Ev sahipliği azaldı, kiracılık arttı

TÜİK bugün 2023 yılı aile istatistiklerini yayımlarken, Türkiye’de konut krizinin sonuçları datalara yansıdı.

Gelir ve hayat şartları araştırması sonuçlarına nazaran, 2023 yılında konutun mülkiyet durumları incelendiğinde, fertlerin yüzde 56,2’sinin oturduğu konutun kendilerine ilişkin olduğu, yüzde 27,8’inin ise kiracı olduğu görüldü. Lojmanda oturanların oranı yüzde 0,9 olurken kendi konutunda oturmayıp kira ödemeyenlerin oranı ise yüzde 15,1 olarak gerçekleşti.

2014 yılında fertlerin yüzde 61,1’i kendilerine ilişkin konutta otururken bu oran üst üste dokuz yılda düşerek 2022’de yüzde 56,7, 2023’te yüzde 56,2 oldu.

2012’de yüzde 20,9 olan kiracı oranı da üst üste 11 yılda artarak 2022’de yüzde 27,2, 2023’te yüzde 27,8 oldu. 

YOKSULLUK ARTTI

Gelir ve ömür şartları araştırması sonuçlarına nazaran, muadil hanehalkı kullanılabilir fert medyan gelirinin yüzde 60’ı dikkate alınarak belirlenen sona nazaran yoksulluk oranı 2023 yılında yüzde 21,7 olarak gerçekleşti. Bu oran 2022’de yüzde 21,6 idi.
 
Hanehalkı tipine nazaran yoksulluk oranı incelendiğinde ise tek kişilik hanehalklarının yüzde 13,7’sinin, tek çekirdek aileden oluşan hanehalklarının yüzde 21,6’sının, geniş ailelerden oluşan hanehalklarının yüzde 25,7’sinin, çekirdek aile bulunmayan birden fazla şahıstan oluşan hanehalklarının ise yüzde 13,6’sının yoksulluk hududunun altında yaşadığı gözlendi.

Gelir ve ömür şartları araştırması sonuçlarına nazaran fertlerin yüzde 32,6’sının 2023 yılında konutunda izolasyondan ötürü ısınma sorunu yaşadığı, yüzde 32’sinin sızdıran çatı, nemli duvarlar, çürümüş pencere çerçevesi vb. nedenlerle sorun yaşadığı ve yüzde 19,8’inin trafik yahut sanayinin neden olduğu hava kirliliği, etraf kirliliği yahut başka çevresel meseleler yaşadığı görüldü.

ORTALAMA HANEHALKI BÜYÜKLÜĞÜ 3,14

Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) sonuçlarına nazaran, Türkiye’de 2008 yılında 4 kişi olan ortalama hanehalkı büyüklüğünün, azalma eğilimi göstererek 2023 yılında 3,14 şahsa düştüğü görüldü.

Türkiye’de 2023 yılında ortalama hanehalkı büyüklüğünün en yüksek olduğu vilayet, 4,86 kişi ile Şırnak oldu. Şırnak vilayetini 4,67 kişi ile Şanlıurfa ve 4,61 kişi ile Batman izledi. Ortalama hanehalkı büyüklüğünün en düşük olduğu vilayetler ise 2,54 kişi ile Çanakkale oldu. Bu ili, 2,60 kişi ile Giresun ve 2,61 kişi ile Balıkesir izledi.

TEK KİŞİLİK HANEHALKI ORANI ARTTI

2015 yılında %14,4 olan yalnız yaşayan fertlerden oluşan tek kişilik hanehalklarının oranının 2023 yılında yüzde 19,7’ye yükseldiği görüldü.

Tek çekirdek aile olarak tabir edilen, sadece eşlerden yahut eşler ve çocuklarından yahut tek ebeveyn ve en az bir çocuktan oluşan hanehalklarının oranı, 2015 yılında yüzde 66,9 iken 2023 yılında yüzde 63,8’e geriledi. Öteki yandan, geniş aile olarak tanımlanan ve en az bir çekirdek aile ve öbür bireylerden oluşan hanehalklarının oranı 2015 yılında yüzde 16,5 iken 2023 yılında yüzde 13,2’ye düştü.

Aralarında eş, anne-çocuk yahut baba-çocuk bağlantısı olmayan fertleri içeren; öbür bir sözle çekirdek aile bulunmayan birden fazla şahıstan oluşan hanehalklarının oranında artış olduğu gözlendi. Kelam konusu hanehalklarının oranı 2015 yılında yüzde 2,2 iken 2023 yılında yüzde 3,3’e yükseldi.

İllere nazaran hanehalkı tipleri incelendiğinde, 2023 yılında tek kişilik hanehalklarının oranının en yüksek olduğu ilin yüzde 30,4 ile Gümüşhane olduğu görüldü. Gümüşhane vilayetini yüzde 29,2 ile Tunceli ve yüzde 29 ile Giresun izledi. Başka yandan tek kişilik hanehalklarının oranının en düşük olduğu vilayet ise yüzde 11,1 ile Batman oldu. Bu ili yüzde 11,8 ile Van ve yüzde 11,9 ile Diyarbakır izledi.

Tek çekirdek aileden oluşan hanehalklarının oranının en yüksek olduğu vilayet, 2023 yılında yüzde 72,2 ile Gaziantep oldu. Gaziantep vilayetini yüzde 71,7 ile Diyarbakır ve yüzde 71,6 ile Şanlıurfa takip etti. Tek çekirdek aileden oluşan hanehalklarının oranının en düşük olduğu vilayet ise yüzde 50,8 ile Gümüşhane oldu. Gümüşhane vilayetini yüzde 50,9 ile Tunceli ve yüzde 54,1 ile Artvin izledi.

Türkiye’de 2023 yılında toplam hanehalklarının yüzde 10,6’sını tek ebeveyn ve çocuklardan oluşan hanehalkları oluşturdu. Toplam hanehalklarının yüzde 2,4’ünü baba ve çocuklardan oluşan, yüzde 8,2’sini ise anne ve çocuklardan oluşan hanehalklarının oluşturduğu görüldü.

TEK EBEVEYN VE ÇOCUKLARDAN OLUŞAN HANEHALKLARI

Tek ebeveyn ve çocuklardan oluşan hanehalklarının oranının en yüksek olduğu vilayet, 2023 yılında yüzde 13,2 ile Elazığ oldu. Bu ili, yüzde 12,9 ile Bingöl ve yüzde 12,7 ile Adana vilayetleri izledi. Bu oranın en düşük olduğu vilayetler ise yüzde 7,4 ile Ardahan, yüzde 8 ile Kars ve yüzde 8,1 ile Yozgat oldu.
 
Toplam hanehalkları içinde anne ve çocuklardan oluşan hanehalklarının oranının en yüksek olduğu vilayetler, yüzde 10,3 ile Elazığ, yüzde 10,2 ile Bingöl, yüzde 9,9 ile Adana olurken, bu oranın en düşük olduğu vilayetler ise yüzde 5,2 ile Ardahan, yüzde 6 ile Kars ve Yozgat oldu.
 
Diğer yandan, baba ve çocuklardan oluşan hanehalklarının oranının en yüksek olduğu vilayetler, yüzde 3,6 ile Kilis ve Malatya, yüzde 3,2 ile Hatay olurken, bu oranın en düşük olduğu vilayetler ise yüzde 1,8 ile Nevşehir, yüzde 1,9 ile Sinop ve Tokat oldu.
  
Geniş aileden oluşan hanehalklarının oranının en yüksek olduğu vilayet, 2023 yılında yüzde 20,2 ile Hakkari oldu. Hakkari vilayetini yüzde 18,9 ile Batman, yüzde 17,5 ile Bartın izledi. Bu oranının en düşük olduğu vilayet ise yüzde 9,1 ile Eskişehir oldu. Eskişehir vilayetini yüzde 9,9 ile Çanakkale ve yüzde 10 ile Ankara izledi.

AKRABA EVLİLİĞİ ORANI YÜZDE 8,2

2023 yılında toplam resmi evlilikler içinde, son evliliğinde birinci dereceden kuzenleri ile akraba evliliği yapmış 16 ve üzeri yaştaki bireylerin oranı yüzde 8,2 oldu. Akraba evlilikleri akrabalık çeşidine nazaran incelendiğinde, akraba evliliği yapmış bireylerin yüzde 46,5’inin hala/dayı çocukları ile yüzde 27,2’sinin amca çocukları ile ve yüzde 26,3’ünün ise teyze çocukları ile evli olduğu görüldü.
 
Toplam resmi evlenmeler içindeki akraba evlilikleri vilayetlere nazaran incelendiğinde, 2023 yılında toplam evli bireyler içinde son evliliğinde akraba evliliği yapmış 16 ve üzeri yaştaki bireylerin oranının en fazla olduğu vilayet yüzde 20,1 ile Mardin oldu. Bu ili yüzde 18,7 ile Şanlıurfa ve yüzde 16,8 ile Diyarbakır izledi. Akraba evliliği yapmış bireylerin oranının en az olduğu vilayet ise yüzde 1,1 ile Edirne oldu. Bu ili yüzde 1,5 ile Kırklareli ve yüzde 2 ile Çanakkale izledi.
  
Evlenme istatistikleri sonuçlarına nazaran, 2010 yılında gerçekleşen resmi evlenmelerin yüzde 5,9’unun akraba evliliği olduğu ve bu oranın sonraki yıllarda daima düşüş göstererek 2018 yılında yüzde 4,3, 2023 yılında ise yüzde 3,2 olduğu görüldü.

Akraba evliliği oranı vilayetlere nazaran incelendiğinde, 2023 yılında akraba evliliği oranının en yüksek olduğu ilin yüzde 17,7 ile Şanlıurfa olduğu görüldü. Bu ili, yüzde 12,4 ile Siirt ve yüzde 12,3 ile Muş izledi. Akraba evliliği oranının en düşük olduğu vilayet yüzde 0,5 ile Edirne oldu. Bu ili yüzde 0,6 ile Kırklareli ve Bartın izledi.

MUTLULUK KAYNAĞI AİLE

Yaşam Memnuniyeti Araştırması, 2023 sonuçlarına nazaran bireylerin memnunluk kaynağı olan şahıslar incelendiğinde, kendilerini en çok ailelerinin memnun ettiğini belirtenlerin oranı yüzde 69,9 olurken, bunu sırasıyla yüzde 15 ile çocukları, yüzde 5,4 ile kendisi, yüzde 3,8 ile eşi, yüzde 2,9 ile anne/babası ve yüzde 1,8 ile torunları takip etti.
 
ADNKS sonuçlarına nazaran, 2023 yılında Türkiye’de toplam 22 milyon 206 bin 34 çocuk içinde, hem annesi hem babası vefat etmiş çocuk sayısının 5 bin 461, babası vefat etmiş çocuk sayısının 263 bin 757, annesi vefat etmiş çocuk sayısının ise 82 bin 291 olduğu görüldü.
 
Cinsiyete nazaran incelendiğinde, hem annesi hem babası vefat etmiş erkek çocuk sayısının 2 bin 848, kız çocuk sayısının 2 bin 613, babası vefat etmiş erkek çocuk sayısının 134 bin 881, kız çocuk sayısının 128 bin 876, annesi vefat etmiş erkek çocuk sayısının 41 bin 847, kız çocuk sayısının 40 bin 444 olduğu görüldü.
  
Kesinleşen boşanma davaları sonucunda 2023 yılında 171 bin 881 çift boşanırken 171 bin 213 çocuk velayete verildi. Boşanma davaları sonucu, çocukların velayetinin çoğunlukla anneye verildiği görüldü. Çocukların velayetinin 2023 yılında yüzde 74,9’u anneye, yüzde 25,1’i babaya verildi.

BİLGİSAYAR BULUNAN HANE ORANI YÜZDE 45,2

Hanehalkı bilişim teknolojileri kullanım araştırması sonuçlarına nazaran, meskenden İnternete erişim imkânına sahip olan hanelerin oranı 2004 yılında yüzde 7 iken 2023 yılında bu oran yüzde 95,5 oldu. Başka yandan hanelerde dizüstü, tablet, netbook üzere taşınabilir bilgisayar bulunma oranı yüzde 0,9’dan yüzde 45,2’ye, cep telefonu/akıllı telefon bulunma oranı yüzde 53,7’den yüzde 99,7’ye yükseldi.