ile perakende kesiminde yer alan marketler ve giysi mağazaları için ciro pahaları kullanılarak iş yeri örneklemi yapılıyor. Her yıl aralık ayında en şimdiki ciro bilgileri incelenerek, vilayet bazında fiyat derlenen marketler ve giysi mağazaları gözden geçiriliyor. Perakende bölümünde yer alan marketler ve giysi mağazalarının vilayet bazında ciro büyüklükleri temel alınarak tüketicilerin o vilayette ağır olarak tercih ettiği, en çok satış yapan zincir ve mahallî firmalardan fiyat derlenmesi amaçlanıyor.

2021 yılında TÜFE’de 81 ilin tamamı ve 225 ilçe kapsamında, 27 bin 980 iş yeri ve 4 bin 274 konuttan (kira), 415 unsur, 901 unsur çeşidi için her ay yaklaşık 550 bin 632 fiyat derlenecek.

Her yıl aralık ayında yapılan güncellemede, yükü artan mal ve hizmetler endeks sepetine dahil edilirken, yükü azalan eserler sepetten çıkartılıyor. Bu nedenle, TÜFE sepetinde yer alan eserlerin sayısı her yıl değişim gösteriyor.

Güncellemeye nazaran, sepete giren unsurlar turşu ve sweatshirt (kadın için) oldu.

Sepetten çıkan hususlar ise tere, erik, olağan buzdolabı (derin donduruculu), karışım kumaşlar ve şofben olarak belirlendi.

ANA KÜME YÜKLERİ

2021 yılı TÜFE hesaplamalarında kullanılacak ana küme yükleri da belirlendi.

Buna nazaran, besin ve alkolsüz içeceklerin yükü yüzde 22,77’den yüzde 25,94’e çıkarıldı. Salgın sürecinde kıymeti artan sıhhatin tartısı ise yüzde 2,80’den yüzde 3,25’e yükseltildi.

Konut, haberleşme, mesken eşyası kümelerinin yükü artarken, alkollü içecekler ve tütün, giysi ve ayakkabı, eğitim, lokanta ve oteller üzere kümelerin yükü azaldı.

Kelam konusu yükler, alkollü içecekler ve tütün için yüzde 4,88, giysi ve ayakkabı için yüzde 5,87, konut için yüzde 15,36, mesken eşyası için yüzde 8,64, ulaştırma için yüzde 15,49, haberleşme için yüzde 4,64, cümbüş ve kültür için yüzde 3,01, eğitim için yüzde 2,28, lokanta ve oteller için yüzde 5,91, çeşitli mal ve hizmetler için yüzde 4,73 oldu.

KOVİD-19 SALGINI, HANE HALKI TÜKETİM HARCAMALARINI KIYMETLİ DERECEDE ETKİLEDİ

2020 yılında ortaya çıkan Kovid-19 salgını, hane halkı tüketim harcamalarını değerli derecede etkiledi. Salgın sebebiyle tüketim alışkanlıklarında oluşan değişimlerin bir kısmı süreksiz olurken, kimilerinin ise uzun müddet devam etmesi öngörülüyor.

2021 yılında da devam etmesi beklenen kelam konusu tesirlerin TÜFE yüklerine en yeni biçimde yansıtılması için Avrupa Birliği İstatistik Ofisi (EuroStat) Aralık 2020’de metodolojik kılavuz yayımladı.

Kovid-19 salgını periyodunda toplum sıhhatine risk oluşturmamak için Nisan 2020 prestijiyle TÜİK’in tüm hane halkı anketlerinde yüz yüze görüşme uygulaması süreksiz mühletle durduruldu. Bu sebeple TÜFE yüklerinin temel data kaynağı olan, kapsamı gereği farklı bir bilgi derleme yoluyla uygulanması mümkün olmayan hane halkı bütçe anketi, 2020 yılı için tamamlanamadı. 2021 yılı TÜFE tartı güncellemesi EuroStat’ın hususa ait kılavuzunda belirtilen sistemler doğrultusunda hesaplandı.

Kovid-19 salgınıyla birlikte hane halkı harcamalarına dahil olan birtakım unsur çeşitleri (maske gibi) 2021 yılında sepet kapsamına alındı. Cerrahi maske, husus çeşidi olarak “diğer sıhhat ürünleri” unsurunun altında yer alıyor.

BİRTAKIM ESERLERE AİT UNSUR ÇEŞİT SAYISI VE TARTILARI GÜNCELLENDİ

2021 yılında TÜFE husus sepetinde, “kabartma maddeleri” başlığı altında yer alan “kuru maya” husus çeşidi için tarif değişikliği yapıldı. Daha evvel belli bir gramajda satışa sunulan bir paket kuru hamur mayası fiyatı takip edilirken, alanda tespit edilen gramaj farklılıkları nedeniyle ölçü ünitesi değiştirildi ve kilogram bazında eser fiyatı takibine geçildi.

Ayrıyeten, “beyaz peynir”, “sigaralar”, “diğer sıhhat ürünleri”, “otomobil (dizel)”, “otomobil (benzinli)” ve “resmi evraklarla ilgili hizmet ücreti” hususlarına ait unsur çeşit sayısı değiştirildi ve yükleri güncellendi.

Bu değişikliğin sebebi, hane halklarının unsur çeşidi seviyesinde değişim gösteren aktüel tüketim tercihlerinin ayrıntıya yansıtılabilmesi oldu. Örneğin, “sigaralar” için yeni bir eserin (madde çeşidi) piyasaya girmesi yahut yaygın olarak tüketilir hale gelmesi durumunda unsur sepetine çeşit olarak eklenmesi gerekiyor. Tıpkı durum arabalar için de geçerli. Her yıl yeni modellerin piyasaya girmesi ve birtakım modellerin üretimine son verilmesi nedeniyle “otomobil (dizel)” ve “otomobil (benzinli)” unsurları için fiyatı derlenen marka ve modeller güncelleniyor. Ayrıyeten tüketicilerin vakit içinde değişen vites tipi üzere tercihleri de unsur çeşidi ve tartılarına yansıtılıyor. “Beyaz peynir” tarifinin hane halkları tarafından yaygın olarak tüketilmeye başlanan peynir çeşitlerini de kapsayacak formda genişletilmiş olması da bu kapsamda gerçekleştirildi.

Ocak 2021 periyodu prestijiyle yayımlanan ortalama unsur fiyatlarında kelam konusu hususlar için gözlenecek fiyat değişimlerinin bu kapsamda kıymetlendirilmesi gerekiyor.

FİYAT DERLEME PERİYOTLARI

TÜFE kapsamında fiyat derleme sıklığı piyasadaki fiyat gelişimini yansıtacak formda yapılıyor. Fiyat hareketliliği yüksek eserlerde daha sık aralıklarla fiyat derlemesi kelam konusu oluyor. Ay içinde meydana gelebilecek fiyat farklılaşmasının yakalanabilmesi maksadıyla taze zerzevat ve meyve, tüp gaz, LPG, futbol maçına giriş fiyatı ile seçilmiş besin eserleri haftada 1 kere olmak üzere, ayda 4 sefer derleniyor. Sigaralar, benzin-mazot, altın fiyatları (günlük), bunların dışında kalan başka tüm unsur çeşitlerinin fiyatları için ayda iki defa derleme yapılıyor.

Kovid-19 salgını devrinde uygulanan kısıtlamalar sonucunda birtakım iş yerleri kapandı ya da çalışma saatleri değiştirildi, birtakım hizmetler ise sağlanamadı. Bu süreçte, TÜFE hesaplamalarının aksamadan devam etmesi için alanda fiyat derleme çalışmaları mümkün olduğunca devam ettirildi. Kısıtlamalar nedeniyle alanda fiyata erişilememesi durumunda EuroStat tarafından kılavuzda önerilen alternatif yollara başvuruldu. Bu kapsamda telefon ile fiyat derleme, internet ve barkod bilgileri fiyatlarının kullanılması, e-posta ile fiyat toplama üzere alternatif data kaynakları kullanıldı.

BARKOD BİLGİLERİ, BİLGİ DERLEME SÜRECİNE ENTEGRE EDİLDİ

Tüketicilerin satın aldığı eserlere ait datalar, çeşitli mali süreçlerin gerçekleştirilebilmesi için ticaret bölümünde faaliyet gösteren firmalarca kayıt altına alınıyor. Son yıllarda birçok ulusal istatistik ofisi, perakende marketler tarafından tutulan bu satış datalarının TÜFE’de data kaynağı olarak kullanımı üzerinde çalışıyor.

TÜİK’in, barkod (satış) bilgilerinin TÜFE data derleme süreçlerine entegre edilmesine yönelik çalışmaları 2018 yılından beri devam ediyor. Bu kapsamda perakende ticaret bölümünde kıymetli hisseye sahip zincir marketlerden sağlanan bilgilerin 2020 yılında tahlil süreçleri tamamlandı ve bilginin TÜFE hesaplamaları için kullanıma hazır hale getirilebilmesine yönelik başka çalışmalar (sınıflama, kod eşleştirmeleri gibi) yapıldı. 2021 yılı TÜFE hesaplamalarında perakende ticaret dalında değerli hisseye sahip zincir marketlerden sağlanan barkod (satış) bilgileri kullanılmaya başlandı. Böylece, ayın makul günlerinde alandan derlenen fiyatlar yerine, firmalardan sağlanan şube bazında günlük satış ve ölçü dataları kullanılarak ayın genelini kapsayan fiyatlar endekse dahil edildi. Barkod datalarının sisteme dahil edilmesiyle TÜFE kapsamında derlenen toplam fiyat sayısının yaklaşık yüzde 21’i zincir marketlerden direkt temin edilmiş olacak.

Gündem